ارز فیات (به انگلیسی Fiat Money) به ارز داخلی کشور می‌گویند که با وجود فقدان پشتوانه و فقدان ارزش‌ذاتی، دولت آن را بعنوان پول رایج کشور معرفی می‌نماید.
با رواج ارزهای دیجیتال، اصطلاح پول فیات یا ارز فیات بیشتر توسط مردم مورد استفاده قرار می‌گیرد. بسیاری از مردم، ارزهای دیجیتال را نقطه مقابل ارزهای فیات می‌دانند چرا که چاپ بی‌رویه پول بی پشتوانه توسط دولت باعث تورم و کاهش رضایت مردم شده است.
اما در طرف مقابل، اغلب ارزهای دیجیتال برخلاف ارز فیات، تورمی نیستند و کسی نمی‌تواند به صورت نامحدود آنها را عرضه کند.
عناوین مطلب:
بهترین نمونه‌های ارز فیات دلار، ریال و یورو هستند. با این که ارز فیات یکی از مهم‌ترین روش‌های تبادل کالا به شمار می‌رود اما همیشه به عنوان بدترین راه ذخیره ارزش از آن یاد می‌شود.
ارز فیات چیست؟
به واحد پولی بدون پشتوانه فیزیکیِ مانند طلا یا نقره که توسط دولت عرضه شده باشد، ارز فیات گفته می‌شود. ارز فیات هم در قالب اسکناس کاغذی و هم سکه‌های فلزی عرضه می‌شود.
در گذشته بانک‌های مرکزی کشورهای مختلف با لحاظ در اختیار داشتن پشتوانه، که بطور معمول ذخایر فیزیکی طلا و نقره بوده است، دست به انتشار اسکناس می‌زدند. هر چند پول فیات یا بی‌پشتوانه فاقد ذخایر پشتوانه بوده و فقط بر اساس سیستم اعتمادی معامله می‌شود.
در حال حاضر اکثر قریب‌به‌اتفاق ارزهای دنیا از نوع فیات بوده و از آنجایی که انتشار و چاپ اسکناس در این سیستم فقط با صلاحدید دولت و بانک مرکزی است و فاقد پشتوانه فیزیکی بوده، تورم بالا و از بین رفتن اعتماد جامعه به دولت می‌تواند باعث بی‌ارزش شدن پول رایج کشور شود.
پس از منسوخ شدن سیستم استاندارد طلا و سیستم پولی برتون وودز، سیستم پول ارز فیات یا پول بی‌پشتوانه تنها سیستم رایج فعلی در دنیا است.
البته ممکن است سوال شود در این حالت پشتوانه پول چیست؟
پس از حذف طلا به عنوان پشتوانه پولی، رابطه بین عرضه و تقاضا ارزش پول بی پشتوانه را تعیین می‌کند. با این حال برخی از کشورها به جای پشتوانه طلا یا نقره، سایر ارزهای فیات را به عنوان پشتوانه ذخیره می‌کنند.
با توجه به ارزش ارز فیات دلار و یورو، این دو ارز در بانک‌های مرکزی بسیاری از دولت‌ها به عنوان رزرو یا پشتوانه در نظر گرفته می‌شود که این موضوع باعث ثبات بیشتر ارز فیات دولت خواهد شد.
ارز فیات که با نام فیات مانی نیز شناخته می‌شود، نقطه مقابل دارایی‌های برپایه کریپتو مانند بیت‌کوین است که در آن نه تنها دولت هیچ کنترلی بر روی عرضه آن ندارد بلکه ارزش پول براساس کمیابی و میزان تقاضای آن رد و بدل می‌شود.
بیشتر بخوانید: سیاست پولی ارزهای دیجیتال چیست؟
تاریخچه ارز فیات
برای درک معنی فیات باید کمی در تاریخ به عقب برگردیم. کلمه ارز فیات یک عبارت لاتین است که اغلب به معنی “خواهد بود” یا “بگذار انجام شود” تعبیر می‌شود. علاوه‌بر آن، ارز فیات به تنهایی ارزشی ندارد و در این میان دولت‌ها هستند که ارزش ارز فیات را حفظ می‌کنند.
برخلاف فلزات ارزشمند مانند طلا یا نقره، ارز فیات به تنهایی نمی‌تواند در برابر چیزی ارزش داشته باشد.
