بسیاری از سرمایه‌گذاران از نسبت P/B یا نسبت قیمت به ارزش دفتری (به انگلیسی Price-to-Book ratio) برای مقایسه ارزش بازار یک شرکت با ارزش دفتری آن استفاده می‌کنند.
هدف سرمایه‌گذاران از این کار این است که شرکت‌هایی را که سهام آنها به قیمتی کمتر از ارزش واقعی‌شان معامله می‌شود پیدا کنند.
برای محاسبه این نسبت باید قیمت فعلی هر سهم شرکت را بر ارزش دفتری هر سهم تقسیم کرد.
نکات کلیدی
- نسبت P/B ارزش بازار یک شرکت را به ارزش دفتری آن می‌سنجد.
- به طور معمول ارزش بازار یک شرکت بالاتر از ارزش دفتری آن است.
- سرمایه‌گذاران ارزشی (value investors) از نسبت P/B برای شناسایی فرصت‌های بالقوه سرمایه‌گذاری استفاده می‌کنند.
- نسبت P/B زیر 1 معمولاً یک سرمایه‌گذاری قوی محسوب می‌شود.
نسبت P/B چیست؟
همانطور که می‌دانید، در ترازنامه شرکت‌ها، سرمایه یا حقوق صاحبان سهام از طریق کسر بدهی‌ها از دارایی‌های شرکت به دست می‌آید. حال اگر حقوق صاحبان سهام را به تعداد سهام شرکت تقسیم کنیم، ارزش دفتری یا book value هر سهم را به دست آورده‌ایم.
ارزش دفتری مبلغی است که در صورت انحلال شرکت، پس از پرداخت تمام بدهی‌های شرکت به ازای هر سهم به سهامداران پرداخت می‌شود.
به عبارت دیگر، ارزش دفتری، ارزش دارایی خالص یک شرکت است که به عنوان کل دارایی‌ها منهای دارایی‌های نامشهود (حق ثبت اختراع، سرقفلی و…) و بدهی محاسبه می‌شود.
در زمان شروع یک سرمایه‌گذاری، ارزش دفتری ممکن است برابر با خالص یا ناخالص هزینه‌ها، مانند هزینه‌های معاملاتی، مالیات فروش و هزینه خدمات باشد.
برخی از مردم ممکن است این نسبت را با نام نسبت قیمت به حقوق صاحبان سهام (price-equity ratio) که کمتر رایج است بشناسند.
بیشتر بخوانید: تفاوت ارزش و قیمت سهام؛ کدام مبنای خرید است؟
نحوه محاسبه نسبت P/B
برای محاسبه نسبت P/B، ابتدا باید ارزش دفتری را به ازای هر سهم محاسبه کنیم. فرمول محاسبه ارزش دفتری را در ادامه می‌بینید:
برای محاسبه نسبت قیمت به ارزش دفتری، همانطور که از نام آن مشخص است، باید قیمت سهم را بر ارزش دفتری آن تقسیم کنیم. فرمول محاسبه این نسبت را در ادامه می‌بینید:
ارزش بازار هر سهم، همان قیمت فعلی سهم در بازار بورس است.
همچنین برای یافتن کل دارایی‌ها، بدهی‌ها و تعداد سهام شرکت برای محاسبه ارزش دفتری، باید ترازنامه شرکت را پیدا کنید. اطلاعات مالی شرکت‌های بورسی در ایران، در سامانه کدال در دسترس هستند.
نسبت P/B پایین‌تر می‌تواند به معنی این باشد که قیمت سهم زیر ارزش ذاتی است. اما برای سرمایه‌گذاری نباید به دنبال نسبت P/B منفی باشید. همانطور که گفته شد، در صورت این کسر قیمت هر سهم در بازار و در مخرج آن، سرمایه یا حقوق صاحبان سهام قرار می‌گیرد.
بنابراین اگر این نسبت کوچکتر از یک باشد، به این معناست که هر سهم شرکت با قیمتی کمتر از مجموع املاک و مستغلات، انبارها و سایر دارایی‌های مشهود شرکت به فروش می‌رسد.
چنین سهم‌هایی می‌توانند فرصتی استثنایی برای سرمایه‌گذاری محسوب شوند. با این حال، چنین نسبتی همچنین می‌تواند به این معنا باشد که مشکلی اساسی در شرکت وجود دارد.
