درآمد سرانه (به انگلیسی per capita income) عددی است که از تقسیم GDP (تولید ناخالص داخلی) بر جمعیت بدست می‌آید. عدد بدست آمده را به عنوان درآمد سرانه اعلام می‌کنند.
عناوین مطلب:
درآمد سرانه یکی از شاخص‌های رفاه جامعه است و بر روی شاخص‌های ترکیبی رفاه و توسعه نیز نقشی کلیدی دارد.
در واقع یکی از اهداف اصلی دولت‌ها در عرصه اقتصاد، تلاش در جهت افزایش نرخ رشد تولید سرانه و بهبود وضعیت رفاهی جامعه است. در این مقاله قصد داریم در مورد درآمد سرانه، عوامل موثر بر آن و فاکتورهای مرتبط با آن صحبت کنیم.
درآمد سرانه چیست؟
اگر مجموع درآمدهای کشور در یک سال را بر تعداد افراد کشور تقسیم کنیم، درآمد سرانه را محاسبه کرده‌ایم.
اما به خاطر داشته باشید که فریب اعداد و ارقامی که در مقایسه سرانه درآمد کشورها گفته می‌شود را نخورید زیرا سطح استانداردهای زندگی و قیمت‌ها در کشورهای مختلف متفاوت است.
در واقع بدون در نظر گرفتن این فاکتورها نمی‌توان درآمد سرانه کشورها را با هم مقایسه کرد؛ و درآمد سرانه نمی‌تواند تصویری واقعی و دقیق از وضعیت اقتصاد افراد در یک کشور را نشان دهد.
به عنوان مثال فرض کنید درآمد سالانه شما در ایران هزار دلار است، اگر شخص دیگری در آلمان این درآمد را داشته باشد نمی‌توان گفت که وضعیت اقتصادی هر دوی شما در یک سطح قرار دارد.
از آنجایی که هزینه‌های زندگی و کالا در آلمان بسیار بالاتر از ایران است، پس وضعیت شما بهتر از فردی است که در آلمان زندگی می‌کند.
بیشتر بخوانید: لیست کشورهای جهان اول و دوم و سوم
عوامل موثر بر درآمد سرانه یک کشور
الگوهای اقتصادی همیشه به دنبال یافتن پاسخی برای چرایی و دلیل رشد و توسعه اقتصادی در کشورها بوده‌اند.
بسیاری از پژوهشگران نظراتی درمورد رشد اقتصادی داده‌اند که برخی از این نظرات به پاسخ این چرایی‌ها نزدیک شده است.
مثلا به کار گرفتن مقولاتی مثل سرمایه انسانی، بهره‌وری تولید، هزینه‌های کارآمد دولت و غیره در مدلسازی‌های کارشناسان اقتصاد کلان توانست تا اندازه‌ای چگونگی رشد اقتصادی کشورهای پیشرفته را توصیف کند.
با این همه برخی اقتصاددانان در جست‌وجوی عوامل بینادی‌تری برای نابرابری درآمد سرانه در میان کشورها و ناهمسانی راه‌های رشد و توسعه اقتصادی، به بررسی پرداختند.
در این مورد می‌توان بر سه اصل مهم اشاره کرد:
1. نهادهای اقتصادی
شیوهای که انسان‌ها در پیش می‌گیرند تا جوامع‌شان را ساماندهی کنند، تعیین کننده پیروزی یا شکست آنهاست.
برخی از روش‌های ساماندهی، جوامع شهروندان را تشویق به نوآوری، پذیرش ریسک، پس انداز، تلاش برای یافتن بهترین راه‌های انجام کارها، یادگیری و آموزش شخصی، از بین بردن دشواری‌های همگانی و فراهم آوردن کالاهای عمومی می‌کنند.
در واقع می‌توان گفت پیروزی اقتصادی جوامع به نهادهای اقتصادیشان وابسته است. و این نهادها هستند که رفاه را پدید می‌آورند.
نهادهای اقتصادی خوب به عناصری مثل حقوق مالکیت تصضمین شده، برابری فرصت‌ها و امکانات در جامعه، امنیت سرمایه گذاری و قانون استوارند و اگر این عوامل نباشند انگیزه‌ای برای سرمایه گذرای و تولید وجود نخواهد داشت و منابع جامعه به جای تولید، به سمت مصرف روانه می‌شود.
بیشتر بخوانید: نهاد مالی چیست؟ + انواع نهادهای مالی در ایران
2. جغرافیا
طبیعت، یعنی محیط فیزیکی و جغرافیایی در کارکردهای اقتصادی یک منطقه اثرگذار است.
نخست اینکه آب‌وهوا و اقلیم یک منطقه و کشور می‌تواند تعیین کننده تلاش کاری و بهره‌وری باشد. مثلا گرمای هوا ممکن است در یک منطقه به اندازه‌ای باشد که افراد نتوانند به راحتی کار کنند.
دوم اینکه جغرافیا می‌تواند تعیین کننده تکنولوزی در دسترس جامعه به ویژه کشاورزی باشد. فرضیه سوم هم که در دهه‌های گذشته بیشتر مطرح شده است، فقر را در بسیاری از بخش‌های جهان به «اندازه بیماری» ارتباط می‌دهند.
به این صورت که اندازه بیماری‌های واگیر در مناطق گرمسیری بیشتر از جاهای خوش آب‌وهواست. مثلا بررسی‌ها نشالن می‌دهد اگر مالاریا در دهه 1950 ریشه‌کن می‌شد، درآمد سرانه امروز در آفریقا دو برابر مقدار کنکونی بود.
3. فرهنگ
مساله دیگری که در مورد نابرابری درآمد سرانه کشورها مطرح می‌شود فرهنگ است.
فرهنگ عاملی برجسته و مهم در تعیین ارزش‌ها، خواست‌ها و بارورهای مردم است و گفته می‌شود که ناهمسانی فرهنگی نقشی کلیدی در چگونگی کارکردهای اقتصادی دارد.
درآمد سرانه در ایران
درآمد سرانه یکی از معیارهایی است که گستردگی فقر را در کشور نشان می‌دهد و در گزارش‌های بانک جهانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بر اساس گزارش این بانک، درآمد سرانه ایرانی‌ها از 8389 دلار در سال 2011 به 4046 دلار در سال 2017 رسیده است؛ یعنی چیزی کمتر از نصف.
این روند کاهشی تا سال 2020 ادامه داشته و به 2756 دلار در سال رسیده است. در واقع می‌توان گفت در یک دوره ده ساله، قدرت خرید مردم 67 درصد کمتر شده است!
هر چقدر درآمد سرانه در کشور کاهش پیدا کند، جامعه فقیرتر می‌شود. با یک سوم شدن درآمد سرانه در طول این ده سال می‌توان گفت تعداد بیشتری از مردم ایران در تامین معیشت خود دچار مشکل شده‌اند.
بر اساس آمارهای ارائه شده توسط وزارت اقتصاد ایران نیز، درآمد سرانه ایرانیان در ابتدای سال 90 حدود 9 میلیون و 200 هزار تومان بوده که این عدد در انتهای سال 1400 به 8 میلیون و 900 هزار تومان رسیده است.
بعد از توافق برجام در سال 94، در سال‌های 95 و 96 شاهد رسیدن به نرخ‌های بالای رشد اقتصادی در کشور بودیم. حداکثر این رشد اقتصادی در سال 96 اتفاق افتاد.
در این سال درآمد سرانه ایرانیان بالاترین عدد در سال‌های گذشته یعنی عددی به اندازه 9 میلیون و 750 هزار تومان بود. بعد از سال 96، درآمد سرانه ایرانیان سه سال متوالی رشد منفی را تجربه کرد و در نهایت در سال 1400 به رشد مثبت رسید.
نکته قابل توجه در این گزارش در نظر نگرفتن اثر تورم است. در صورتی که اثرات تورم را در محاسبات لحاظ کنیم، ارقام نسبت به اعداد فعلی پایین‌تر خواهند بود.
راهکارهای موثر بر افزایش نرخ درآمد سرانه در ایران
برخی کارشناسان در ایران معتقدند ماهیت اقتصاد ایران تولید و تجارت مبتنی بر کشاورزی است. در صورتی که به مردم زمین‌های کشاورزی قابل کشت واگذار شود، میزان مشارکت مردم در بخش اقتصاد بالا رفته و درآمد سرانه نیز افزایش خواهد یافت.
به اعتقاد آنها، این به معنی کنار گذاشتن صنعت نیست، بلکه صنعت باید در اختیار کشاورزی قرار بگیرد. مثلا تولید تراکتور و تجهیزات کشاورزی یا تجهیز راه آهن و لوکوموتیو.
سخن پایانی
گفتیم که درآمد سرانه در یک کشور با نهادهای اقتصادی، جغرافیا و فرهنگ ارتباط مستقیم دارد.
اما بر اساس نظر کارشناسان حوزه اقتصاد، جغرافیا و فرهنگ عامل بنیادی در تعیین درآمد سرانه یک کشور نیستند و نهادهای سیاسی و اقتصادی شکل دهنده کارکردهای اقتصادی یک جامعه محسوب می‌شوند.
در واقع ثبات سیاسی، کارآمدی دولت و کیفیت مقررات در یک کشور از جمله عواملی هستند که بر روی نرخ درآمد سرانه اثرات بیشتری می‌گذارند.
البته این نکته قابل ذکر است که هر کدام از این شاخص‌ها بر روی کشورهای مختلف با سطح درآمدی متفاوت تاثیرات متفاوتی خواهند داشت.
از آنجا که کشور ما در زمینه تولید نیروی کار و سرمایه با مشکل روبرو نیست، بنابراین شناسایی نهادهای اقتصادی اثرگذار می‌تواند به بهسازی آن کمک کند.
مقالات مرتبط:
شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:
- می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
- در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید
برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود: