همه چیز درباره مدارک و گواهینامه‌های بازار سرمایه

آن دسته از افرادی که به دنبال استخدام شدن در سازمان‌ بورس اوراق بهادار و نهادهای مالی بازار سرمایه هستند، برای تصدی بعضی از موقعیت‌های شغلی در این حوزه، نیاز به اخذ مدارک یا گواهینامه حرفه‌ای بورس دارند.

این گواهینامه‌ها درواقع مدرک احراز صلاحیت برای استخدام در بسیاری از جایگاه‌های شغلی این سازمان محسوب می‌شود. در این مقاله از بورسینس به بررسی مدارک بورس و آزمون‌های مربوط به آن خواهیم پرداخت.

گواهینامه حرفه‌ای بازار سرمایه چیست؟

گواهینامه حرفه‌ای بورس، گواهینامه‌هایی تخصصی هستند که سازمان بورس و اوراق بهادار برای متخصصان بازار بورس صادر می‌کند.

این گواهینامه‌ها نشان‌دهنده‌ی تخصص و حرفه‌ای بودن دارندگان آن‌ است و کسانی که موفق به دریافت این گواهینامه‌های تخصصی بشوند، این امکان را پیدا می‌کنند که در سازمان‌ها و نهادهای مالی در بازار سرمایه استخدام شوند.

براساس قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب آذرماه سال 1384، فعالیت کلیه نهادهای مالی که تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کنند منوط به استخدام تعداد کافی از دارندگان مدارک بورس یا گواهینامه بازار سرمایه خواهد بود.

این نهادهای مالی عبارتند از شرکت‌های کارگزاری و سرمایه‌گذاری، صندوق‌های سرمایه‌گذاری، سبدگردان‌ها، صندوق‌های بازنشستگی، شرکت‌های مادر (هلدینگ)، شرکت‌های تأمین سرمایه، مؤسسات رتبه‌بندی، پردازش اطلاعات مالی و مشاور سرمایه‌گذاری.

بنابراین برای تصدی بسیاری از جایگاه‌های شغلی در سازمان بورس و نهادهای وابسته از جمله سبدگردانی، مدیریت صندوق‌های سرمایه گذاری و بسیاری از موقعیت‌های کاری در شرکت‌های کارگزاری داشتن گواهینامه حرفه‌ای بورس الزامی است.

دریافت این گواهینامه‌ها نیز از طریق شرکت در آزمون معاملات آنلاین بورس امکان‌پذیر است. در ادامه به پاسخ این پرسش که چگونه مدرک بورس بگیریم و سرفصل‌های آزمون‌های گواهینامه بورس خواهیم پرداخت.

بخوانید: جواب سوالات کارگزاری مفید

انواع مدارک بورس صادره از سازمان بورس و اوراق بهادار

در حال حاضر 7 نوع گواهینامه بازار سرمایه ایران طراحی شده است که هر یک آزمون‌های اختصاصی خود را دارند و عبارتند از:

1. اصول بازار سرمایه
2. تحلیلگری بازار سرمایه
3. معامله گری بازار سرمایه
4. کارشناسی عرضه و پذیرش
5. مدیریت نهادهای بازار سرمایه
6. مدیریت سبد اوراق بهادار
7. ارزشیابی اوراق بهادار

از بین مدارک بورس مذکور، اولین مورد، یعنی مدرک آزمون اصول بازار سرمایه به عنوان یکی از مهم‌ترین گواهینامه‌های سازمان بورس شناخته می‌شود، چراکه قبولی در این آزمون پیش‎نیاز شرکت در پنج آزمون دیگر شامل معامله‌گری بازار سرمایه، کارشناسی عرضه و پذیرش، مدیریت نهادهای بازار سرمایه و… است.

هم‌چنین آزمون اصول بازار سرمایه، هم‎نیاز آزمون تحلیلگری نیز محسوب می‌شود. داشتن مدرک تحلیلگر بورس نیز پیش‌نیاز آزمون مدیریت سبد اوراق بهادار و ارزشیابی اوراق بهادار است.

کاربرد مدارک بورس برای استخدام در سازمان بورس و نهادهای وابسته

هریک از مدارک بورس اوراق بهادار که در نتیجه قبولی در آزمون‌های مذکور صادر می‌شوند برای استخدام در موقعیت‌های شغلی گوناگون در سازمان بورس و نهادمالی وابسته به آن به کار می‌رود.

کسانی که در این آزمون‌ها شرکت نموده و نمره قبولی را کسب نمایند، واجد استخدام در موقعیت‌های شغلی متناسب با گواهینامه خود خواهند شد که در ادامه به کاربرد این مدارک بورس به فراخور نام مجوز و سمت شغلی پرداخته خواهد شد:

نام مجوز	سمت شغلی
مرکز تماس	مسئول مرکز تماس

نام مجوز	سمت شغلی
سبدگردان	مدیر سبد/ تحلیگر
مشاور سرمایه‌گذاری	مشاور/ تحلیلگر
پردازش اطلاعات مالی	تحلیلگر
مشاور پذیرش	نماینده مشاور پذیرش
مشاور عرضه	نماینده مشاور عرضه
صندوق سرمایه‌گذاری	مدیر سرمایه‌گذاری

نام مجوز	سمت شغلی
سبدگردان	مدیر سبد
صندوق سرمایه‌گذاری	مدیر سرمایه‌گذاری

نام مجوز	سمت شغلی
سبدگردان	مدیر سبد
صندوق سرمایه‌گذاری	مدیر سرمایه‌گذاری

پیش‌نیاز و مواد آزمون‌های اعطای مدارک بورس

آزمون اعطای هریک از گواهینامه‌ها و مدارک بورس اوراق بهادار پیش‌نیازهایی دارد و سوالات این آزمون‌ها براساس سرفصل‌های مشخص‌شده از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار تدوین می‌شوند.

در ادامه به هریک از این موارد برای آزمون‌های هفت‌گانه معرفی‌شده‌ اشاره خواهد شد:

گواهینامه اصول بازار سرمایه

پیش نیاز این آزمون، مدرک تحصیلی کارشناسی یا بالاتر در همه رشته‌های تحصیلی از دانشگاه‌ها و موسسات داخلی مورد تایید وزارت علوم یا معادل آن و یا مدرک تحصیلی از دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی خارجی است که توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری معادل کارشناسی یا بالاتر ارزش‌گذاری شده باشد.

سرفصل‌های این آزمون نیز شامل فهم و تحلیل انواع صورت‌های مالی، مقدمات بازارها، ابزارها و نهادهای مالی، مقدمات امور مالی شرکتی، مقدماتی بر اقتصاد، روش‌های کمی مقدماتی، اصول بازار سرمایه اسلامی و اخلاق حرفه‌ای و مقررات اصول بازار سرمایه است.

حدنصاب قبولی برای اخذ این گواهینامه برای هر درس 35 از 100 و نمره کل 50 از 100 در نظر گرفته شده است و قبولی در این آزمون پیش‌نیاز آزمون‌های بعدی است.

در ادامه به معرفی پیش نیاز سایر مدارک بورسی می‌پردازیم:

• گواهینامه معامله‌گری بازار سرمایه: سرفصل‌ این آزمون مدرک، شامل مقررات معامله‌گری بازار سرمایه و حدنصاب قبولی در آزمون نمره 40 از 100 است.
• گواهینامه مدیریت نهادهای بازار سرمایه: سرفصل‌ این آزمون اصول راهبری شرکتی، مقررات مدیریت نهادهای بازار سرمایه و حدنصاب نمره در هریک از این سرفصل‌ها به ترتیب 40 از 100 و 50 از 100 معین شده است.
• گواهینامه کارشناسی عرضه و فروش: سرفصل این آزمون مدرک بورس، مقررات عرضه و پذیرش و و حدنصاب قبولی نمره 50 از 100 است.
• گواهینامه تحلیلگری بازار سرمایه: سرفصل‌های این آزمون شامل لغات تخصصی مالی، اقتصاد و درک مطلب متون مالی، مباحث پیشرفته در فهم و تحلیل صورت‌های مالی، مباحث پیشرفته در امور شرکتی، مباحث پیشرفته سرمایه‌گذاری، اقتصاد پیشرفته، روش‌های کمی پیشرفته، مقررات تحلیل‌گری بازار سرمایه بوده و حدنصاب قبولی برای هر درس 35 از 100 و نمره کل 50 از 100 است.
• گواهینامه مدیریت سبد اوراق بهادار: سرفصل مواد امتحانی این آزمون مدرک بازار سرمایه، مدیریت سبد اوراق بهادار و مقررات مدیریت سبد اوراق بهادار و حدنصاب قبولی برای هر سرفصل به ترتیب40 و 50 از 100 تعیین شده است.
• گواهینامه ارزشیابی اوراق بهادار: مباحث پیشرفته در ارزش‌گذاری سهام و اوراق بهادار و مباحث پیشرفته ابزار مشتقه از سرفصل های این آزمون و حدنصاب قبولی نیز نمره 40 از 100 است.

معافیت‌های دریافت مدارک بورس (بدون شرکت در آزمون)

 دارندگان مدرک دکترا یا معادل آن در رشته‌های مدیریت مالی، اقتصاد، حسابداری، بیمه و بانکداری مورد تأیید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری که حداقل دو مقاله علمی پژوهشی در زمینه‌های مرتبط با بازار سرمایه یا حداقل یک کتاب در زمینه مالی تألیف و منتشر کرده‌ باشند، می‌توانند مستثنا باشند.

دارندگان این شرایط با تأیید کمیته گواهینامه حرفه‌ای و تصویب هیأت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار بدون شرکت در آزمون، گواهینامه اصول بازار سرمایه را دریافت خواهند کرد.

هم‌چنین دارندگان مدرک CFA (تمامی سطوح) در صورت کسب حداقل 50 درصد نمره در هر دو ماده امتحانی مقررات اصول بازار سرمایه و اصول بازار سرمایه اسلامی و اخلاق حرفه‌ای و همچنین شرکت در دوره آموزشی در مورد اوراق بهادار اسلامی، با تأیید کمیته گواهینامه‌های حرفه‌ای، گواهینامه اصول بازار سرمایه را دریافت خواهند کرد.

دارندگان مدرک CIIA در صورت کسب حداقل 50 درصد نمره در هر دو ماده امتحانی مقررات اصول بازار سرمایه و اصول بازار سرمایه اسلامی و اخلاق حرفه‌ای و همچنین شرکت در دوره آموزشی در مورد اوراق بهادار اسلامی، با تأیید کمیته گواهی‌ نامه‌های حرفه‌ای، گواهینامه اصول بازار سرمایه را دریافت خواهند نمود.

بیشتر بخوانید: مهاجرت از طریق ترید

نکات مربوط به استخدام با داشتن مدارک بورس

باتوجه به مطالبی که تاکنون مطرح شد، روشن است که اشتغال در بازار سرمایه صرفا به عنوان سرمایه‌گذار و معامله‌گر مطرح نیست.

چراکه بازار سرمایه، نهادها و شرکت‌های متفاوت و متعددی دارد که امور اجرایی این بازار را بر عهده دارند و به طور طبیعی لازم است نیروی انسانی متخصص از سوی این نهادها و شرکت‌ها به کار گرفته شوند.

این در حالی است که بازار سرمایه با کمبود نیروی متخصص روبرو است و در نتیجه بسیاری از فارغ التحصیلان دانشگاه‌ها می‌توانند آینده شغلی خود را در بازار سرمایه جستجو کنند.

درواقع به سه دلیل «نیاز به آشنایی و تخصص در بازار سرمایه» که در دانشگاه‌ها به طور معمول آموزش داده نمی‌شود، «قانون جدید بازار اوراق بهادار» و «روند تخصصی‌تر شدن نیروی انسانی» این عرصه با کمبود نیروی انسانی به خصوص نیروهای باتجربه روبه‌رو شده است.

بنابراین افرادی که دانش کافی در زمینه بازارهای مالی به خصوص بازار بورس و اوراق بهادار کسب نمایند، شانس زیادی برای استخدام در نهادهای مذکور دارند.

خاصه این‌که در سال‌های اخیر نهادسازی گسترده‌ای نیز در این عرصه صورت گرفته وضوابطی چون «رتبه بندی شرکت‌ها» رویکردی به سمت به‌کارگیری نیروهای متخصص‌تر دارد.

فارغ التحصیلان یا دانشجویان سه رشته حسابداری، اقتصاد و مدیریت مالی بیشتر با مباحث آزمون‌های مدارک بورس آشنا هستند. در این بین «مدیریت مالی» سرفصل‌های بسیاری از این آزمون‌ها را دربر می‌گیرد و در میان رشته‌های مهندسی نیز مواد درسی «مهندسی صنایع» با مباحث آزمون نزدیک‌تر است.

لازم به ذکر است نهادها و شرکت‌های مرتبط با بازار سهام، علاقه بیشتری به جذب فارغ التحصیلان رشته‌های فوق دارند و سازمان بورس نیز رتبه افراد با این مدارک را بالاتر در نظر می‌گیرد .

با این وجود اگر در این رشته‌ها تحصیل نکرده‌اید، ناامید نشوید چراکه می‌توانید با قبولی در آزمون‌های اعطای مدارک بورس در بازار سهام مشغول به کار شوید.

با وجود آن که تمرکز نهادها و شرکت‌های مرتبط با بازار سهام در تهران است اما شهرستان‌ها نیز با حضور شعب کارگزاران و شرکت‌های مربوطه روبه‌رو هستند.

از این رو دارندگان مدارک بورس در نقاطی غیر از تهران کمتر است و کسانی در شهرستان‌ها سکونت دارند با شرکت در آزمون‌های بازار سرمایه می‌توانند شانس خود را برای استخدام افزایش دهند و از حقوق و مزایای مشابه با نهادهای وابسته به بورس در تهران بهره‌مند شوند.

در پایان این نکته را نیز در نظر بگیرید که با اشتغال در بازار سرمایه فرصت داشتن شغلی ثابت و امکان سرمایه گذاری از نزدیک، توامان فراهم می‌شود و ارزش آن را دارد که برای آینده خود به این مسئله فکر کنید!

نکات مربوط به آزمون‌های اعطای مدارک بورس و برگزاری آن

آن دسته از افرادی که مدارک بورس، شامل گواهینامه‌ اصول مقدماتی بورس اوراق بهادار یا گواهینامه اصول مقدماتی بورس کالا را دارند نیاز به شرکت در آزمون اصول بازار سرمایه ندارند و این گواهینامه به آن‌ها تعلق خواهد گرفت.

آزمون‌های «معامله‌گری بورس کالا» (بخوانید: بورس کالا چیست) و «معامله‌گری ابزار مشتقه» در بورس کالا و قراردادهای آتی سهام (بخوانید: معاملات فیوچرز چیست) و کالا کاربرد دارند و نیاز زیادی به این مدارک در بازار وجود دارد اما تاکنون افراد کمی موفق به دریافت گواهینامه حرفه‌ای دو آزمون مزبور شده‌اند و کسب مدرک در این حوزه فرصت‌های شغلی خوبی برای متقاضیان ایجاد خواهد نمود.

دانستن این موضوع نیز خالی از لطف نیست که به جز آزمون نخست که «اصول بازار سرمایه» است و تقریبا آزمون پایه محسوب می‌شود، دیگر آزمون‌ها تاکنون آمار قبولی چندانی نداشته در صورتی که کارگزاری‌ها و نهادهای مرتبط با بازار سرمایه نیاز به تخصص‌های مختلفی دارند.

بورس به تدریج شرایط دشوارتری برای نیروهای استخدامی در نهادهای زیرمجموعه خود وضع کرده که داشتن یک یا تعدادی از گواهینامه‌های سازمان بورس، از جمله آن شرایط است.

درباره حد نصاب قبولی در هر یک از آزمون‌های مدارک بورس باید گفت حد نصاب هر آزمون در دفترچه مربوط به معرفی گواهینامه‌ها ذکر شده است.  

با این حال ممکن است حد نصاب هر درس با توجه به شرایط و تصمیم کمیته گواهینامه‌های حرفه‌ای بازار سرمایه تغییر کند که قاعدتا در زمان مقرر اطلاع رسانی خواهد شد و تغییرات لازم در دفترچه مزبور نیز اعمال خواهد شد.

در پاسخ به این سوال که چگونه در کارگزاری‌ها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری یا مشاوره‌‌ای و شرکت‌های مشابه استخدام شویم باید گفت غیر از دریافت مدارک بورس و گواهینامه‌های بازار سرمایه، دارا بودن رزومه‌ای عملی از فعالیت‌های مرتبط با تخصص‌تان می‌تواند در استخدام شما بسیار تاثیرگذار باشد.

به طور مثال اگر گواهینامه تحلیلگری بازار سرمایه را دریافت کرده‌اید و به دنبال شغل هستید می‌توانید اقدام به ارائه تحلیل‌هایی در سایت‌ها و رسانه‌های مختلف نمایید تا با نام شما درج یا چاپ شود. بیشتر رسانه‌ها و سایت‌های مرتبط در صورتی که به درستی اقدام کنید از این کار استقبال خواهند نمود.

ثبت نام و برگزاری آزمون‌های بورس

نحوه ثبت نام در این آزمون‌ها به این صورت است که داوطلبان با مراجعه به سایت icmc.seo.ir می‌توانند در آزمون‌های سازمان بورس شرکت کنند.

در صورتی که داوطلب عضو سایت نباشد، لازم است ابتدا در قسمت ثبت نام، برای خود یک پروفایل شخصی تشکیل داده و پس از تکمیل موارد مورد نیاز، در زمان مقرر با مراجعه به پروفایل خود نسبت به انتخاب آزمون و ثبت نام اقدام نماید.

درخصوص اطلاع از زمان برگزاری آزمون اعطای مدارک بورس باید گفت برنامه این آزمون‌ها به صورت سه ماهه بر روی سایت icmc.seo.ir و در قسمت جدول زمان‌بندی آزمون‌ها قرار می‌گیرد. معمولا این برنامه حدود سه الی چهار ماه پیش از برگزاری آزمون‌ها بارگذاری می‌شود.

نحوه برگزاری آزمون نیز به این صورت است که در حال حاضر به منظور تسریع برگزاری آزمون‌ها و با تمهیدات اتخاذ شده، تمامی آزمون‌های 7 گانه بازار سرمایه، به صورت الکترونیکی و حضوری در محل شرکت «اطلاع‌رسانی و خدمات بورس» برگزار می‌شود.

داوطلبان برای پرداخت هزینه ثبت‌نام نیز باید دارای کارت بانکی عضو شبکه شتاب بوده و رمز پویای خود را فعال کرده باشند.

به محض انتخاب هر آزمون، داوطلب به درگاه پرداخت الکترونیکی بانک هدایت شده و از آن طریق نسبت به پرداخت هزینه مربوطه اقدام خواهد نمود. پس از ثبت نام قطعی و پرداخت هزینه آزمون، امکان عودت هزینه به داوطلب وجود ندارد.

درخصوص امکان رزرو آزمون بدون پرداخت هزینه باید گفت این امکان وجود دارد، اما نکته مهم آن است که رزرو هر آزمون تا زمانی برقرار است که داوطلبان دیگر ثبت نام خود را کامل ننموده باشند.

بنابراین، به دلیل آن که ظرفیت پذیرش هر آزمون محدود است، در صورتی که تعداد ثبت نام شده‌های قطعی به اندازه ظرفیت موجود باشد، رزروهای قبلی عملا غیرقابل استفاده خواهد بود. لذا پیشنهاد می‌شود در صورتی که برای شرکت در آزمون مصمم هستید، ثبت‌نام قطعی خود را با تاخیر انجام ندهید.

مقررات جابه‌جایی آزمون به تاریخ‌های دیگر نیز دو شرط دارد اول این‌که موعد ویرایش هر آزمون به اتمام نرسیده باشد و آزمون مورد نظر هنوز ظرفیت پذیرش داشته باشد. بنابراین در صورت داشتن شرایط ذکر شده، داوطلب می‌تواند شخصا نسبت به تغییر زمان آزمون خود اقدام کند.

متقاضیان دریافت گواهینامه حرفه‌ای بازار سرمایه برای کسب اطلاعات بیشتر درباره برگزاری آزمون مدارک بورس و دریافت دفترچه این آزمون، لازم است به وب‌سایت اداره امور گواهینامه‌های حرفه‌ای سازمان بورس به آدرس اینترنتی icmc.seo.ir و یا سایت سازمان بورس و اوراق بهادار به آدرس seo.ir مراجعه نمایند.

سپس بخش معرفی گواهی‌نامه‌های حرفه‌ای بازار سرمایه را انتخاب کنند.

سوالات متداول

جمع‌بندی

استخدام در بسیاری از موقعیت‌های شغلی درسازمان بورس و نهادهای وابسته به آن، نیاز به دریافت مدارک بورس یا گواهینامه حرفه‌ای بورس دارد.

دریافت این مدارک منوط به شرکت در آزمون‌هایی است که زیر نظر سازمان بورس برگزار می‌شود. پذیرفته‌شدگان در این آزمون‌ها امکان تصدی جایگاه‌های شغلی مختلفی از جمله مدیر معاملات و سرمایه‌گذاری را در مجموعه بورس ایران خواهند داشت.