نسبت قیمت به ارزش دفتری چه چیزی به شما می‌گوید؟
نسبت قیمت به ارزش دفتری، منعکس‌کننده نسبت بین حقوق صاحبان سهام شرکت و ارزش دفتری آن است.
در قیمت سهام، معیار آینده‌نگری لحاظ شده و منعکس‌کننده جریانات آتی پول نقد در شرکت است. ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام هم یک معيار حسابداری است كه براساس اصل هزينه تاریخی ساخته شده است.
نسبت P/B، ارزش بازار یک شرکت را با ارزش دفتری آن مقایسه می‌کند. ارزش بازار یک شرکت، قیمت هر سهم آن است که در تعداد سهام آن ضرب می‌شود.
ارزش دفتری، دارایی‌های خالص یک شرکت است. به عبارت دیگر، اگر شرکتی تمام دارایی‌های خود را به پول نقد تبدیل کرده و تمام بدهی‌های خود را پرداخت کند، ارزش باقی‌مانده همان ارزش دفتری شرکت خواهد بود.
نسبت P/B یک معیار واقعی و با ارزش برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال سهام مستعد رشد با قیمت مناسب هستند فراهم می‌کند. این نسبت اغلب با بازده حقوق صاحبان سهام (ROE) که یکی از شاخص‌های رشد قابل اعتماد است، ارزیابی می‌شود.
اختلافات بزرگ بین نسبت P/B و بازده حقوق صاحبان سهام، اغلب زنگ خطری برای سرمایه‌گذاران است.
اگر بازده حقوق صاحبان سهام (ROE) یک شرکت در حال رشد است، نسبت قیمت به ارزش دفتری (P/B) آن هم باید در حال رشد باشد.
مانند اکثر نسبت‌ها، نسبت P/B هم در صنایع مختلف متفاوت است. هر شرکت باید با شرکت‌هایی مقایسه شود که در صنعت مشابهی فعالیت می‌کنند و ساختار تقریباً مشابه و یکسانی هم دارند. در غیر این صورت، نتیجه مقایسه می‌تواند اشتباه و گمراه‌کننده باشد.
نسبت P/B و شرکت‌های سهامی عام
تعیین بهترین نسبت P/B یا مقدار مطلوبی برای نسبت قیمت به ارزش دفتری دشوار است. نمی‌توان گفت اگر P/B برابر فلان رقم باشد، پس حتماً قیمت سهام شرکت بالاتر از ارزش ذاتی است یا بالعکس.
تحلیل این نسبت می‌تواند در صنایع متفاوت باشد. نسبت قیمت به ارزش دفتری خوب در یک صنعت ممکن است نسبت ضعیفی در یک صنعت دیگر محسوب شود.
بهتر است که چند معیار کلی یا یک دامنه برای نسبت P/B تعیین کنیم و سپس معیارهای مختلف دیگر و اقدامات ارزش‌گذاری را در نظر بگیریم که در تفسیر نسبت P/B و پیش‌بینی پتانسیل رشد یک شرکت، دقیق‌تر عمل می‌کنند.
این نسبت ده‌ها سال است که مورد علاقه سرمایه‌گذاران ارزش‌محور بوده و به طور گسترده توسط تحلیلگران بازار مورد استفاده قرار می‌گیرد.
به طور سنتی، مقدار P/B زیر 1.0 برای سرمایه‌گذاران ارزش‌محور، نسبت قیمت به ارزش دفتری خوبی محسوب می‌شود و نشانگر سهامی است که احتمالاً زیر ارزش ذاتی خود معامله می‌شود.
با این حال، سرمایه‌گذاران ارزش‌محور اغلب نسبت P/B زیر 3.0 را به عنوان معیار خود در نظر می‌گیرند.
بیشتر بخوانید: روش محاسبه ارزش ذاتی سهام در بورس
قیمت بازار سهام در برابر ارزش دفتری
با توجه به پیمان‌نامه‌های حسابداری در برخورد با برخی از هزینه‌های خاص، ارزش بازار سهام به طور معمول از ارزش دفتری یک شرکت بیشتر است و در نتیجه نسبت قیمت به ارزش دفتری بالاتر از 1 می‌شود.
در شرایط خاصی از آشفتگی در بازارهای مالی، ورشکستگی شرکت یا انتظارات کاهش درآمد، نسبت P/B یک شرکت می‌تواند زیر یک بشود.
از آنجا که اصول حسابداری، دارایی‌های نامشهود مانند ارزش نام تجاری یا برند را شناسایی نمی‌کند (مگر این که شرکت آنها را از طریق تملک کسب کند)، تمام هزینه‌های مرتبط با ایجاد دارایی‌های نامشهود، در محاسبه ارزش دفتری نادیده گرفته می‌شود.
به عنوان مثال، شرکت‌ها باید هزینه‌های تحقیق و توسعه را نادیده بگیرند که در نتیجه آن از ارزش دفتری یک شرکت کم می‌شود.
با این حال، هزینه‌های تحقیق و توسعه می‌توانند فرآیندهای تولیدی بی‌نظیری را برای یک شرکت ایجاد کنند یا منجر به ثبت اختراعات جدید شوند که می‌تواند درآمدهای حق امتیاز را افزایش دهد.
در حالی که اصول حسابداری از یک رویکرد محافظه‌کارانه در اعمال هزینه‌ها حمایت می‌کند، فعالان بازار ممکن است قیمت سهام را به دلیل چنین تلاش‌هایی در زمینه تحقیق و توسعه بالا ببرند و منجر به اختلافات گسترده‌ای بین ارزش دفتری بازار و ارزش سهام شوند.
مثالی از نحوه استفاده از نسبت P/B
فرض کنید یک شرکت دارای 100 میلیارد تومان دارایی در ترازنامه و 75 میلیارد تومان بدهی است. ارزش دفتری آن شرکت 25 میلیارد تومان (100 میلیارد – 75 میلیارد) خواهد بود.
اگر کل سهام شرکت 100 میلیون برگه باشد، ارزش دفتری هر سهم 250 تومان است. اگر قیمت سهم 500 تومان باشد، نسبت P/B، دو برابر ( 500 تقسیم بر 250) خواهد بود. این نشان می‌دهد که قیمت بازار دو برابر ارزش دفتری هر سهم است.
تفاوت بین نسبت قیمت به ارزش دفتری و نسبت قیمت به ارزش محسوس دفتری (P/B و PTBV)
مفهوم نزدیک به نسبت P/B، نسبت قیمت به ارزش مشهود دفتری (price to tangible book value ratio) یا PTVB است.
نسبت PTVB، نسبتی برای ارزیابی قیمت اوراق بهادار در مقایسه با ارزش دفتری مشهود آن است (همانطور که در ترازنامه شرکت گزارش شده است). مقدار ارزش دفتری مشهود برابر با ارزش دفتری کل شرکت منهای ارزش دارایی‌های نامشهود است.
دارایی‌های نامشهود می‌توانند مواردی مانند حق ثبت اختراع، مالکیت معنوی و سرقفلی باشند.
ممکن است زمانی که بازار اقدام به ارزیابی دارایی‌هایی مانند حق ثبت اختراع به روش‌های مختلف می‌کند یا برای ارزش‌گذاری چنین دارایی‌های نامشهودی، نسبت PTBV معیار مفیدتری برای ارزیابی باشد.
محدودیت‌های استفاده از نسبت P/B
سرمایه‌گذاران استفاده از این نسبت را مفید می‌دانند؛ زیرا ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام معیاری نسبتاً پایدار و ملموس ارائه می‌دهد که می‌توانند آن را به راحتی با قیمت بازار مقایسه کنند.
نسبت P/B همچنین می‌تواند برای شرکت‌هایی با ارزش دفتری مثبت و درآمد منفی استفاده شود؛ زیرا زیان‌ده بودن شرکت، نسبت‌های قیمت به درآمد (P/E) را بی‌فایده می‌کند.
نسبت P/B می‌تواند در شناسایی شرکت‌هایی که با قیمتی کمتر یا بیشتر از ارزش واقعی‌شان معامله می‌شوند سودمند باشد اما با این حال، محدودیت‌هایی هم دارد و انتقاداتی به آن وارد است.
در ادامه به مهم‌ترین محدودیت‌های این نسبت برای ارزیابی وضعیت شرکت‌ها و سهام مختلف اشاره می‌کنیم:
صنایع سرمایه‌بر
یکی از انتقاداتی که به این نسبت وارد می‌شود، این است که نسبت P/B تنها برای ارزیابی وضعیت کسب‌وکارها و صنایع سرمایه‌بر، مانند شرکت‌های انرژی و حمل‌ونقل، شرکت‌های تولیدی بزرگ یا کسب‌وکارهای مالی که دارایی‌های زیادی در ترازنامه خود دارند مفید است.
دارایی‌های نامشهود
یکی دیگر از انتقاداتی که در زمینه استفاده از نسبت P/B وجود دارد، به این موضوع است که این نسبت، دارایی‌های نامشهود مانند نام تجاری شرکت، سرقفلی، حق ثبت اختراع و سایر مالکیت‌های معنوی را نادیده می‌گیرد.
به همین دلیل است که استفاده از این نسبت برای ارزیابی شرکت‌های خدماتی که دارایی‌های مشهود کمی در اختیار دارند، چندان فایده و کاربردی ندارد.
برای مثال، اکثر دارایی‌های شرکتی مانند مایکروسافت، با حق مالکیت معنوی آن مشخص می‌شود، نه دارایی‌ها و مالکیت‌های فیزیکی و مشهود. بنابراین ارزش سهام مایکروسافت ارتباط چندانی با ارزش دفتری آن ندارد.
سطح بدهی
ارزش دفتری درباره شرکت‌هایی که سطح بدهی بالایی دارند یا به طور مستمر و مداوم زیان‌ده بوده‌اند، دید مناسبی برای ارزیابی نمی‌دهد.
بدهی می‌تواند باعث شود که سطح تعهدات و بدهی‌های شرکت در ترازنامه به حدی برسد که ارزش دفتری بیشتر دارایی‌های مشهود آن را خنثی کند و بنابراین، نسبت P/B را به طور مصنوعی افزایش دهد.
برای مثال، شرکت‌های ارتباط از راه دور (تلکام یا telecommunication) که نمونه‌ای از شرکت‌هایی با ترازنامه بسیار اهرمی (نسبت بالای بدهی به سرمایه) هستند را در نظر بگیرید. نسبت P/B در این شرکت‌ها، دارایی‌های آنها را کمتر از واقعیت نشان می‌دهد.
همچنین ارزش دفتری شرکت‌هایی که در چند دوره زیان‌ده بوده‌اند، منفی می‌شود و بنابراین بی‌معنا و بدون کاربرد است.
ارزش دارایی
در پشت پرده، عوامل غیرعملیاتی می‌توانند تا جایی ارزش دفتری را تحت تاثیر قرار دهند که دیگر نتواند ارزش واقعی دارایی‌های شرکت را نشان دهد.
اول این که ارزش دفتری یک دارایی، هزینه واقعی آن را نشان می‌دهد که وقتی دارایی‌ها کهنه و قدیمی هستند، کاربردی ندارد.
دوم این که اگر سودمندی و قدرت کسب درآمد (earning power) دارایی‌ها از زمان تملیک افزایش یا کاهش یافته باشد، ارزش دارایی‌ها می‌تواند فاصله قابل توجهی از ارزش بازار آنها بگیرد.
برای مثال تنها عامل تورم یا افزایش قیمت‌ها، برای این که ارزش دفتری دارایی‌ها از ارزش بازار فعلی آنها کمتر شود کافی است.
در عین حال، شرکت‌ها می‌توانند ذخایر نقدی خود را افزایش یا کاهش دهند. این مسئله می‌تواند ارزش دفتری را دچار تغییر کند اما در بخش عملیاتی شرکت تفاوتی ایجاد نمی‌کند.
برای مثال اگر شرکتی بخواهد پول نقد را از ترازنامه خود خارج کند و آن را به صورت ذخایر نقدی در صندوق بازنشستگی قرار دهد، ارزش دفتری سهام شرکت کاهش خواهد یافت.
همچنین اگر شرکت سهام منتشرشده خود را دوباره خریداری کند (buyback)، سرمایه در ترازنامه شرکت کاهش می‌یابد و بنابراین نسبت P/B تغییر می‌کند.
جمع‌بندی
نسبت P/B می‌تواند ابزاری مفید و کاربردی برای سنجش و ارزیابی وضعیت سهام یک شرکت برای سرمایه‌گذاری باشد.
با این ابزار می‌توانید سهامی را که ارزان‌تر از ارزش واقعی خود معامله می‌شوند پیدا کنید و با سرمایه‌گذاری روی آنها به سود قابل توجهی دست یابید. با این حال، این نسبت دارایی محدودیت‌ها و نارسایی‌هایی است که احتیاط در استفاده از آن را به مسئله مهمی تبدیل می‌کند.
بنابراین در جستجوی سهامی که زیر ارزش ذاتی هستند، سرمایه‌گذاران باید سایر نسبت‌ها و معیارها را به عنوان مکمل در کنار نسبت P/B به کار گیرند.
شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:
- می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
- در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید
برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود: