بازده واقعی یک حساب پس‌انداز یا هر نوع سرمایه‌گذاری و همچنین بهره واقعی یک وام، نرخ بهره مؤثر (به انگلیسی Effective interest rate یا EIR) نامیده می‌شود.
قطعاً همه شما در طول زندگی‌تان به این فکر افتاده‌اید که از بانک یا مؤسسات مالی وام دریافت کنید یا در یک شرکت سرمایه‌گذاری کنید.
عناوین مطلب:
پیش از اینکه وام بگیرید به بانک مراجعه کرده‌اید و نرخ بهره آن وام را پرسیده‌اید تا ببینید چقدر پول باید بازگردانید و در نهایت آیا ارزش دارد برای آن وام دوندگی کنید یا خیر؟
برای اینکه بتوانید ارزش یک سرمایه‌گذاری یا وام را محاسبه کنید باید با برخی واژه‌ها و اصطلاحات آشنا شوید. یکی از مفاهیم مهم در این زمینه، نرخ بهره مؤثر است.
در این مقاله از بورسینس به شرح کامل نرخ بهره مؤثر، فرمول آن و تفاوت سود اسمی و سود مؤثر می‌پردازیم.
نکات کلیدی
- نرخ بهره مؤثر نشان‌دهنده مقدار بازپرداخت وام یا بازده یک سرمایه‌گذاری است.
- حتی اگر تفاوت بین نرخ سود مؤثر و اسمی ناچیز باشد، باز هم در پایان به طرز قابل‌توجهی بر بازده واقعی یا درصد سود تأثیر می‌گذارد.
- با محاسبه نرخ بهره مؤثر یک سرمایه‌گذار می‌تواند فرصت‌های سرمایه‌گذاری بهتر با بازده بالاتر را انتخاب کند، همچنین یک وام‌گیرنده نیز می‌تواند وام‌هایی با نرخ بهره کمتر را شناسایی کند.
نرخ بهره چیست؟
نرخ بهره یا نرخ سود به‌طورکلی به مبلغی گفته می‌شود که شما در ازای دریافت وام یا خرید اقساطی به وام‌دهنده پرداخت می‌کنید.
اگر مبلغی را از بانک وام بگیرید، هنگام بازپرداخت باید علاوه بر پرداخت مبلغ وام، سود نیز پرداخت کنید.
هنگامی که یک کالا را به‌صورت اقساطی خریداری می‌کنید نیز باید مبلغی بیشتر از زمانی که به‌صورت نقدی کالا را می‌خرید، پرداخت نمایید، به این مبلغ مازاد، نرخ بهره گفته می‌شود.
نرخ بهره انواع مختلفی دارد که نرخ بهره اسمی و مؤثر از مهم‌ترین آنها محسوب می‌شوند.
نرخ بهره مؤثر (Effective interest rate) چیست؟
اگر شما سرمایه‌گذار باشید و مبلغی را در مؤسسه یا شرکتی سرمایه‌گذاری کرده باشید، این نرخ تحت عنوان نرخ سود سرمایه‌گذاری محاسبه می‌شود. درصورتی‌که شما وام‌گیرنده باشید این نرخ، نرخ بهره وام در نظر گرفته می‌شود.
محاسبه نرخ بهره مؤثر در واقع به سرمایه‌گذار یا وام‌گیرنده کمک می‌کند تا بین چند موقعیت سرمایه‌گذاری یا وام، موردی را که به‌صرفه‌تر است، انتخاب کند و به همین دلیل از اهمیت زیادی برخوردار است.
در محاسبه نرخ سود مؤثر، علاوه بر سود وام، فاکتورهای متفاوت دیگری را نیز باید در نظر گرفت. در حقیقت بانک‌ها مبلغی را بهعنوان کارمزد و نیز حق بیمه وام از شما دریافت می‌کنند.
اکثر بانک‌ها معمولاً حدود 4 درصد از مبلغ وام را به‌منظور دادن تسهیلات، از وام‌گیرنده دریافت می‌کنند.
فاکتور دیگری که در محاسبه نرخ بهره مؤثر در نظر گرفته می‌شود، حق بیمه وام است. اغلب بانک‌ها پیش از واریز تسهیلات، حدود 4 درصد مبلغ وام را بهعنوان حق بیمه کسر می‌کنند.
حق بیمه وام به این منظور دریافت می‌شود که اگر فرد وام‌گیرنده فوت کرد، بانک از شرکت بیمه مبلغ موردنظر را دریافت کند.
علاوه بر این‌ها، هنگامی که بخواهیم بین چند وام، وامی را که کمترین بهره را دارد انتخاب کنیم می‌توانیم نرخ بهره مؤثر را در دوره‌های مختلف ترکیبی مانند هفتگی، ماهانه، 6 ماهه و یک‌ساله محاسبه کنیم.
تفاوت سود اسمی و سود مؤثر چیست؟
این روز‌ها اگر به بانک‌ها مراجعه کرده باشید، متوجه شده‌اید که سود وام در اکثر بانک‌ها 18 درصد است.
ممکن است فکر کنید که این 18 درصد تمام پولی است که باید به بانک بازگردانید، اما این‌طور نیست. درصد سودی که بانک در ابتدا به شما اعلام می‌کند، نرخ بهره اسمی است.
نرخ بهره مؤثر معمولاً کمی بیشتر از نرخ بهره اسمی است، زیرا مبالغی بهعنوان بیمه، کارمزد و … به آن اضافه می‌شود.
هر دو نرخ بهره مؤثر و اسمی نقشی حیاتی در محاسبه بازده دقیق سرمایه‌گذاری یا درصد سود قابل‌اعمال بر وام دارند. بااین‌وجود این دو تفاوت‌هایی نیز دارند مانند:
- نرخ بهره مؤثر بالاتر از نرخ بهره اسمی است.
- نرخ بهره اسمی، نرخی است که در اصل در ابزار مالی یا محصول ذکر می‌شود. در عوض، نرخ بهره مؤثر باتوجه‌به تعداد دوره‌های ترکیبی در یک بازه زمانی (معمولاً یک‌ساله) محاسبه می‌شود.
برای مثال اگر نرخ بهره 11 درصد اعلام شود و این نرخ بهره چهار بار در یک سال مرکب شود، قطعاً نرخ بهره مؤثر در یک سال 11 درصد نخواهد بود و عددی برابر با 11.23 درصد است.
براین‌اساس می‌توان گفت مهم‌ترین تفاوت سود اسمی و سود مؤثر، دوره‌های مرکب است.
برای محاسبه سود مرکب کلیک کنید.
محاسبه نرخ سود مؤثر
همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردیم، اطلاع از نحوه محاسبه نرخ سود مؤثر بسیار کارگشا و کاربردی است، بنابراین ضرورت دارد با فرمول نرخ بهره مؤثر آشنا شویم.
فرمول نرخ بهره مؤثر
برای محاسبه نرخ بهره مؤثر باید طبق فرمول زیر عمل کنید:
همان‌طور که می‌بینید در فرمول تعداد دوره مرکب را می‌بینید، این بدان معناست که این دوره‌ها بر عدد نهایی نرخ بهره مؤثر تأثیر می‌گذارند.
در حقیقت با افزایش تعداد دوره‌های مرکب، نرخ بهره مؤثر سالانه نیز افزایش پیدا می‌کند. فرض کنید نرخ بهره اسمی ما 10 درصد است، به‌این‌ترتیب نرخ بهره مؤثر در دوره‌های مرکب مختلف به‌صورت زیر خواهد بود:
- شش‌ماهه: 10.250%
- سه‌ماهه: 10.381%
- ماهانه: 10.471%
- روزانه: 10.516%
نحوه مقایسه چند نرخ بهره مؤثر
پیش‌تر ذکر کردیم که با کمک نرخ بهره مؤثر، یک سرمایه‌گذار می‌تواند فرصت‌های سرمایه‌گذاری متفاوت را با یکدیگر مقایسه کرده و بهترین آن را انتخاب کند. در ادامه نحوه مقایسه و انتخاب بهترین گزینه را شرح می‌دهیم.
فرض کنید شما می‌خواهید 1 میلیون تومان را سرمایه‌گذاری کنید یا از بانک این مبلغ را وام بگیرید. شما 3 پیشنهاد پیش روی خود دارید:
- بانک اول: نرخ بهره 15 درصد که روزانه مرکب می‌شود.
- بانک دوم: نرخ بهره 15.5 درصد که سه‌ماهه مرکب می‌شود.
- بانک سوم: نرخ بهره 16 درصد که سالانه مرکب می‌شود.
در جدول زیر می‌توانید نرخ سود مؤثر برای دوره‌های مختلف گفته شده را مشاهده کنید:
مدت زمان دوره |
تعداد دفعات مرکب شدن |
نرخ بهره اسمی |
نرخ بهره موثر |
|---|---|---|---|
سالیانه |
1 |
16 |
16 |
سه ماهه |
4 |
15.5 |
16.42 |
روزانه |
365 |
15 |
16.18 |
طبق این جدول، اگر فردی بخواهد پول در حساب خود پس‌انداز کند، بهتر است بانک دوم را انتخاب کند. از طرفی اگر کسی قصد داشته باشد از بانکی وام بگیرد، بهتر است به‌جای انتخاب دو بانک دیگر، بانک سوم را انتخاب کند.
سخن پایانی
برای اینکه بتوانید بهترین وام را دریافت کنید یا در یک موقعیت سودآور سرمایه‌گذاری کنید، لازم است نرخ بهره مؤثر را محاسبه کنید.
در این مقاله به طور کامل نرخ بهره مؤثر را شرح دادیم و فرمول محاسبه آن را نیز در اختیار شما قرار دادیم تا بتوانید بهترین گزینه‌ها را انتخاب نمایید.
منابع: Investopedia
شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:
- می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
- در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید
برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود: