نسبت قیمت به درآمد (P/E)

نسبت میان قیمت و درآمد هر سهم شرکت را نسبت قیمت به درآمد (یا نسبت P/E) می‌نامند.

اگر نسبت P/E یک شرکت بیشتر از شرکت دیگر باشد، نشان‌دهنده این است که بازار نسبت به درآمد سهام شرکت در آینده خوش‌بین است.

P/E یا نسبت قیمت به سود یکی از ابزارهای قدیمی و عموما پر استفاده به منظور ارزش گذاری سهام است. هر چند محاسبه ی P/E بسیار ساده است اما تفسیر آن عملا” دشوار می نماید . در شرایط معینی این نسبت بسیار گویا و در زمان ها ی دیگر کاملا” بی معنا جلوه می کند . از این رو ، غالبا” سرمایه گذاران این اصطلاح را نادرست به کار می گیرند و درتصمیماتشان بیش از حد لازم به آن وزن می دهند.

ابتدا به تشریح و تبیین P/E می پردازیم، سپس چگونگی استفاده از این نسبت را در تجزیه و تحلیل سهام بازگو می کنیم و سرانجام به شرایطی می‌پردازیم که نباید از این نسبت استفاده شود.

P/E کوتاه شده‌ی نسبت price) P یا قیمت سهم) به Earning Per Share) EPS) یا سود هرسهم است.

محاسبه P/E

همان‌گونه که از نام آن پیدا است، برای محاسبه P/E آخرین قیمت روز سهام یک شرکت به سود هر سهم (EPS) آن تقسیم می‌شود:

قیمت سهم
—————— = P/E
سود هر سهم

غالبا” P/E در تاریخ هایی محاسبه می شود که شرکت ها اطلاعات EPS (معمولاٌ سه ماهانه) را افشاء می کنند. این P/E را که بر مبنای آخرین EPS محاسبه می شود بعضا” P/E دنباله دار نیز می گویند . اما گاهی از EPS برآوردی برای محاسبه P/E استفاده می شود، این EPS معمولاٌ معرف سود برآوردی سال آینده است. در این صورت به P/E محاسبه شده P/E برآوردی یا پیشتاز گفته می‌شود.

محاسبه‌ی P/E گاهی روش سومی هم دارد که مبتنی بر میانگین دو فصل گذشته و برآورد دو فصل باقیمانده‌ی سال است. تفاوت عمده‌ای بین این سه نوع وجود ندارد اما باید بدانید که از محاسبات داده‌های تاریخی واقعی در مقایسه با برآوردهای تحلیل گران مالی استفاده کنید.

مشکل بزرگ محاسبه‌ی P/E مربوط به شرکت‌هایی است که سود آور نیستند و از این رو EPS منفی دارند. در خصوص چگونگی رفتار با این پدیده دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد. برخی قائل به وجود P/E منفی هستند، گروهی در این حالت P/E را صفر می‌دانند و بسیاری دیگر هم معتقدند که دیگر P/E محلی از اعراب ندارد.

به لحاظ تاریخی در بورس اوراق بهادار تهران عموماٌ میانگین P/E در دامنه‌ی 3.2 تا 13.2 تجربه شده است. نوسان P/E در این دامنه عمدتا بستگی به شرایط اقتصادی هر زمان دارد. P/E بین شرکت ها و صنایع می‌تواند کاملا متفاوت باشد.

کاربرد P/E

به لحاظ نظری، P/E یک سهم به ما می‌گوید که سرمایه گذاران چند ریال حاضرند به ازای هر ریال سود یک شرکت پرداخت نمایند. به همین جهت به آن ضریب سهام نیز می‌گویند.

به عبارت دیگر اگر P/E یک سهم ۲۰ باشد بدین معنی است که سرمایه گذلران حاضرند ۲۰ ریال برای هر ریال از سود این سهم بپردازند.

الف) رشد سود

آنچه در بحث بالا به آن پرداختیم رشد شرکت‌هاست. قیمت سهام بازتاب انتظارات سرمایه‌گذاران از ارزش و رشد آینده شرکت است. اما توجه کنید که اندازه‌ی سود (EPS ) معمولا” مبتنی بر سودهای (EPS های) گذشته است.

اگر شرکتی انتظار رشد دارد بنابراین انتظار داریم که سودش نیز رشد نماید. در نتیجه تفسیری بهتر از P/E آن است که خوش‌بینی بازار از آینده‌ی رشد یک شرکت را بازتاب می دهد.

اگر P/E شرکتی بالاتر از میانگین بازار یا صنعت باشد بدین معنی است که بازار در ماه‌ها یا سال‌های آینده انتظارات بزرگی از سهم این شرکت دارد. شرکتی با P/E بالا باید سودهای فزاینده ایجاد کند، در غیر این صورت قیمت سهام آن سقوط خواهد کرد.

مثالی از شرکت ایران خودرو گویای این بحث است .

ب) ارزانی یا گرانی

P/E در مقایسه با قیمت بازار شاخص بهتری برای ارزش‌گذاری سهم است . مثلا به شرط پایداری سایر متغیرها، سهمی با قیمت ۲۰۰ ریال و P/E برابر ۱۰ بسیار گران‌تر از سهمی با قیمت ۲۰۰۰۰ و P/E برابر ۱۰ است.

بیشتر بخوانید: سهام ارزان‌قیمت بخریم یا گران؟

توجه کنید که محدودیت‌هایی در این مثال وجود دارد. شما نمی‌توانید P/E های دو شرکت کاملا متفاوت را برای ارزش‌گذاری بهتر آنها مقایسه کنید. به عبارت دیگر تعیین بالا یا پایین بودن P/E بدون توجه به دو عامل اصلی بسیار دشوار است :

۱) نرخ رشد شرکت و ۲) صنعت.

۱) نرخ رشد شرکت
آیا اندازه‌ی رشد گذشته‌ی شرکت‌ها می‌تواند معرف نرخ‌های انتظاری از رشد آینده باشد؟ هر چند پاسخ این پرسش نمی‌تواند صریح باشد اما در عمل سرمایه‌گذاران برای پیش‌بینی سود (EPS ) و محاسبه‌ی P/E از نرخ‌های رشد گذشته استفاده می‌کنند.

۲) صنعت
مقایسه‌ی شرکت‌ها تنها در صورتی فایده‌مند است که به یک صنعت تعلق داشته باشند، مثلا” شرکت‌های صنعت X عمدتا دارای ضرایب P/E پایین هستند چون به رغم ثبات صنعت رشد پایینی دارند. از طرف دیگر شرکت‌های صنعت Y به دلیل انتظار رشد بالایی که از آنها وجود دارد، از P/E های بالایی برخوردارند.

دام‌های کاربرد P/E

تا بدین جا آموختیم که در شرایط معینی P/E می‌تواند ما را در تعیین بالا یا پایین بودن ارزش یک شرکت کمک کند. همچنین پی بردیم که P/E تنها در شرایط معینی معتبر است. اما علاوه بر این، دام‌های دیگری نیز در تحلیل P/E وجود دارد که در ادامه درباره‌ی برخی از آنها بحث می‌شود.

حسابداری

سود یک اندازه‌ی حسابداری است که در محاسبه‌اش از اقلام غیر‌نقدی نیز استفاده می‌شود. معیارهای اندازه‌گیری سود بر طبق اصول حسابداری همگانی (GAAP ) مقرر می‌شوند. این اصول در گذر زمان تغییر می‌کند و در هر کشوری نیز متفاوت از دیگر کشورها است.

از این رو محاسبه‌ی سود ( EPS) بسته به چگونگی دفترداری و حسابداری می‌تواند به صورت‌های متفاوت ارائه شود. در نتیجه مقایسه‌ی سودها (EPS ها) با یک دیگر گاهی به مقایسه‌ی سیب و پرتقال شبیه خواهد بود.

تورم

در شرایطی که اقتصاد کشور تورم بالایی را تجربه می‌کند طبعاٌ کالاها و هزینه‌های استهلاک به دلیل بالا رفتن هزینه‌های جایگزینی کالاها و تجهیزات در مقایسه با سطح عمومی قیمت‌ها کم نمایی می‌شود.

بنابراین در زمان وجود‌ تورم در کشور، P/E ها عموما پایین‌تر می آیند زیرا بازار سودها را که به صورت ساختگی به بالا گرایش دارد تخریب شده می‌بیند.

بررسی P/E همانند تمامی نسبت‌ها، در گذر زمان برای پی‌بردن به روند آن ارزشمند است. تورم این بررسی را دشوار می‌کند زیرا اطلاعات گذشته در امروز از فایده‌مندی کم‌تری برخوردارند .

تفسیری دیگر از پی بر ای

P/E پایین لزوما بدین معنی نیست که ارزش یک شرکت کم نمایی شده است. بلکه به معنای آن است که بازار معتقد است شرکت در آینده‌ی نزدیک با مشکل روبرو خواهد شد. سهمی که قیمتش پایین می آید معمولا دلیلی دارد.

عمده‌ترین دلیلش این است که سود شرکت کم‌تر از سود انتظاری‌اش خواهد بود. این مساله P/E دنباله‌دار بازتابی ندارد مگر آن که سود در عمل نیز محقق گردد.

تنها به اتکای P/E سهام نخرید

یکی از پرتکرارترین اشتباهاتی که سرمایه گذاران غیر حرفه‌ای در بورس مرتکب می‌شوند خرید و فروش سهام صرفا به اتکای P/E بالا یا پایین است.

توجه کنید که ارزش‌یابی سهام تنها با تکیه بر شاخص‌های ساده‌ای مانند P/E ساده‌انگارانه و نادرست است.

P/E بالا ممکن است به معنی بیش‌نمایی ارزش سهم باشد و هیچ تضمینی وجود ندارد که بعدا به سرعت پایین نیاید. ضمنا توجه کنید که حتی اگر ارزش سهمی کمتر از ارزش ذاتی‌اش باشد ممکن است ماه‌ها یا حتی سال ها طول بکشد تا بازار ارزش آن را درک نماید و قیمت سهم به ارزش ذاتی خود نزدیک شود.

درهر صورت تجزیه و تحلیل سهام امری بسیار پیچیده‌تر از دانستن چند نسبت ساده است.

به عبارت دیگر، گرچه «پی بر ای» کلیدی برای معمای ارزش گذاری سهام است اما تمام آن نیست. از این رو توصیه می شود که سرمایه‌گذاران برای خرید سهام با خبرگان سرمایه‌گذاری رایزنی نمایند.

سخن آخر

P/E همه چیز یا به عبارتی حرف آخر را درباره ی ارزش سهم نمی‌زند اما برای مقایسه‌ی شرکت‌های یک صنعت، کل بازار یا روند تاریخی P/E یک شرکت فایده‌مند است.

خلاصه مطلب:

الف ) P/E یک نسبت است و از تقسیم P (PRICE یا قیمت روز سهم ) به E (EPS یا سود هر سهم ) به دست می آید.
ب) سه نوع EPS به نام‌های EPS دنباله دار، آینده و میانگین وجود دارد.
ج) به لحاظ تاریخی، میانگین P/E ها در بورس تهران در بازه ی 3.2 – 13.2 قرار می‌گیرد .
د) به لحاظ نظری، P/E یک سهم به ما می‌گوید که سرمایه‌گذاران حاضرند چند ریال به ازای هر ریال سود بپردازند.
ه) تفسیر بهتری از P/E این است که این نسبت، بازتاب خوشبینی بازار از آینده‌ی رشد یک شرکت است.
و) P/E در مقایسه با قیمت بازار شاخص بهتری برای ارزش‌گذاری یک سهم است.
ز) بدون در نظر گرفتن نرخ‌های رشد صنعت، صحبت از بالا یا پایین بودن P/E یک شرکت بی‌معناست .
ح) تغییر در اصول حسابداری شامل وجود چندین روش مجاز برای سود (EPS ) تجزیه و تحلیل P/E را دشوار می‌کند.
ط) P/E ها عموما در زمان تورم حاد پایین‌تر می‌آیند.
ی) تفاسیر بسیاری پیرامون دلیل پایین بودن P/E یک شرکت وجود دارد.
ه) تنها به اتکای ضریب P/E اقدام به خرید و فروش سهام نکنید.

این اصطلاح در واژه‌نامه جامع بورسینس منتشر شده است.سایر اصطلاحات و واژه‌های اقتصادی و مالی را ببینید ...