گره معاملاتی و بازهم برخوردهای سلیقه‌ای ناظر بازار

در روزهای اخیر روند مثبت شاخص بورس به عنوان تنها نماینده فعال نماگرهای اقتصادی در کشور، اوضاع مساعدی را برای تولید ترسیم نموده است.

شدت رشد بازار قابل توجه بوده و سرمایه گذاران خرد و کلان به دلیل پیش بینی مناسب از وضعیت آتی شرکت ها، اغلب صنایع را با صف خرید مواجه ساخته­ اند. حرکت کشویی خریداران گاهی غیر منطقی می­نماید، برای مثال از صنعت پالایشگاهی جهشی در صنایع خودرو و بانکی با توجه به روند مثبت مذاکرات هسته ای شتابزده صورت گرفته است.

به هر حال، وجود صف های میلیونی در برخی نمادها، حاکی از شرایط خاص در بازار است. نمادهایی همچون تاپیکو چند روزی صف های چند ده میلیونی داشتند و امروز با همان شرایط سابق و همان پیش بینی ها اوضاع متعادل­تری را دارند.

حال پرسش این است که ناظر بازار، که ما به نام سازمان بورس و اوراق بهادار به عنوان متولی بازار سرمایه می شناسیم، می تواند قوانین خود نوشته را بدون توجه به وظایف قانونی خود انجام دهد یا خیر؟

آنچه به ذهن متواتر می شود این است که به رغم تلاش های سازمان بورس و اوراق بهادار، در برخی تصمیمات ناظر بازار سلیقه ای رفتار می نماید و شکایت و دلخوری سهامداران را برانگیخته است.

دستورالعمل رفع گره معاملاتی

طبق بندهای یک تا سه ماده 25 دستورالعمل رفع گره معاملاتی، گره معاملاتی وضعی است که در آن یک نماد معاملاتی به رغم برخورداری از صف سفارش خرید یا فروش در پایان جلسه مـعامـلاتی حـداقل مـعادل یک بـرابر حجم مبنا برای شرکت‌هایی با 3 میلیارد سهم و بیشتر و دو برابر حجم مبنا برای سایر شرکت‌ها، به علت نبود تقارن قیمت‌های درخواست خرید و فروش، حداقل به مدت پنج جلسه معاملاتی متوالی مورد معامله قرار نگیرد یا متوسط معاملات روزانه آن در این دوره (به استثنای معاملات در بازار معاملات عمده)، کمتر از 5 درصد حجم مبنا باشد.

همچنین براساس دو بند دیگر این دستورالعمل در صورتی که تمامی معاملات یک نماد معاملاتی در پنج جلسه معاملاتی متوالی در سقف دامنه نوسان روزانه قیمت باشد یا تمامی معاملات یک نماد معاملاتی در جلسات معاملاتی متوالی در کف دامنه نوسان روزانه قیمت باشد هم مشمول گره معاملاتی می‌شوند.

گفتنی است برای رفع گره معاملاتی دامنه نوسان قیمت سهم در مرحله گشایش ابتدای صبح، دو برابر خواهد شد تا با شرایط جدید قیمت سهم کشف شود، قیمت جدید نیز مبنای معاملات آن روز قرار خواهد گرفت. در اهمیت این موضوع همین بس که کافی است نگاه به حرف و حدیث هایی داشته باشیم که در مورد نمادهای رمپنا و لبوتان زده شده است.

واقعیت اعمال قانون گره معاملاتی

آنچه از روند اجرایی این قانون به دست آمده نشان می­دهد که سازمان بورس از اجرای دستورالعمل رفع گره معاملاتی تنها برای برخی از نمادهای مشمول استفاده نموده است.

در شرایط کنونی بازار خریداران دو سهم بزرگ بازار سرمایه که هر دو در بازار اول بورس معامله می شوند، گروه مپنا (با نماد رمپنا) در تابلوی اصلی و گروه صنعتي بوتان‌ (با نماد لبوتان) در تابلوی فرعی مدتی است که با ضعف نقدشوندگی مواجه هستند. نمادهای مذکور همراه با بلاتکلیفی بیش از موعد مقرر در قانون، خرید و فروش می شوند.

نماد رمپنا پس از برگزاری مجمع عمومی فوق العاده و تصویب افزایش سرمایه در تاریخ 1392.9.10 با دامنه قیمت محدود بازگشایی شد. بازگشایی نماد نیز علی رغم انجام افزایش سرمایه که بایستی بصورت دامنه باز، صورت می­گرفت، بنا به تشخیص ناظر بازار با دامنه محدود انجام گردید. که در نتیجه آن صف خرید بیش از 600 میلیون سهمی برای سهم تشکیل گردید و این صف ها تاکنون در تمام روزهای کاری تداوم داشته است.

مجموع حجم معاملات صورت گرفته در چند روز اخیر پس از بازگشایی برای این نماد که دارای حجم مبنای 3.99 میلیون سهمی است، حدود 12 میلیون در 11 روز کاری بوده و بطور میانگین در روز 1.096.677 سهام معامله شده است. با توجه به دستورالعمل گره معاملاتی که پیش تر بیان شد، این نماد می بایست مشمول قانون گره می گردید که با اعمال سلیقه و یا معیارهای کیفی ناظر بازار که به هیچ عنوان ملاک مناسبی نبوده و اصل شفافیت و نقدشوندگی بازار را به چالش می کشد، همچنان صف های بزرگ و پر حجم را تجربه می نماید.

لازم به ذکر است که شناور سهام مپنا 10 درصد می­باشد، به عبارت دیگر ناظر بازار برای شرکتی به بزرگی مپنا با داشتن یک میلیارد سهم در دست سهامداران خرد با این قبیل معیارهای کیفی و نانوشته اعمال نظر نموده است.

درخصوص نماد لبوتان نیز از تاریخ 1392.7.23 روند مثبت و بسیار کم حجم را دنبال می کند که با صف های چند میلیونی همراه است. نماد لبوتان با حجم مبنای 561 هزار سهمی و سهام شناور 15 درصدی و تعداد سهام 701 میلیون، بطور میانگین در هر ماه حدود 4 بار مشمول گره معاملاتی می شده یعنی تاکنون می بایست حدود 10 بار می بایست این قانون در مورد این نماد اجرا می گردیده که همچون نماد رمپنا با اعمال نظر یا سلیقه ناظر بازار نقدشوندگی و شفافیت بازار را به چالش کشیده است.

جالب تر آنکه معاملات این سهم در بیشتر روزها صفر و یا چند هزار عدد بیشتر نبوده است. این شرکت طرح افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی های خود را از مبلغ 300 میلیارد ریال به حدود 701 میلیارد ریال یعنی 133.4 درصد در تاریخ 1392.6.2 به ثبت رسانده است که این عامل یکی از عوامل مهم در بروز اشتیاق بازار جهت تشکیل صف های حداقل 3 برابر حجم مبنا گردیده است.

نتیجه گیری و پیشنهاد

اگر بخواهیم بازاری جذاب داشته باشیم باید درجه ایمنی را افزایش دهیم و قدرت نقدشوندگی را بالا ببریم که این موضوع مستلزم از بین بردن فرهنگ سرمایه گذاری کوتاه مدت است تا بتوانیم ساختار مالکیت مناسب و در نهایت از معافیت های مالیاتی بهره مند شویم. به نظر می رسد فرهنگ سرمایه گذاری با تصمیمات مقطعی و بنا به سلیقه مدیران بازار سرمایه نهادینه نخواهد شد. از سوی دیگر آموزش در بازار سرمایه مفهومی است که به دلیل عمق کم در جامعه ایرانی، می بایست مورد توجه قرار گیرد و در ردیف های بودجه کلان کشور به همراه بازارهای موازی مورد توجه قرار گیرد.

در نهایت اینکه معیارهای کیفی در قانون دیده نشده است، لذا در نهایت پیشنهاد می گردد که اصولی در این خصوص طرح ریزی شود و به تمامی بازار منعکس شود (که با اصل شفافیت بازار و ارایه اصلاعات به موقع سازگاری دارد) و یا اینکه قوانین بدون کم و کاست مورد استفاده قرار بگیرند.

سید محسن موسوی میثم هاشم خانی

کارشناسان بازار سرمایه

قصد شروع سرمایه‌گذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:

نام شرکت	ویژگی‌ها	امتیاز	لینک ثبت‌نام
کارگزاری آگاه	باشگاه مشتریان با جایزه نرم‌افزار معاملاتی پیشرفته دریافت اعتبار معاملاتی خرید آنلاین صندوق‌ سرمایه‌گذاری ثبت‌نام آنلاین برای کد بورسی

برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود:

نام خدمات	ویژگی‌ها	لینک ثبت‌نام
دوره‌های آموزش تحلیل تکنیکال	دوره‌های حضوری + غیرحضوری شناخته‌شده‌ترین اساتید در سطح مقدماتی، متوسط و پیشرفته ارائه مدرک معتبر گذراندن دوره