دامپینگ (Dumping)

دامپینگ (به انگلیسی Dumping) یا بازارشکنی عبارت است از فروش یا صادرات یک کالا با قیمت کمتر از هزینه‌های تمام شده یا به عبارتی دیگر، فروش کالا در خارج به قیمتی کمتر از قیمت داخلی.

شاید این پرسش در ذهنتان ایجاد شود که چین چگونه در مدتی کوتاه توانست بازار قدیمی کشورهای مختلف جهان را تصاحب کند و مردم را به مصرف‌ محصولاتش –هرچند با کیفیت پایین– تشویق کند؟ پاسخ این پرسش در یک کلمه خلاصه می‌شود! دامپینگ.

در واقع چین از دامپینگ استفاده کرد. در این مقاله می‌خواهیم به مفهوم این اقدام سیاه تجاری و جنبه‌های مختلف آن بپردازیم.

نکات کلیدی

• دامپینگ یا بازارشکنی عبارت است از فروش یا صادرات یک کالا با قیمت کمتر از هزینه‌های تمام شده یا به عبارتی دیگر فروش کالا در خارج به قیمتی کمتر از قیمت داخلی.

• بیرون‌کردن رقبا از بازار داخلی یا خارجی و تبدیل‌شدن به یکه‌تاز بازار یا صنعت، مهم‌ترین دلیل انجام دامپینگ است.

• فروش سریع محصولاتی که بیش از نیاز بازار تولید شده‌اند، بازکردن جای خود در یک بازار جدید و خلاص‌شدن از دست کالاهای کم‌ارزش از جمله علت‌هایی است که یک شرکت یا یک کشور ممکن است بازارشکنی کند.

• از بین رفتن رقبای تجاری با محصولات ارزشمند و افزایش حجم بیکاری در کشور که به دنبال از کار افتادن کارخانه‌ها و مجموعه‌های داخلی ایجاد می‌شود مهم‌ترین علت‌های بازارشکنی هستند.

دامپینگ (Dumping) چیست؟

دامپینگ (Dumping) اصطلاحی است که در زمینه تجارت بین‌المللی استفاده می‌شود.

از آنجایی‌که Dumping معمولاً شامل حجم قابل‌توجهی از صادرات یک محصول است، بیشتر اوقات باعث می‌شود که قابلیت مالی تولیدکننده محصول در کشور واردکننده به خطر بیفتد.

دامپینگ را می‌توان نوعی تبعیض قیمتی در نظر گرفت. این عمل با هدف کسب مزیت رقابتی در بازار واردات و به‌صورت عمدی انجام می‌شود.

هنگامی که یک شرکت محصولی را با قیمتی کمتر از قیمت تعیین شده در کشور سازنده یا کمتر از هزینه تولید محصول به کشور دیگری صادر می‌کند، به‌عنوان Dumping محصول، قیمت‌شکنی یا بازارشکنی شناخته می‌شود.

انگیزه انجام دامپینگ

از منظر اقتصادی، Dumping یا بازارشکنی چهار دلیل عمده دارد که عبارتند از:

بیرون کردن رقبا و به دست آوردن انحصار بازار حتی با تحمل زیان‌های کوتاه‌مدت، کاهش مازاد موقتی ذخائر کالا، به دست آوردن سهم از بازار کالای مربوطه و همچنین کاهش ضررهای مربوط به کالای فاقد قابلیت رقابت و فروش.

به زبان ساده‌تر، بازارشکنی با هدف حضور در بازارها و به منظور فروش بیشتر و گاهی عرضه کالاهایی که به دلیل کیفیت نه چندان مناسب تقاضای اندکی دارند، انجام می‌شود.

صدمات مالی دامپینگ

با وجود مزایای کوتاه مدتی که Dumping دارد، این اقدام صدمات مالی و مادی زیادی به روند عادی کسب‌وکارها وارد می‌کند؛ این صدمات و آسیب‌ها تا جایی است که کمیسیون ضددامپینگ برای مبارزه با این اتفاق به وجود آمده است.

صدمات مادی وارد شده حاصل از بازارشکنی به یک صنعت را با بررسی طیف وسیعی از عوامل اقتصادی می‌توان ارزیابی کرد.

اگرچه این صدمات محدود نیست و صرفا به طیف خاصی از مشکلات منتهی نمی‌شود، اما مهم‌ترین و تأثیرگذارترین آسیب‌های آن را می‌توان در بخش‌های زیر پیدا کرد:

• میزان تولید
• استفاده از ظرفیت
• سطوح سهام
• ارزش فروش
• سود
• بازگشت سرمایه‌گذاری
• جریان نقدی
• شرایط و ضوابط کارکنان
• سهم بازار
• توانایی جذب سرمایه
• سرمایه‌گذاری

عوامل به‌وجودآورنده دامپینگ

ممکن است به نظر برسد که شرکتی که Dumping می‌کند با درنظرگرفتن قیمت کمتر، پول زیادی را از دست بدهد. بااین‌حال، در واقعیت این‌طور نیست، زیرا شرکت بازارشکن ضرر نمی‌کند!

اکثر شرکت‌های چندملیتی (MNC) قیمت محصولات‌شان در بازارهای مالی داخلی با قیمت محصولات‌شان در بازارهای بین‌المللی متفاوت است. آن‌ها بسته به توانایی مشتری هر کشور، یک کالای خاص را قیمت‌گذاری می‌کنند.

به‌عنوان‌مثال، مواد شوینده Tide در چین کمتر از یک‌پنجم قیمت ایالات متحده فروخته می‌شود. بااین‌حال، اگر یک کشور خاص مایل به پرداخت بیشتر برای یک محصول باشد، MNC محصول را با هزینه بالاتر قیمت‌گذاری می‌کند.

بیشتر بخوانید: تابع سود چیست؟

انواع دامپینگ

در زیر چهار نوع مختلف Dumping که در تجارت بین‌المللی رایج‌تر است آورده شده:

1. تخلیه پراکنده

شرکت‌ها برای جلوگیری از جنگ قیمت در بازار داخلی و حفظ موقعیت رقابتی خود، موجودی‌های مازاد فروخته نشده را تخلیه می‌کنند.

آن‌ها می‌توانند با ازبین‌بردن ذخایر مازاد محصولات خود را رهاسازی کنند یا آن‌ها را به بازار خارجی که محصولات موردنظرشان در آن‌ها فروخته نمی‌شود، صادر کنند.

2. تخلیه شکارچی

برخلاف تخلیه پراکنده که گاه‌به‌گاه است، تخلیه شکارچی دائمی است.

این اتفاق شامل فروش کالا در بازار خارجی با قیمتی کمتر از بازار داخلی است. Dumping عملی است که برای دسترسی به بازار خارجی و حذف رقابت انجام می‌شود. همچنین باعث ایجاد انحصار در بازار می‌شود.

3. دامپینگ مداوم

زمانی که یک کشور به طور مداوم محصولات خود را با قیمت کمتری نسبت به قیمت‌های داخلی در بازار خارجی به فروش می‌رساند، دامپینگ مداوم نامیده می‌شود.

این اتفاق زمانی اتفاق می‌افتد که تقاضای ثابتی برای محصول در بازار خارجی وجود داشته باشد.

4. دامپینگ معکوس

این اتفاق زمانی است که تقاضا برای محصول در بازار خارجی کشش کمتری داشته باشد.

دامپینگ معکوس به این معنی است که تغییرات قیمت بر تقاضا تأثیر نمی‌گذارد. بنابراین شرکت می‌تواند در بازار خارجی قیمت بالاتر و در بازار داخلی قیمت پایین‌تری داشته باشد.

مزایا و معایب دامپینگ

مزیت اصلی Dumping در تجارت، توانایی نفوذ در بازار با قیمت‌شکنی محصولات است که اغلب ناعادلانه تلقی می‌شوند.

کشور صادرکننده ممکن است به تولیدکننده، یارانه‌ای برای جبران ضررهای وارده در زمانی که محصولات کمتر از قیمت تمام شده خودفروخته می‌شود، پیشنهاد دهد.

از طرفی، یکی از بزرگ‌ترین معایب دامپینگ تجاری این است که یارانه‌ها می‌توانند در طول زمان بسیار پرهزینه شوند و پایدار نباشند. علاوه بر این، شرکای تجاری که مایل‌اند این شکل از فعالیت بازار را محدود کنند، ممکن است محدودیت‌هایی را برای کالا افزایش دهند.

این محدودیت‌ها منجر به افزایش هزینه‌های صادراتی به کشور آسیب‌دیده یا محدودیت در مقدار واردات یک کشور می‌شود.

دیگر مزایای دامپینگ شامل موارد زیر است:

• مصرف‌کنندگان در کشور واردکننده می‌توانند به محصولات با قیمت‌های پایین‌تر دسترسی پیدا کنند.
• صادرکنندگان از دولت خود یارانه دریافت می‌کنند تا با قیمت‌های پایین‌تری به خارج از کشور بفروشند.
• کشور صادرکننده می‌تواند اشتغال ایجاد کند و پیشتاز صنعت شود.

معایب دامپینگ شامل موارد زیر است:

• بدهی کشور صادرکننده به دلیل یارانه‌های ارائه شده برای فروش با قیمت‌های پایین‌تر در خارج از کشور افزایش می‌یابد.
• دامپینگ، گران تلقی می‌شود، زیرا سال‌ها طول می‌کشد تا صادرکنندگان با قیمت کمتری بفروشند و رقبا را از کار بیندازند.
• شرکت هدف می‌تواند تلافی کند و جنگ تجاری ایجاد کند.

نگرش بین‌المللی در مورد دامپینگ

سازمان تجارت جهانی (WTO) در مورد اینکه آیا بازارشکنی یک‌رویه رقابتی ناعادلانه است در حال بررسی و تحقیق است، اما در حال حاضر این اقدام طبق قوانین سازمان تجارت جهانی، قانونی است.

مگر اینکه کشور خارجی بتواند به طور قابل‌اتکا اثرات منفی شرکت صادرکننده را برای تولیدکنندگان داخلی خود نشان دهد.

اکثر کشورها طرفدار دامپینگ نیستند و آن را کار پرضرری برای اقتصاد داخلی و حتی اقتصاد جهانی می‌دانند.

برای مقابله با دامپینگ و محافظت از صنایع داخلی خود در برابر قیمت‌گذاری غارتگرانه، بیشتر کشورها از تعرفه‌ها و سهمیه‌ها استفاده می‌کنند. همچنین زمانی که Dumping باعث «تاخیر مادی» در استقرار یک صنعت در بازار داخلی شود، ممنوع است.

اکثر موافقت‌نامه‌های تجاری شامل محدودیت در دامپینگ تجاری است. اثبات نقض چنین قراردادهایی ممکن است دشوار باشد و اجرای کامل آن می‌تواند مقرون‌به‌صرفه باشد.

لازم به ذکر است که اگر دو کشور توافقنامه تجاری نداشته باشند، منع خاصی برای Dumping تجاری بین آنها وجود ندارد.

مبارزه سازمان تجارت جهانی و اتحادیه اروپا علیه دامپینگ

سازمان تجارت جهانی (WTO) و اتحادیه اروپا (EU) به طور مستمر اقداماتی را انجام می‌دهند تا با اعمال تعرفه‌ها و مالیات، کشورها را از انجام یا پذیرش Dumping دور نگه دارند.

نقش سازمان تجارت جهانی

کشورهای عضو سازمان تجارت جهانی اصولی را در جریان مذاکرات موافقت‌نامه عمومی تجارت و تعرفه (GATT) وضع می‌کنند.

این اصول شرایطی را به وجود می‌آورد که باعث می‌شود شرکت‌ها نتوانند تعرفه‌های مختلف را برای محصولات خود در نظر گرفته و با آن تعرفه‌ها وارد بازارهای دیگر کنند.

به گفته سازمان تجارت جهانی، اگر کشوری بخواهد برای شریک تجاری خود تعرفه ضددامپینگ وضع کند، آن کشور باید وقوع Dumping و تأثیر آن بر بازار داخلی را اثبات کند.

همچنین باید نشان دهند که قیمت Dumping بسیار کمتر از قیمت داخلی صادرکننده است. در صورت اثبات، کشور مورد مناقشه باید قیمت عادی را قبل از اعمال تعرفه ضد دامپینگ تعیین کند.

اتحادیه اروپا نیز مانند WTO، اقدامات ضد دامپینگ را از طریق بازوی اقتصادی خود، یعنی کمیسیون اروپا (EC) اجرا می‌کند.

اگر یک کشور عضو، شریک تجاری خود را به دامپینگ متهم کند، EC باید مطمئنا شود که این ادعا درست است و بازارشکنی باعث آسیب مادی به شاکی شده یا خیر.

همچنین باید اطمینان حاصل شود که عوارض ضد دامپینگ بهترین منافع اتحادیه اروپا را نقض نمی‌کند.

اگر شرکت مورد اتهام درباره قیمت‌شکنی، مقصر شناخته شود، صادرکننده می‌تواند با فروش با حداقل قیمت موافقت کند و درصورتی‌که اتحادیه اروپا قیمت پیشنهادی صادرکننده را رد کند، می‌توان عوارض اعمال کرد.

ابزار مقابله با دامپینگ

برای مقابله با بازارشکنی دو راهکار وجود دارد:

مالیات جبرانی و عوارض سنگین گمرکی

مالیات یکی از قدرتمندترین روش‌ها برای مقابله با ورود آسان محصولاتی است که از آن‌ها رنگ و بوی Dumping به مشام می‌رسد.

البته در این مورد یک نکته کوچک وجود دارد و آن عضو بودن یا نبودن در «گات» است. «General Agreement on Tariff and trade» که به‌اختصار آن را «GATT» صدا می‌زنند، یکی از سه موضوعی بود که در سال 1944 و در کنفرانس «برتون وودز» به تصویب رسید.

کشورهایی که عضو گات هستند، بعد از اینکه ثابت کردند یک کشور دیگر در حال انجام دامپینگ در کشورشان است، می‌توانند مالیات جبرانی را روی آن کالا در نظر بگیرند.

تفاوت کشورهایی مانند ایران که عضو گات نیستند، در این است که آن‌ها برای وضع قوانین جدید مالیاتی روی کالاهای وارداتی نیازی به اثبات این ماجرا در هیچ جایی ندارند.

آن‌ها هر زمان که تشخیص دهند بازارشکنی در حال رخ‌دادن است- یا حتی زمانی که به دلیل‌های سیاسی نخواهند کشوری محصولاتش را وارد ایران کند – روی محصولات وارداتی، مالیات‌های سنگین وضع می‌کنند و نیازی هم ندارند که به کسی یا ارگانی بین‌المللی در این زمینه پاسخ‌گو باشند.

حمایت دولتی از تولیدکننده‌های داخلی

دولت‌ها می‌توانند با در نظر گرفتن یارانه‌های گوناگون، معاف‌کردن تولیدکننده‌ها از پرداخت مالیات و برداشتن موانع دست و پا گیر قانونی که بر سر راه تولیدکننده‌های داخلی قرار دارند، از صنعت صنعت داخلی خود حمایت کرده و در مقابل غول‌های قلدر خارجی از آن‌ها محافظت کنند.

بیشتر بخوانید: اقتصاد کلان چیست؟

مثال بازارشکنی در دنیای واقعی

در ژانویه 2017، انجمن تجارت بین‌المللی (ITA) تصمیم گرفت که بر اساس تحقیقات وزارت بازرگانی و کمیسیون تجارت بین‌الملل درباره ادعای دامپینگ ورود محصولات پارچه سیلیکا از چین تحقیقات خود را آغاز کند.

این آمار و ادعای انجام شده درباره محصولات سیلیکا چینی نشان داد که آن‌ها به‌صورت دامپینگ وارد بازار ایالات متحده شده‌اند و هر چه زودتر باید اقدامات ضد دامپینگ علیه آن انجام شود.

حکم ITA بر این واقعیت استوار بود که در صورت حذف تعرفه، احتمال تکرار بازارشکنی وجود دارد. در نتیجه اقدامات لازم برای کنترل Dumping محصولات چینی وارد شده انجام شد و تلاش کردند تا مسیر ورود دوباره دامپینگ این محصول به بازار را مسدود کنند.

یکی دیگر از نمونه‌های بازار شکنی، بازار گوشی آمریکا و چین است که در سال‌های اخیر به شدت ترویج داشته است.

همچنین کشور چین در زمینه‌های مختلفی اقدام به دامپینگ در ایران نموده است و با این کار باعث بیکار شدن بسیاری از تولیدکنندگان محصولات داخلی ایران و تحمیل ضررهای بسیاری به اقتصاد ایران شده است.

سخن پایانی

Dumping یک اقدام سیاه تجاری است که تولیدکنندگان و بازرگانان برای به دست آوردن بازارها آن را انجام می‌دهند. راهبرد کلی بازارشکنی به حذف رقبا و در اختیار گرفتن بازار مربوط می‌شود؛ اما معایت زیادی دارد که در این مقاله سعی کردیم از ابعاد مختلف آن را بررسی کنیم.

این اصطلاح در واژه‌نامه جامع بورسینس منتشر شده است.سایر اصطلاحات و واژه‌های اقتصادی و مالی را ببینید ...