همان‌طور که می‌دانید، در گذشته برای مبادله کالا از سکه‌های طلا و نقره استفاده می‌شد اما پس از آن دولت‌ها تصمیم گرفتند با قرار دادن فلزات ارزشمند به عنوان پشتوانه پول‌های کاغذی، امکان از گرو در آوردن پشتوانه را برای مالک پول کاغذی فراهم کنند.
در این حالت شما می‌توانستید با دادن دلار، معادل آن طلا دریافت کنید. اما با حذف پشتوانه طلا، ارز فیات به عنوان پول بی پشتوانه ظاهر شد. از آنجایی که هیچ دارایی‌های پشتوانه این ارز نیست، امکان بازخرید ارزهای فیات امکان پذیر نیست.
علاوه‌بر آن، از آنجایی که نمی‌توان به صورت مستقیم ارز فیات را به رزروهای فیزیکی مانند ذخیره طلای ملی یا نقره متصل کرد، همیشه خطر از دست دادن ارزش آن در تورم‌ها وجود دارد. ابرتورم‌ها می‌توانند به راحتی باعث از بین رفتن ارزش ارز فیات شوند.
در دنیا ابرتورم‌های زیادی رخ داده است که در آن مردم برای خرید ملزومات اولیه خود به سایر ارزهای فیات یا حتی فلزات گران‌بها روی آورده‌اند.
در یک نمونه، مجارستان پس از جنگ جهانی دوم، تنها ظرف یک روز نرخ تورم دو برابر را تجربه کرد که در از نظر اقتصاد، دچار ابرتورم شده بود.
موضوع دیگری که در هنگام مطالعه ارز فیات و ارزش آن باید در نظر بگیریم، اعتبار آن از سوی مردم است. اگر مردم امیدی به واحد پول ملی خود نداشته باشند، ارزش آن می‌تواند تحت تاثیر قرار گیرد.
به خاطر داشته باشید ارزهای فیات با پول‌های کاغذی با پشتوانه طلا متفاوت هستند چرا که چنین پول‌هایی ارزش ذاتی دارند.
طلا یک فلز گران بها و کمیاب است که نه تنها در تولید جواهرات و دکور استفاده می‌شود بلکه در صنایع مختلف از جمله دستگاه‌های الکترونیکی، کامپیوتر و صنایع فضایی کاربرد دارد.
بهترین پشتوانه پول چیست؟
قبل از حذف استاندارد طلا، پشتوانه‌های زیادی برای پول‌های رایج استفاده می‌شد که باعث ارزشمند شدن اسکناس‌های کاغذی شده بودند. با این حال موضوع پول با پشتوانه کالا به طور کامل حذف نشده است و همچنان به شکل‌های مختلف استفاده می‌شود.
در ادامه این بخش به بررسی پشتوانه رایج پول و ارتباط آن با ارز فیات می‌پردازیم:
استاندارد طلا
با استاندارد طلا، ارزش ارز مورد نظر به صورت مستقیم به مقدار مشخصی از طلا بستگی دارد. کشورهایی از پشتوانه طلا استفاده می‌کردند امکان تبادل ارز رایج را با طلا فراهم کرده بودند.
استاندارد نقره
مانند استاندارد طلا، در اینجا نیز هر واحد از پول با مقدار مشخصی نقره پشتیبانی می‌شود.
استاندارد Bi-metallic
در این سیستم نیز هر واحد ارز به صورت همزمان توسط دو فلز گران‌بها پشتیبانی می‌شود. برای مثال طلا و نقره با نرخ ثابت واحد پولی مورد نظر را پشتیبانی می‌کنند.
ارز رزرو کالا
در این روش یک ارز توسط سبدی از کالاها پشتیبانی می‌شود که با نرخ تعیین شده تبادل می‌شود.
پترودلار
پترو دلار نیز نوعی واحد ارزی است که توسط کشورهایی که در زمینه معامله نفت فعالیت می‌کنند کاربرد دارد. ارزش این واحد پولی به صورت مستقیم به میزان رزرو نفتی آن کشور بستگی دارد.
تاریخچه ارز فیات در آمریکا
بررسی تاریخچه ارز فیات از آن جهت اهمیت دارد که این کشور به عنوان یک ابرقدرت اقتصادی و نظامی تاثیر زیادی بر روی ارزش واحد پولی خود دارد.
جالب است بدانید دلار هم به عنوان پول فیات شناخته می‌شود و هم یک واحد پول قانونی در همه کشورهای دنیا ارزشمند است. ارز فیات دلار به عنوان یک واحد ارزی قدرتمند برای پرداخت بدهی‌های عمومی و خصوصی در آمریکا کاربرد دارد.
در اوایل تاریخ آمریکا، واحد پول این کشور توسط طلا پشتیبانی می‌شد به همین دلیل دلار به عنوان یک پول با پشتوانه ارزشمند مورد احترام و پذیرش همه کشورهای دنیا بود. با این حال در سال 1933، دولت مرکزی امکان تبادل دلار با طلا را برای شهروندان متوقف کرد.
استاندارد طلا که به عنوان مهم‌ترین پشتوانه دلار شناخته می‌شد در سال 1971 کاملا متوقف شد که در این وضعیت آمریکا امکان تبادل دلار با طلا را برای دولت‌های خارجی نیز متوقف کرد.
از آن زمان تاکنون دلار به عنوان یک ارز فیات شناخته می‌شود که پشتوانه آن چیزی نیست جز اعتبار آمریکا و دولت آن.
البته از این ارز به عنوان یک پول قانونی برای پرداخت بدهی‌های عمومی و خصوصی نیز استفاده می‌شود با این حال امکان تبادل مستقیم آن توسط خزانه یا فدرال رزرو به عنوان پشتوانه طلا وجود ندارد.
اما امکان خرید طلا، نقره یا هر کالای دیگری توسط آن فراهم شده است. با توجه به افزایش قدرت اقتصادی آمریکا، ارز فیات دلار به عنوان واحد پول رایج تبادل کالا بین کشورها استفاده می‌شود که این موضوع نشان دهنده اعتبار آن در دنیا است.
ارزش ارز فیات در چیست؟
اما ممکن است همچنان این سوال برای‌تان وجود داشته باشد دلیل ارزش پول فیات چیست؟ چرا ما باید ارز فیات استفاده کنیم؟
برخلاف سکه‌های طلا و نقره یا حتی پول‌های با پشتوانه فلزات ارزشمند، ارزش ارز فیات کاملا به اعتبار دولت‌ها و داشتن اعتماد به آن بر‌می‌گردد. می‌توان گفت یکی از دلایل مهم استفاده از ارز فیات، تقاضا دولت در پرداخت مالیات در این واحد پولی است.
اما فرضیه‌های دیگری نیز برای بررسی ارزش ارز فیات وجود دارند که یکی از آنها فرضیه اعتبار است. در این فرضیه، از آنجایی پول رابطه بین اعتبار و بدهی است، اهمیتی ندارد پشتوانه پول چیست یا حتی ارزشی داشته باشد.
بیشتر بخوانید: نگاهی همه‌جانبه به نظام پولی و ارزی جهان
مزایا و معایب ارز فیات چیست؟
هر نوع واحد پولی مزایا و معایب خاص خود را دارد. برای نمونه زمانی که از سکه‌های طلا به عنوان پول استفاده کنیم، مسلما ارزش واحد پولی آن بسیار بالا خواهد بود اما جابه‌جایی آن در مقادیر زیاد مشکل است.
حتی در دنیای کریپتو و به خصوص بیت‌کوین، معایبی برای این واحد پولی وجود دارد که در نظر گرفتن آن در هنگام مقایسه ارز فیات اهمیت زیادی دارد.
در ادامه این بخش به بررسی مهم‌ترین مزایا و معایب ارز فیات خواهیم پرداخت:
مزایای ارز فیات
ارز فیات به عنوان یک واحد پولی ملی می‌تواند به خوبی نیازهای اعتماد را در زمینه واحد پولی، ذخیره ارزش، ارائه یک حساب عددی و تسهیل تبادل کالا فراهم کند.
علاوه‌بر آن، تولید ارز فیات نسبت به سایر کالاها بسیار آسان است و بانک‌های مرکزی می‌توانند به کمک تجهیزات لازم به چاپ ارز فیات بپردازند.
در قرن 20، ارز فیات توانسته محبوبیت زیادی کسب کند چرا که دولت‌ها و بانک‌های مرکزی در تلاش بوده‌اند اقتصاد کشور را از اثرات منفی افت و خیز‌ها و چرخه‌های کسب و کار ایمن نگاه دارند.
از آنجایی که میزان عرضه ارز فیات مانند طلا و بیت‌کوین کمیاب یا ثابت نیست، بانک‌های مرکزی اختیار کامل بر روی عرضه آن دارند. این موضوع باعث شده تا آنها بتوانند متغیرهای اقتصادی مانند عرضه اعتبار، نقدینگی، نرخ بهره و جریان پول را کنترل کنند.
در یک نمونه آن، فدرال رزرو آمریکا ماموریت دوگانه کاهش تورم و نرخ بیکاری را برعهده دارد.
البته پول فیات نیز مشمول تورم می‌شود اما با توجه به کنترل عرضه آن توسط بانک مرکزی، آنها می‌توانند سیاست‌های مالی بهتری را برای مدیریت آن اعمال کنند.
معایب ارز فیات
بروز بحران رهن سال 2007 تا 2008 یکی از مهم‌ترین چالش‌های عدم مدیریت صحیح ارز فیات توسط بانک‌های مرکزی و موسسات مالی زیرمجموعه است که تبعات مالی زیادی برای مردم داشت.
دستکاری عرضه ارز فیات توسط بانک مرکزی همیشه یک موضوع مثبت نبوده است. با این که آنها می‌توانند با وضع قوانین مالی دقیق عرضه فیات مانی را مدیریت کنند اما در طرف دیگر، برخی از بانک‌های مرکزی با چاپ بی‌رویه ارز فیات باعث افزایش تورم می‌شوند.
یکی از مهم‌ترین نقدهای ارز فیات، عرضه نامحدود آن است که باعث ایجاد حباب خواهد شد.
در نمونه دیگر ما همیشه نمی‌توانیم به کمک ارز فیات از اقتصاد محافظت کنیم چرا که با از دست رفتن اعتبار ارز فیات در بین مردم، گزینه‌های موجود بسیار محدود خواهند بود.
نباید فراموش کنیم که امکان چاپ پول جعلی نیز می‌تواند باعث به خطر افتادن اقتصاد کشورها شود. البته این موضوع در مورد ارزهای معتبری مانند یورو و دلار نگرانی چندان زیادی نبوده است چرا که امنیت اسکناس ارز فیات دلار و یورو بسیار زیاد است.
چرا اقتصادهای مدرن از فیات استفاده می‌کنند؟
در اوایل قرن 20، بسیاری از کشورها از استاندارد طلا یا سایر فلزات گران بها برای پشتوانه اسکناس‌های خود استفاده می‌کردند. با رشد معاملات جهانی و حجم مبادلات مالی از نظر محدوده و مقیاس، مشکلات مربوط به این روش نیز پدیدار شد.
مهم‌ترین آن استخراج محدود طلا از معادل بود که بانک‌های مرکزی همزمان با چاپ اسکناس نمی‌توانستند طلای مورد نیاز آن را جایگزین کنند. این مشکل باعث اختلالات گسترده‌ای در بازارهای جهانی و تجارت شد.
در طرف دیگر، با حذف پشتوانه طلا، دولت‌ها انعطاف پذیری لازم را برای مدیریت ارز خود داشتند که این موضوع امکان اتخاذ سیاست‌های پولی و ثبات بازارهای جهانی را به همراه داشت.
استفاده از ارز فیات امکان پیاده سازی بانکداری ذخیره ارزی را فراهم کرد. در این حالت بانک‌های تجاری می‌توانند پولی که در دست خود دارند را برای تامین تقاضا و وام گیرندگان چند برابر کنند.
فیات در ارز دیجیتال چیست؟
ارزهای دیجیتال طیف وسیعی از پول‌های دیجیتال را شامل می‌شوند که بیت‌کوین و تتر نیز شامل آن است. با این حال بیت‌کوین و ارز فیات هیچ ارتباطی با یک دیگر ندارند چرا که بیت‌کوین یک پول برپایه کریپتو و بلاک‌چین است.
در طرف دیگر ارز فیات کاملا متمرکز مدیریت می‌شود. می‌توان گفت ارز فیات و کریپتو کارنسی‌ها یک نقطه اشتراک مهم دارند و آن پشتوانه است که در هیچ کدام مشاهده نمی‌شود.
در برخی از ارزهای دیجیتال، پشتوانه طلا و ارز فیات وجود دارد که به ازای هر 1 واحد ارز دیجیتال مورد نظر، مقدار مشخصی کالا یا ارز فیات به عنوان پشتوانه تعیین شده است.
بهترین نمونه آن تتر و USDC است. با این که این ارزهای دیجیتال در واقع توکن‌های متمرکز مستقر در بلاک‌چین هستند اما ارزش هر یک از آنها معادل 1 دلار است.
بیشتر بخوانید: مقایسه استیبل کوین و ارز فیات؛ ویژگی‌ها و تفاوت‌ها
آیا ارز فیات منجر به ابرتورم می‌شود؟
زمانی که حکومت یک کشور اقدام به چاپ بی‌رویه پول می‌کند، همیشه احتمال تورم و ابرتورم وجود دارد. از نظر اقتصادی، ابرتورم زمانی رخ می‌دهد که قیمت‌ها به شکل غیرقابل کنترل و افراطی افزایش پیدا کنند.
در اغلب کشورهای توسعه یافته نرخ تورم همیشه به صورت متوسط مدیریت شده است که در آن با اتخاذ سیاست‌های صحیح شاهد کاهش آن بوده‌ایم.
باید بدانید داشتن نرخ پایین و پایدار تورم می‌تواند به عنوان نیروی محرک اقتصاد در رشد و سرمایه گذاری عمل کند اما افزایش بالای آن، مثلا بیش از 10% در سال، تبعات سنگینی برای مردم خواهد داشت.
زمانی که یک کشور توسعه یافته دارای تورم مدیریت شده ولی با نرخ پایین باشد، مردم آن به تکاپو می‌افتند تا به جای کنار نشستن و از دست دادن قدرت خرید با گذشت زمان، پول خود را در کاری سرمایه گذاری کنند.
به خاطر داشته باشید این وضعیت فقط در تورم‌های با نرخ پایین امکان پذیر است در غیر این صورت مردم برای حفظ ارزش سرمایه خود به جای حرکت به سوی کسب و کار‌ها، به سایر روش‌های سرمایه گذاری روی می‌آورند که می‌تواند باعث افزایش تورم و حباب شود.
بروز ابرتورم فقط ناشی از چاپ بی‌رویه پول نیست. ما در تاریخ شاهد بروز ابرتورم‌های زیادی در پول‌های برپایه فلزات بوده‌ایم.
در همه آنها، یکی از عناصر اولیه ایجاد ابرتورم مانند متلاشی شدن پایه و اساس تولیدات واقعی اقتصادی و یا ناپایداری سیاسی کشور وجود داشته است.
بهترین جایگزین ارز فیات چیست؟
مسلما شما نمی‌توانید برای پرداخت مالیات به جای استفاده از ارز فیات، طلا یا بیت‌کوین به دولت‌ها پرداخت کنید اما برای حفظ ارزش سرمایه می‌توان راه‌های بهتری را اتخاذ کرد.
در حال حاضر شما می‌توانید با استفاده از ارز فیات ریال به خرید و فروش طلا یا سکه‌های طلا بپردازید. اگر به دنبال ریسک بیشتر هستید، مسلما روی آوردن به کریپتو کارنسی‌هایی مانند بیت‌کوین و اتریوم می‌توانند گزینه‌های مناسبی باشند.
ارزهای دیجیتال با ماهیت ضد تورمی که دارند، توانسته‌اند چالش‌های زیادی را حل کنند.
با این که اغلب کریپتو کارنسی‌ها مانند بیت‌کوین خود را به عنوان یک پول معرفی می‌کنند اما این دارایی‌های مجازی چندان به مفهوم پول سنتی نزدیک نیستند و اغلب به عنوان راهی برای سرمایه گذاری از آنها استفاده می‌شود.
به خاطر داشته باشید ارز فیات همیشه دارای تورم است با این حال میزان آن با توجه به عملکرد حکومت‌ها و سیاست‌های آنها می‌تواند متغیر باشد.
شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:
- می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
- در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید
برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود: