آر اس آی چیست؟ (Relative Strength Index (RSI))

آر اس آی یا شاخص قدرت نسبی (به انگلیسی Relative Strength Index) که به طور خلاصه اندیکاتور RSI خوانده می‌شود یک اندیکاتور برای سنجش بزرگی تغییرات اخیر قیمت است.

آر اس آی یکی از شناخته‌ شده‌ترین و کاربردی‌ترین اندیکاتور‌های تکنیکال بازار‌های مالی است. به همین دلیل در این مقاله ما به بررسی همه ابعاد و خصوصیات آن به شکل مفصل خواهیم پرداخت.

اندیکاتور شاخص قدرت نسبی توسط J. Welles Wilder  ایجاد شده است.

ویکی‌پدیا در مورد آر اس آی اینطور نوشته شده: 

شاخص قدرت نسبی، تمثیل انرژی درونی سهم برای حرکت به سمت بالاست، یا اینکه به دلیل فقدان انرژی لازم افت خواهد کرد.

آر اس آی چیست؟

آر اس آی یک اندیکاتور مومنتوم است که در تحلیل تکنیکال به کار می‌رود. اندیکاتور RSI سرعت و جهت حرکت اخیر قیمت یک سهام یا دارایی را بررسی می‌کند تا وضعیت فشار خرید بالا یا فروش مطلع شویم. 

بیش‌خرید وضعیتی است که بازار، بیش از یک اندازه به یک دارایی علاقه نشان‌داده و خرید زیادی در آن دارایی صورت گرفته است. بیش‌فروش وضعیتی است که بازار، بیش از اندازه یک دارایی را به فروش رسانده و علاقه کمی نسبت به آن دارایی وجود دارد.

از اندیکاتور RSI در تحلیل تکنیکال بازارهای سهام، کالا و سایر بازارهای مالی استفاده می‌شود. با رونق بازار‌های کریپتو و سرمایه گذاری عمومی در بازار‌های ارز دیجیتال، آر اس آی نیز نامی است که توسط سرمایه گذاران حقیقی زیاد به گوش می‌رسد.

اندیکاتور RSI به شکل یک اوسیلاتور با رسم یک خط در مقیاس 0 تا 100 رسم می‌شود. البته این اندیکاتور جدای از نشان دادن وضعیت خرید بیش از حد یا وضعیت فروش آن، برای اهداف دیگری نیز به کار می‌رود. برای مثال در اندیکاتور آر اس آی شما می‌توانید چرخش روند یا پول بک‌های قیمتی را مشاهده کنید. چنین اطلاعاتی را می‌توان برای تولید سیگنال‌های خرید و فروش به کار برد.

به طور کلی در صورتی که مقدار اندیکاتور RSI بیش از 70 باشد، سهام یا کوین مورد نظر در وضعیت خرید بیش از حد (Overbought) قرار دارد. بالعکس در صورتی که مقدار آن پایین‌تر از 30 باشد، ما در یک وضعیت Oversold یا فروش بیش از حد قرار داریم. 

آموزش تحلیل تکنیکال را از اینجا شروع کنید!

اندیکاتور RSI چگونه کار می‌کند؟

اندیکاتور RSI یک اندیکاتور مومنتوم (momenum) است که براساس تایم فریم انتخابی، قدرت یک سهام یا کوین کریپتویی را نسبت به زمان‌هایی که قیمت آن بالا و پایین می‌شود مقایسه می‌کند. نتیجه این مقایسه، اطلاعاتی است که با تحلیل آن نسبت به Price Action، تریدر می‌داند روند حرکت سهام مورد نظر چگونه است.

البته اندیکاتور آر اس آی را در کنار سایر اندیکاتور‌های تکنیکال استفاده می‌کنند که این موضوع می‌تواند در اتخاذ تصمیمات سرمایه گذاری آگانه نقش موثر‌تری داشته باشد.

فرمول اندیکاتور RSI چیست؟

فرمول محاسبه شاخص قدرت نسبی به شرح زیر است:

RSI = 100 – 100 / (1 + RS)

در این فرمول متغیر‌ RS به معنای منفعت متوسط دوره رو به بالا در بازه زمانی (تایم فریم) مشخص / متوسط زیان حرکت رو به پایین دارایی در یک بازه زمانی مشخص است. 

مقدار اندیکاتور RSI یک ارزیابی نسبی از قدرت اخیر تحرکات قیمت یک ورقه بهادار ارائه می‌دهد، از این رو یک اندیکاتور مومنتوم محسوب می‌شود.

همان‌طور که گفته شد مقدار RSI بین 0 تا 100 نوسان می‌کند و تایم فریم پیش‌فرض برای مقایسه دوره‌های نزولی و صعودی 14 روز کاری (یا واحد تایم فریم انتخابی) است.

در شکل زیر نمودار هفتگی سهام ایران خودرو را مشاهده می‌کنید:

نحوه تحلیل اندیکاتور RSI چگونه است؟

پس از آگاهی از نحوه محاسبه اندیکاتور RSI، نوبت به قرار دادن آن بر روی چارت قیمتی است. معمولا محل قرار گیری آن در زیر نمودار قیمت است و براساس تایم فریم انتخابی و تنظیمات آن، میزان نرمی یا حرکت دندانه‌ای خط آن متفاوت خواهد بود.

در این اندیکاتور، در بازه زمانی روزانه (برای مثال)، هر چه تعداد روزهایی که قیمت روند صعودی خود را حفظ کند بیشتر باشد، جهت حرکت آر اس آی نیز صعودی خواهد بود. بالعکس این موضوع نیز صدق می‌کند. هر چه قیمت سهام در روزهای متوالی سقوط کند، روند اندیکاتور نیز به سمت پایین خواهد بود.

برخی ممکن است اندیکاتور RSI را این گونه تعبیر کنند که پس از رسیدن آن به محدوده خرید بیش از حد (بالای 70)، قیمت سهام به سرعت سقوط خواهد کرد، در صورتی که نمی‌توان آن را یک تحلیل مطلق در نظر گرفت. خط شاخص آر اس آی می‌تواند برای مدت زیادی در محدوده OverBought یا OverSell باقی بماند. این موضوع چه در روند‌های صعودی و چه نزولی صدق می‌کند. 

این رفتار برای تحلیل‌گران تازه کار ممکن است باعث کمی سردرگمی شود اما درک نحوه استفاده از اندیکاتور برای غالب شدن بر ترند می‌تواند این مشکلات را حل کند. 

دلیل اهمیت اندیکاتور RSI چیست؟

اندیکاتور RSI را می‌توان مانند الفبای معامله‌گری و تحلیل بازار‌های مالی تشبیه کرد. اما دلیل تکیه بسیاری از تحلیل‌گران بر اندیکاتور RSI چیست؟ 

• تریدر می‌تواند از آر اس آی برای پیش بینی رفتار قیمت یک سهام یا کوین کریپتویی بهره ببرد.
• آر اس آی به تریدر کمک کند تا روند‌های بازار را ارزیابی و چرخش روند را شناسایی کنند. 
• می‌توان از آن برای شناسایی زمان‌هایی که دارایی بیش از حد خرید یا فروش شده‌اند استفاده نمود.
• می‌توان از اندیکاتور آر اس آی برای تولید سیگنال‌های کوتاه مدت خرید و فروش استفاده کرد.

در کل، اندیکاتور RSI را می‌توان در ترکیب با سایر اندیکاتور تکنیکال برای پشتیبانی از استراتژی‌های معاملاتی استفاده کرد.

بیشتر بخوانید: استراتژی قدرتمند ترکیب باندهای بولینگر (Bollinger Bands) و RSI

بهترین روش استفاده از روند و RSI چیست؟

برای درک کامل RSI و خواندن دقیق آن ابتدا باید از روند اصلی سهام یا کوین کریپتویی آگاه شوید. برای مثال در یک روند نزولی، محدوده RSI نزدیک عدد 50 حرکت می‌کند. این موضوع می‌تواند به تنهایی یک سیگنال روند نزولی باشد. 

بسیاری از تریدر‌ها یک خط افقی بین سطوح 30 تا 70 رسم می‌کنند. این روش به آن‌ها کمک می‌کند تا با مشاهده اندیکاتور آر اس آی از روند کلی بازار و جهت حرکت آن اطلاعات بیشتری کسب کنند.

البته ویرایش ناحیه خرید بیش از حد و فروش بیش از حد در حالتی که قیمت دارایی در یک بازه بلند مدت ارزیابی می‌شود، ضرورتی ندارد. 

به خاطر داشته باشید اندیکاتور آر اس آی منبع مناسبی برای تشخیص روند‌های بازار نیست. به همین دلیل بسیاری از تریدر‌ها می‌دانند سیگنال‌های قدرتمند صعودی یا نزولی ارائه شده از سوی اندیکاتور RSI، اغلب اشتباه و جعلی هستند.

روش معامله روند همگام با اندیکاتور RSI چیست؟

در بین تریدر‌هایی که از این اندیکاتور بهره می‌برند، روش معامله دیگری رایج است که در آن سیگنال‌های ارائه شده از سوی اندیکاتور آر اس آی با تایید روند استفاده می‌شوند.

به عبارت دیگر، در سیگنال‌های صعودی، اگر روند قیمت رو به بالا باشد، می‌توان از آن استفاده کرد. در روند نزولی نیز اگر قیمت سهام و سیگنال ارائه شده از سوی آر اس آی در یک مسیر باشند، می‌توان با دریافت سایر تاییدیه‌ها از آن بهره برد.

این روش به تریدر کمک می‌کند تا از سیگنال‌های غلط تولید شده در روند‌های بازار آگاه شوند.

ناحیه Oversold و Overbought در آر اس آی چیست؟

به طور کلی هر زمان که شاخص آر اس آی از ناحیه 30 به سمت پایین عبور کند، قیمت دارایی مورد نظر وارد محدوده Oversold شده است.

در مورد محدوده Overbought نیز با عبور قیمت از ناحیه 70، سهام مورد نظر در وضعیت خرید بیش از حد قرار می‌گیرد. در برخی موارد ورود قیمت به ناحیه Oversold به عنوان یک علامت صعودی و ناحیه Overbought به عنوان نشانه نزولی تحلیل می‌شود. 

البته این تنها روش تحلیل RSI نیست، برخی از تریدر‌ها با ورود قیمت دارایی به ناحیه OverBought آن را نشانه‌ای برای چرخش روند یا پولبک اصلاحی قیمت در نظر می‌گیرند.  

ورود قیمت به ناحیه Overbought به معنای قرار گرفتن قیمت دارایی مورد نظر در بالاتر از سطح مورد انتظار است. دلیل این رویداد را می‌توان در عوامل تکنیکال یا بنیادی جستجو کرد که تریدر‌های حرفه‌ای باید آن را تشخیص دهند. البته با ورود قیمت به این ناحیه بسیاری از تریدر‌ها انتظار اصلاح یا چرخش روند(Trend reversal) را دارند که در نتیجه آن دست به فروش دارایی می‌زنند.

این موضوع در مورد حالت Oversold نیز صدق می‌کند. با ورود قیمت یک سهام به این ناحیه، انتظار می‌رود قیمت دچار اصلاح یا خرچش روند شود با این حال با توجه به وضعیت روند اصلی بازار، همیشه این گونه نیست.

تفسیر ناحیه آر اس آی

در روند‌های مختلف بازار، شاخص RSI ممکن است در یک رنج یا Band مشخص نوسان پیدا کند. در روند‌های صعودی، شاخص آر اس آی بالای محدوده 30 و دائما در تماس با عدد 70 حرکت می‌کند. در روند‌های نزولی، لمس محدوده 70 بسیار نادر است اما ناحیه 30 و پایین‌تر از آن دائما لمس می‌شود. 

این راهنمای کلی می‌تواند به تریدر در مورد قدرت روند و نقاط چرخش آن ایده‌هایی ارائه کند. برای مثال، اگر در یک روند صعودی و با نوسانات قیمت، شاخص RSI نتواند به عدد 70 برسد اما با ناحیه 30 و پایین‌تر از آن تماس پیدا کند، نشانه ضعف روند و سقوط آن در آینده نزدیک خواهد بود.

این موضوع در مورد روند نزولی نیز صدق می‌کند. برای مثال اگر شاخص آر اس آی نتواند از ناحیه 30 عبور کند اما ناحیه 70 و بالاتر از آن را لمس کند، ما شاهد ضعف روند نزولی خواهیم بود که احتمال چرخش به سمت بالا را دارد. در هنگام تحلیل آر اس آی، استفاده از خط روند (Trend line) و میانگین متحرک (Moving Average) می‌تواند مفید باشد.

بیشتر بخوانید: مزایا و معایب تحلیل روند چیست؟ + استراتژی‌های ترید در جهت روند

تفاوت Relative Strength و RSI چیست؟

شاید عجیب به نظر برسد اما این دو مفهوم کاملا متفاوت هستند. RSI تغییرات مومنتوم قیمت یک دارایی را به ما نشان می‌دهد در صورتی که در Relative Strength عملکرد قیمت چند دارایی مقایسه می‌شود.

مثالی از واگرایی (Divergence) در RSI

واگرایی آر اس آی زمانی رخ می‌دهد که قیمت یک داریی برخلاف جهت RSI حرکت کند. به عبارت دیگر، نمودار شاخص آر اس آی تغییر مومنتوم قیمت را قبل از تغییر قیمت نشان می‌دهد.

یک واگرایی صعودی،  زمانی رخ می‌دهد که در نمودار RSI، شاخص وارد ناحیه Oversold شده باشد و به دنبال آن در نمودار قیمت شاهد Lower low جدیدی باشیم. این موضوع نشان دهنده مومنتوم صعودی و شکست رو به بالای ناحیه Oversold است که می‌توان از آن برای ورود به پوزیشن Long یا خرید استفاده کرد.

در واگرایی نزولی، شاخص آر اس آی در ناحیه Overbought قرار می‌گیرد که در نمودار قیمتی پس از Lower High، قیمت به سمت ایجاد یک Higher High حرکت می‌کند. پس از این چرخه، قیمت سقوط خواهد کرد.

مثالی از چرخش مثبت و منفی آر اس آی

در هنگام ارزیابی و تحلیل رابطه قیمت و شاخص آر اس آی، باید به چرخش‌های مثبت و منفی این اندیکاتور نیز توجه شود. چرخش مثبت RSI زمانی رخ می‌دهد که عدد آر اس آی به کفی برسد که از کف قبلی پایین‌تر باشد و قیمت دارایی نیز به کفی برسد که از بالاتر از کف قیمت قبلی باشد. 

تریدر این ترکیب را به عنوان نشانه حرکت صعودی و سیگنال خرید در نظر می‌گیرد که با دریافت سایر تاییدیه‌ها، قابل استفاده خواهد بود. 

در طرف دیگر، در چرخش منفی آر اس آی، زمانی که عدد RSI به سقف بالاتر از سقف قبلی برسد و قیمت دارایی نیز یک Lower High را شکل دهد، تریدر‌ها آن را به عنوان نشانه نزولی در نظر می‌گیرند. این وضعیت نیز یک سیگنال فروش محسوب می‌شود که با دریافت تاییدیه‌های دیگر می‌توان از آن برای پوزیشن short بهره برد.

تفاوت بین RSI و MACD

اندیکاتور MACD که یکی از اندیکاتور‌های تکنیکال محبوب بین معامله‌گران است، شباهت‌هایی با RSI دارد. برای مثال این اندیکاتور نیز نوعی شاخص دنبال کننده مومنتوم روند است که رابطه بین دو میانگین متحرک قیمت سهام یا کوین کریپتو را نشان می‌دهد. 

اندیکاتور MACD دارای دو خط است که با نام‌های MACD و Signal شناخته می‌شود. قرار گرفتن این خطوط بر روی یک دیگر یا تقاطع آن‌ها می‌تواند سیگنال‌های خرید یا فروش تولید کند. 

اما تفاوت اصلی در اینجا مطرح می‌شود که اندیکاتور RSI برای تشخیص ناحیه‌های Overbought و Oversold با توجه به سطوح فعلی قیمت طراحی شده است. روش محاسبه آر اس آی برپایه نوسانات قیمت در یک محدوده زمانی مشخص است که به صورت پیشفرض 14 در نظر گرفته می‌شود. 

در طرف دیگر، اندیکاتور MACD رابطه بین دو EMA را اندازه گیری می‌کند در حالی که اندیکاتور آر اس آی، تغییرات مومنتوم قیمتی را نسبت به High و low اخیر محاسبه می‌کند. البته از این دو اندیکاتور در کنار یک دیگر برای تحلیل بازار‌ها و به دست آوردن تصویر دقیق‌تر از وضعیت بازار استفاده می‌شود.

هر دو اندیکاتور، مومنتوم یک دارایی را اندازه‌گیری می‌کنند. با این حال در محاسبات هر اندیکاتور فاکتور‌های متفاوتی لحاظ شده است که خروجی آن نیز اطلاعات متنوعی خواهد بود. این موضوع باعث می‌شود گاهی اندیکاتور RSI و MACD نتایج متناقضی را ارائه دهند که باعث سردرگمی تریدر‌های تازه کار خواهد شد.

فرض کنید آر اس آی شاخص بالای 70 را برای مدت پایدار به ما نشان می‌دهد، این حالت نشان دهنده فشار خرید بالا در دارایی مورد نظر است. در اندیکاتور MACD در همین زمان خطوط آن به ما می‌گوید که مومنتوم خرید دائما در حال افزایش است. در ادامه یکی از اندیکاتور‌ها تغییر روند را با نشان دادن واگرایی قیمت نشان خواهند داد اما دیگری ممکن است کمی دیرتر این موضوع را نمایان کند.

بیشتر بخوانید: استفاده همزمان از MACD و RSI برای شناسایی فرصت‌های معاملاتی

محدودیت‌های اندیکاتور آر اس آی چیست؟

همان‌طور که قبلا نیز گفته شد، اندیکاتور آر اس آی مومنتوم صعودی و نزولی قیمت را مقایسه و نتیجه را به صورت یک اوسیلاتور در پایین نمودار قیمتی دارایی به ما نشان می‌دهد. مانند هر اندیکاتور تکنیکال دیگری، سیگنال‌های تولید شده از آر اس آی نیز زمانی قابل اتکا خواهند بود که آن‌ها را با ترند اصلی تایید کنیم.

حقیقت این است که شناسایی سیگنال‌های واقعی چرخش بازار بسیار مشکل است و اغلب نمی‌توان آن‌ها را از سیگنال‌های فیک تفکیک کرد. برای نمونه چرخش مثبت فیک را در نظر بگیرید، شاخص آر اس آی به ما تقاطع صعودی را نشان می‌دهد در حالی که در نمودار قیمتی سهام یا کوین کریپتو ما شاهد افت ناگهانی قیمت هستیم. 

یا در حالت دیگر، چرخش منفی فیک زمانی رخ می‌دهد که تقاطع نزولی در شاخص رسم شده است اما ناگهان قیمت‌ها به سمت بالا حرکت می‌کنند.

از آن‌جایی که آر اس آی مومنتوم را نشان می‌دهد، شاخص آن می‌تواند برای مدت‌ها در وضعیت Overbought یا Oversold‌ باقی بماند. دلیل آن حرکت مداوم دارایی به یک جهت خاص است که تاثیر آن را در شاخص آر اس آی مشاهده می‌کنیم. به همین دلیل اندیکاتور RSI در یک بازار با رنج معاملاتی کاربرد بیشتری دارد. در چنین بازار‌هایی قیمت دارایی مدام از حالت صعودی و نزولی جابه‌جا می‌شود.

آیا وقتی شاخص RSI پایین است باید دارایی را خرید کنم؟

مهم‌ترین سوالی که بسیاری از تریدر‌های تازه کار در هنگام استفاده از اندیکاتور RSI با آن دست و پنجه نرم می‌کنند این است که آیا قرار گرفتن شاخص آر اس آی در یکی از وضعیت‌های Oversold یا Overbought می‌تواند به تنهایی کافی باشد یا خیر.

اگر شاخص آر اس آی یک سهام یا کوین کریپتویی به پایین محدود 30 سقوط کند، با توجه به ایده فروش بیش از حد، قیمت دارایی یک اصلاح را تجربه می‌کند. با این حال اعتبار این سیگنال به شکل عمده‌ای به پیش زمینه تحلیل تکنیکال بستگی دارد. 

برای مثال اگر دارایی مورد نظر در یک روند نزولی بزرگ قرار داشته باشد، خرید این دارایی در محدوده آر اس آی 30 ایده خوبی نیست چرا که با سقوط بیشتر قیمت دارایی، اندیکاتور RSI برای مدت طولانی‌تر در آن‌جا باقی می‌ماند. و شما متضرر خواهید شد.

تریدر‌های با تجربه در چنین مواقعی برای دریافت تاییدیه از سایر اندیکاتور‌ها با آرامش منتظر می‌مانند. این تاخیر ممکن است سود شما را کاهش دهد اما ریسک ناشی از باز کردن پوزیشن نیز کاهش پیدا می‌کند و به یک معامله با برد بالا نزدیک خواهید شد.

نتیجه گیری

تحرکات شدید و ناگهانی قیمت می‌تواند سیگنال‌های خرید و فروش اشتباه را در آر اس آی ایجاد کند. بنابراین بهتر است اندیکاتور آر اس آی با سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال استفاده شود و فقط به این اندیکاتور تکیه نشود.

برخی از معامله‌گران برای خلاص شدن از دست سیگنال‌های اشتباه در RSI، مقادیر نقاطی که به عنوان بیش‌خرید و بیش‌فروش عنوان شد را دورتر در نظر می‌گیرند. مثلا به جای اینکه عدد 70 را به عنوان بیش‌خرید و 30 را به عنوان بیش‌فروش تلقی کنند، محدوده 80 را منطقه بیش‌خرید و منطقه 20 را به عنوان بیش‌فروش در نظر می‌گیرند.

اندیکاتور شاخص قدرت نسبی اغلب با سایر ابزارهایی مانند خطوط روند و حمایت و مقاومت استفاده می‌شود که می‌توان سطوح خرید بیش از حد و فروش بیش از حد را با دقت بیشتری مورد تحلیل و ارزیابی قرار داد. بررسی واگرایی‌های احتمالی بین قیمت و اندیکاتور RSI یکی از روش‌های تشخیص و جلوگیری از اشتباهات احتمالی در هنگام استفاده از این اندیکاتور است.

به طور کلی اندیکاتور آر اس آی به عنوان یک شاخص جدایی ناپذیر در تحلیل سهام یا کوین‌های کریپتو توسط بسیاری از تحلیل‌گران و چارتیست‌های با تجربه استفاده می‌شود. به خاطر داشته باشید صرفا تکیه به سیگنال‌های اندیکاتور RSI می‌تواند برای شما دردسرساز شود.

این اصطلاح در واژه‌نامه جامع بورسینس منتشر شده است.سایر اصطلاحات و واژه‌های اقتصادی و مالی را ببینید ...