یکی از بازارهای مالی نوین، بازار مشتقه (دو طرفه) است.
این بازار، در عین حال که نسبت به بازارهای نقدی، پیچیدگی بیشتری دارد، پیشرفته‌تر نیز هست.
علاوه بر این، اصطلاحاتی که در این نوع بازار به کار می‌رود، با اصطلاحات موجود در بازارهای نقدی تفاوت دارد. یکی از این اصطلاحات، آفست کردن (Off Set) است.
در ادامه این مطلب، قصد داریم تا با مفهوم آفست در بازارهای آتی کالا بیشتر آشنا شویم؛ پس اگر شما هم علاقه‌مند به یادگیری اصطلاحات موجود در بازارهای مالی هستید، تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
منظور از موقعیت باز در معاملات آتی کالا چیست؟
قراردادهای آتی کالا به این صورت است که، خریدار و فروشنده تعهد می‌دهند که در یک تاریخ مشخص در آینده، مقدار مشخصی از یک دارایی که قیمت مشخصی نیز دارد را، معامله کنند.
بعد از ثبت سفارش خرید و فروش، خریدار و فروشنده موفق به انجام معامله شده و اصطلاحا خریدار یک موقعیت تعهدی باز برای خرید و فروشنده یک موقعیت تعهدی باز برای فروش را اخذ می‌نماید.
بیشتر بخوانید: راهنمای ثبت نام و ورود به معاملات فیزیکی بورس کالا
به عبارت دیگر، با توجه به روند الکترونیکی انجام معاملات آتی کالا که از طریق سامانه معاملات آنلاین انجام می‌شود، هنگام ثبت سفارش خرید در سیستم توسط یک معامله‌گر، موقعیت باز خرید برای او ثبت می‌شود و برعکس، هنگامی که سفارش فروش توسط یک معامله‌گر در این سامانه ثبت شود، موقعیت باز فروش برای او در سیستم ثبت خواهد شد.
لازم به ذکر است که خریدار یا فروشنده میتواند تا زمان سررسید قرارداد، موقعیت خود را حفظ کرده و در فرآیند تحویل یا تسویه، شرکت کند.
اما موقعیت دیگری نیز برای خریدار و فروشنده وجود دارد؛ به این صورت که قبل از سررسید قرارداد، خریدار یا فروشنده قراردادهای آتی کالا می‌توانند با انجام معامله معکوس، تعهدات خود را به شخص دیگری واگذار کنند و از موقعیت تعهد فعلی خود خارج شود.
منظور از موقعیت معکوس در معاملات آتی کالا چیست؟
همانطور که گفتیم؛ اگر یک معامله‌گر در سامانه آنلاین یک سفارش خرید ثبت کند و این سفارش منجر به انجام معامله شود، این معامله‌گر یک موقعیت باز خرید را اخذ کرده است.
بنابراین، موقعیت معکوس این موقعیت، موقعیت فروش است؛ به این صورت که معامله‌گر باید جهت انجام معامله معکوس، سفارش فروش در همان سررسید را به ثبت برساند.
برای درک بهتر این فرآیند، به یک مثال توجه کنید:
فرض کنید که آقای باقری، 2 موقعیت فروش در قرارداد آتی زعفران در شهریور ماه اخذ کرده است؛ موقعیت معکوس این موقعیت فروش برای آقای باقری چه می‌شود؟
بیشتر بخوانید: نگاهی به معاملات آتی زعفران و نحوه ورود به آن
همانطور که گفتیم، موقعیت معکوس فروش، موقعیت خرید است؛ بنابراین، آقای باقری با گرفتن 2 موقعیت خرید در قرارداد آتی زعفران، 2 موقعیت معکوس گرفته است.
حال که با مفاهیم موقعیت باز و موقعیت معکوس در قراردادهای آتی آشنا شدید، به توضیح اصطلاح آفست کردن در معاملات آتی کالا می‌پردازیم.
آفست کردن (Off Set) در معاملات آتی کالا چیست؟
آفست کردن به این معناست که یک موقعیت تعهدی خرید یا فروش باز در یک قرارداد را با یک موقعیت تعهدی معکوس خرید یا فروش در همان قرارداد ببندید.
در واقع، معامله‌گر با انجام آفست قبل از تاریخ سررسید قرارداد خود، دیگر موقعیت تعهدی بازی نداشته و وارد فرآیند تحویل و تسویه نیز نخواهد شد.
توجه داشته باشید که برای آفست کردن، حتما باید موقعیت معکوس مربوط به همان قراردادی باشد که در ابتدا گرفته‌اید و تاریخ سررسیدش نیز همان باشد. اگر موقعیت معکوس برای قراردادی دیگر با تاریخ سررسید دیگری باشد، موقعیت اولیه آفست نمی‌شود؛ بلکه دو موقعیت معکوس، در دو تاریخ سررسید خواهید داشت. در این صورت، معامله‌گر میتواند از تخفیف بین سررسید استفاده کند.
نکته مهم دیگری که باید به آن اشاره کنیم این است که برای انجام فرآیند آفست، نیازی به واریز وجه تضمین نیست. در واقع اگر معامله‌گری با پرداخت وجه تضمین، موقعیتی را اخذ کند، برای بستن یا آفست کردن این موقعیت نیازی به واریز وجه تضمین دیگری ندارد؛ بلکه حتی پس از آفست شدن، وجه تضمین اولیه نیز آزاد می‌گردد.
منظور از تخفیف بین سررسید چیست؟
در بازار معاملات آتی کالا، جهت اخذ هر موقعیت باز اعم از موقعیت خرید یا فروش، باید مقداری وجه تضمین در حساب عملیاتی شما وجود داشته باشد؛ اما اگر شرایط به گونه‌ای باشد که شما به عنوان معامله‌گر، در یک سررسید قرارداد آتی موقعیتی را اخذ کنید و وجه تضمین در حساب عملیاتی شما بلوکه شود، برای گرفتن یک موقعیت معکوس در سررسید، دیگر نیازی به واریز وجه تضمین نخواهید داشت.
در شرایطی که دو موقعیت معکوس در یک قرارداد با سررسیدهای متفاوت وجود داشته باشد، تخفیف بین سررسید اعمال می‌شود. همچنین اگر دو موقعیت معکوس در یک سررسید وجود داشته باشد، یعنی موقعیتی که در همان ابتدا گرفته‌اید با موقعیت معکوس بعدی آفست شده است؛ بنابراین شما دیگر موقعیت بازی نخواهید داشت.
برای درک بهتر مطالبی که گفته شد، به دو مثال زیر توجه کنید:
مثال اول:
فرض کنید که آقای باقری حساب عملیاتی خود را به اندازه دو وجه تضمین (400000 تومان) شارژ می‌کند. روز شنبه او دو موقعیت خرید در قرارداد زعفران اسفند اخذ می‌کند که در پایان جلسه معاملاتی مبلغ 60 هزار تومان زیان برای او شناسایی شده و موجودی حسابش به 340 هزار تومان کاهش می‌یابد.
بنابراین، موجودی حساب آقای باقری از وجه تضمین اولیه (یعنی مبلغ 400 هزار تومان) کمتر می‌شود؛ اما همچنان از حداقل وجه تضمین بیشتر است. در این شرایط می‌گوییم که حساب در وضعیت At Risk قرار دارد.
در این وضعیت، اگر آقای باقری قصد استفاده از تخفیف بین سررسید را داشته باشد و دو سفارش فروش در قرارداد زعفران فروردین ماه (یا هر سررسید دیگری) اخذ کند، با پیام “عدم امکان ثبت سفارش” مواجه می‌شود.
در واقع با توجه به At Risk بودن حساب عملیاتی آقای باقری، او تنها میتواند یک موقعیت فروش در سررسید دیگر اخذ نماید.
مثال دوم:
آقای باقری، حساب عملیاتی خود را به اندازه 200 هزار تومان شارژ می‌کند و سپس یک موقعیت خرید در سررسید زعفران (در اسفند ماه) اخذ می‌کند. او میتواند با همین مبلغ، یک موقعیت فروش در سررسیدهای دیگر زعفران (مثلا سررسید فروردین) نیز اخذ کند.
فرض کنید آقای باقری، 2 میلیون تومان (یعنی به اندازه 10 وجه تضمین) به حساب عملیاتی خود واریز کند، او میتواند با این موجودی، 10 موقعیت فروش در قرارداد زعفران (در ماه اسفند) اخذ کند.
آقای باقری بعد از گرفتن 10 موقعیت فروش در قرارداد زعفران، میتواند بدون افزایش موجودی حساب خود، در سررسید زعفران دیگری (سررسید زعفران فروردین یا اردیبهشت) بین 1 تا 10 موقعیت خرید اخذ کند. در واقع، معامله‌گر برای استفاده از تخفیف بین سررسید، میتواند بدون افزایش موجودی حساب خود، در سررسید دیگری از 1 تا 10 موقعیت معکوس بگیرد (با توجه به مقدار وجه تضمینی که دارد).
نکته مهم این است که اگر وضعیت حساب یک معامله‌گر در وضعیت At Risk باشد، نمی‌تواند به مقداری که در یک سررسید موقعیت باز دارد، در سررسید دیگری موقعیت معکوس داشته باشد.
سخن پایانی
برای ورود به بازارهای مالی، اصطلاحات بسیاری وجود دارد که باید پیش از ورود به این بازارها و انجام معاملات، با آن‌ها آشنا شوید.
در این مقاله از مجله بورسینس، درباره یکی از اصطلاحات مهم در بازارهای آتی کالا به نام آفست کردن و نحوه انجام آن صحبت کردیم. امیدواریم که این مقاله مورد توجه شما قرار گیرد.
این اصطلاح در واژه‌نامه جامع بورسینس منتشر شده است.سایر اصطلاحات و واژه‌های اقتصادی و مالی را ببینید ...قصد شروع سرمایه‌گذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود:
