روش محاسبه ارزش ذاتی سهام در بورس

در بازارهای مالی مانند بازار بورس، همواره معامله‌گران و سرمایه‌گذاران به دنبال بهترین زمان خرید یا فروش سهام هستند تا از این طریق بتوانند سود خوبی به دست آورند.

از این رو؛ لازم است تا ارزش ذاتی هر سهم را تشخیص داده و با تحلیل و ارزیابی بر اساس آن، اقدام به خرید و فروش سهام در بازار نمایید.

اما دقیقا ارزش ذاتی سهام به چه معناست و چه تفاوتی با قیمت آن در بازار دارد؟ در این مقاله قصد داریم تا مفهوم ارزش ذاتی سهام را شرح داده و نحوه محاسبه آن را بیان کنیم.

برای شروع سرمایه گذاری در بازار بورس کلیک کنید

ارزش ذاتی سهام چیست؟

یکی از اصطلاحات رایج در بازار بورس، ارزش ذاتی سهام (Intrinsic value) است که از آن به عنوان معیاری جهت خرید و فروش سهم استفاده می‌کنند.

نکته مهم و قابل توجهی که برای درک ارزش ذاتی سهام وجود دارد، این است که “قیمت” و “ارزش ذاتی یک سهم” دو مفهوم کاملا متفاوتند.

در واقع قیمت یک سهم، رقمی است که اکنون در بازار وجود دارد و با آن خرید و فروش انجام می‌شود.

علاوه بر این؛ عوامل متعددی بر روی قیمت تاثیرگذار است که از جمله می‌توان به میزان عرضه و تقاضا، جو حاکم بر بازار، اوضاع سیاسی یا اقتصادی یک کشور و … اشاره کرد.

ارزش ذاتی یک سهم، اهمیت و میزان سوددهی آن سهم را نشان می‌دهد که تحت تاثیر عواملی مانند قدرت سودآوری و نحوه کسب سود شرکت قرار دارد.

بیشتر بخوانید: تفاوت ارزش و قیمت سهام؛ کدام مبنای خرید است؟

تحلیل‌گران برای اینکه قدرت سودآوری یک شرکت را مشخص کنند، تمام قابلیت‌های آن را مورد بررسی قرار می‌دهند.

در این راستا صورت‌های مالی، پتانسیل رشد، دارایی‌ها و … یک شرکت بررسی شده و در نهایت مشخص خواهد شد که آیا آن شرکت می‌تواند در آینده سودآوری داشته باشد یا خیر.

همچنین؛ کیفیت و چگونگی کسب سود نیز با سنجیدن معیارهایی مانند وضعیت شرکت مذکور در مقایسه با رقبا، میزان رضایت کارکنان و مشتریان، میزان ریسک، پیش‌بینی وضعیت سود در آینده و … تعیین می‌شود.

علاوه بر این موارد؛ برای تعیین ارزش ذاتی سهام لازم است جریان‌ها و صورت‌های مالی شرکت در سال‌های آینده نیز پیش‌بینی شود.

ارزش ذاتی سهام، فاکتوری مهمی در تحلیل بنیادی و رویکردهای فاندامنتال است که اگر معامله‌گری قصد سرمایه‌گذاری بلندمدت داشته باشد، این فاکتور از مهمترین عواملی است که باید در نظر بگیرد.

بیشتر بخوانید: 7 فاکتوری که برای خرید سهام با تحلیل بنیادی باید لحاظ کنید!

توجه داشته باشید که قیمت و ارزش یک سهم لزوما با هم برابر نیستند؛ اما تصور عموم بر این است که قیمت سهام در گذر زمان، به سمت ارزش ذاتی آن حرکت می‌کند.

در مواقعی که قیمت فعلی سهام از ارزش ذاتی آن کمتر باشد، یعنی ارزش ذاتی آن سهم بالا بوده و پیش‌بینی می‌شود که در آینده نزدیک، قیمت سهم در بازار بیش‌تر از قیمت فعلی آن خواهد شد.

سرمایه‌گذاران با رویکرد بنیادی برای خرید آن اقدام می‌کنند؛ زیرا می‌دانند در شرایط فعلی با خرید ارزان آن می‌توانند در صورت ارزشمند شدن سهم، از فروش به موقع آن سود خوبی کسب کنند. به این بازار undervalue می‌گویند.

در مقابل؛ زمانی که قیمت از ارزش ذاتی یک سهم بیشتر باشد، با بازار overvalue مواجه هستیم که در این حالت، سرمایه‌گذاران برای فروش آن سهم اقدام می‌کنند.

جالب است بدانید که اصطلاح حباب بازار، از همین تفاوت به وجود آمده است. زمانی که قیمت یک سهم از ارزش ذاتی آن بیشتر باشد، حباب مثبت به وجود آمده و لازم است برای فروش آن سهم اقدام شود.

برعکس؛ زمانی که قیمت سهم از ارزش واقعی آن کمتر باشد، حباب منفی شکل گرفته و فرصت مناسبی برای خرید محسوب می‌شود.

بیشتر بخوانید: منظور از حباب قیمتی در بورس چیست؟ + 4 دلیل شکل‌گیری حباب!

مثالی از ارزش ذاتی سهام

برای درک بهتر مفهوم ارزش ذاتی سهام، به مثالی توجه کنید.

فرض کنید که ارزش یک واحد از سهمی در بازار برابر با 1000 تومان باشد که در چنین شرایطی، شخصی قصد سرمایه‌گذاری روی این سهم را دارد.

او قبل از اقدام به سرمایه‌گذاری بر روی این سهم، ارزش ذاتی آن در بازار را مورد بررسی قرار می‎دهد.

با بررسی‌ها و مطالعات صورت گرفته، مشخص می‌شود که سهم مدنظر سرمایه‌گذار در بازار، ارزش ذاتی برابر با 2000 تومان دارد و پیش‌بینی می‌شود که سهم مذکور در آینده، بتواند ارزش و قیمت خود را به 2000 تومان و حتی بیشتر نیز برساند.

در این مثال؛ ارزش ذاتی این سهم، بیش‌تر از قیمت فعلی آن سهم در بازار است.

بنابراین به دلیل بالاتر بودن ارزش ذاتی نسبت به قیمت سهم در بازار و از آن جایی که در این سناریو احتمال کسب سود وجود دارد، سرمایه‌گذار نسبت به خرید سهم در قیمت 1000 تومان اقدام می‌کند.

لازم به ذکر است که با هر افزایش قیمت در سهم مورد نظر، سرمایه‌گذار در صورت فروش آن، سود خوبی کسب می‌کند.

حال فرض کنید ارزش ذاتی این سهم، 600 تومان تشخیص داده شود؛ از آنجایی که ارزش ذاتی سهم کمتر از قیمت فعلی 1000 تومانی آن در بازار است، بنابراین در این شرایط بهتر است که سرمایه‌گذار از خرید این سهم منصرف شود.

چگونه ارزش ذاتی سهام را شناسایی کنیم؟

برای اینکه بتوانید ارزش ذاتی یک شرکت را تشخیص دهید، باید ارزش دارایی‌های آن شرکت را مشخص کنید.

سه روش اصلی برای این کار وجود دارد که عبارتند از:

• رویکرد ترازنامه‌ای
• رویکرد نسبی
• رویکرد تنزیلی

توجه داشته باشید که هر کدام از این روش‌ها با توجه به ماهیت فعالیت شرکت، مفروضات ارزش‌گذاری و هدف ارزش‌گذاری کاربرد خاص خود را دارند.

علاوه بر این؛ فرض اصلی در رویکردهای تنزیلی و نسبی، اصل تداوم فعالیت شرکت است.

در ادامه به شرح هر رویکرد می‌پردازیم:

رویکرد ترازنامه‌ای

 از این روش برای شناسایی ارزش ذاتی شرکت‌های سرمایه‌گذاری استفاده می‌شود.

در رویکرد ترازنامه‌ای و برای محاسبه ارزش دارایی‌های شرکت، ارزش خالص دارایی یا NAV‌ یک شرکت سرمایه‌گذاری را محاسبه می‌کنند.

NAV معیاری برای تعیین ارزش دارایی‌های یک شرکت است که در آن:

سود محقق شده بعد از تاریخ ترازنامه، ذخیره کاهش ارزش دارایی‌ها، ارزش افزوده پرتفوی بورسی، ارزش افزوده پرتفوی غیر بورسی و حقوق صاحبان سهام با هم جمع شده و بر تعداد سهام شرکت تقسیم می‌شوند.

بنابراین می‌توان گفت در این روش، تنها ترازنامه اهمیت داشته و با صورت سود و زیان شرکت کاری نداریم.

 رویکرد نسبی

 از رویکرد نسبی بیشتر برای شرکت‌های تولیدی که ثبات لازم را در آینده دارند، استفاده می‌شود.

در این روش؛ ارزش واقعی بر‌اساس ارزیابی شرکت‌های مشابه صورت می‌گیرد. یکی از بهترین روش‌ها در این رویکرد، استفاده از نسبت P/E است.

برای ارزش‌گذاری در این روش باید چند شرکت مشابه از نظر نرخ رشد، ریسک و… مورد بررسی قرار گیرند.

به عنوان مثال؛ چند شرکت مختلف از یک صنعت واحد را در نظر بگیرید که از نظر ثبات سود‌آوری، ریسک، نرخ رشد و … شرایط مشابهی دارند.

در این روش اگر نسبت P/E شرکتی در مقایسه با P/E میانگین شرکت‌های مشابه آن صنعت پایین‌تر باشد، یعنی سهام آن شرکت زیر قیمت و کمتر از ارزش واقعی معامله می‌شود و جای رشد دارد.

البته باید بگوییم که P/E تنها گزینه موجود برای مقایسه در رویکرد نسبی نیست، اما به طور کلی این نسبت در شرکت‌های تولیدی که از ثبات عملکرد برخوردارند، کارایی بالایی دارد.

بیشتر بخوانید: 4 روش برای ارزش گذاری سهام شرکت‌ها در ایران

 رویکرد تنزیلی

در رویکرد تنزیلی؛ ارزش ذاتی یک شرکت بر‌اساس جریان‌های نقدی آتی آن شرکت محاسبه می‌شود و به همین دلیل در بین روش‌های ارزش‌گذاری موجود، این رویکرد را دقیق‌ترین و بهترین روش ارزیابی می‌دانند.

در رویکرد تنزیلی، جریان‌های نقد آتی شرکت، با توجه به یک نرخ مشخص، تنزیل شده و ارزش شرکت در مقطع کنونی محاسبه می‌شود.

یکی از مدل‌های رایج برای ارزیابی سهام یک شرکت در رویکرد تنزیلی، مدل گوردون است که در ادامه درباره آن صحبت خواهیم کرد.

آیا سهام هر یک از شرکت‌ها ارزش ذاتی مشخص دارد یا بسته به نوع نگاه سرمایه‌گذار متفاوت است؟

از آنجا که در روش‌های متفاوت، مفروضات و نرخ‌های تنزیل متفاوتی برای جریان‌های نقدینگی و تعیین ارزش ذاتی در نظر گرفته می‌شود، ارزش ذاتی هم نزد کارشناسان متفاوت با اختلافاتی همراه است.

چگونه می‌توان از واقع‌بینانه بودن فرضیات در کشف ارزش ذاتی سهام مطمئن شد؟

برای محاسبه ارزش ذاتی با دو مرحله مواجه هستیم:

تعیین جریانات نقدی آتی سهم و تعیین نرخ بازده مورد انتظار برای تنزیل جریانات نقدی آتی با توجه به ریسک سهم.

در بازار سرمایه ایران بیشتر به بخش اول این فرآیند توجه می‌شود، یعنی بیشتر تلاش‌ها معطوف به تعیین سود سال‌های آینده است.

اما برای نرخ تنزیل معمولا یک نرخ ثابت (مثلا 20 درصد) برای همه شرکت‌ها در نظر گرفته می‌شود و کمتر به این موضوع توجه می‌شود که جریان نقدی سهم‌های مختلف دارای درجات ریسک متفاوت هستند.

بنابراین نرخ بازده مورد انتظاری که برای تنزیل جریانات نقدی آن‌ها استفاده می‌شود نیز، باید متفاوت باشد.

اگرچه کارشناسان براساس تئوری‌ها و مدل‌های علمی نظیر مدل گوردون اقدام به محاسبات ارزش ذاتی می‌کنند، اما در نهایت واقعیت‌های بعدی ممکن است ما را به تردید برساند.

زیرا خاصیت بازار سهام این گونه است که همواره ریسک و شرایطی خارج از مفروضات اساسی ما، تاثیراتی بر روند قیمت سهام می‌گذارند که ما نمی‌توانیم در محاسبات خود آن‌ها را لحاظ کنیم.

در هر صورت تعیین ارزش ذاتی بحثی فنی و تئوریک است و راه‌اندازی شرکت‌های مشاوره سرمایه‌گذاری نیز برای ارائه محاسبات صحیح‌تر به بازار، شکل گرفته است.

چرا بسیاری از سهم‌های زیان‌ده بدون توجه به ارزش ذاتی رشد می‌کنند، ولی برخی سهام قوی راکد هستند؟

لزوما این طور نیست.

گاهی اوقات سهامداران تقاضای خود را برای سهمی که ارزنده تشخیص می‌دهند وارد می‌کنند، ولی فروشنده‌ای وجود ندارد یا اینکه روند معاملات سهام شرکت‌های زیان‌ده با بازارسازی و حمایت سهامدار عمده جذاب شده و مورد توجه قرار گرفته است.

اما این موضوع اصل توجه به ارزش ذاتی را برای سرمایه‌گذاران زیر سوال نمی‌برد.

ارزش ذاتی سهام چگونه محاسبه می‌شود؟

محاسبه ارزش ذاتی یک سهم، یکی از کارهای پیچیده و تخصصی است که کارشناس یا تحلیل‌گر با استفاده از فرمول‌های متعدد آن را به دست می‌آورد.

در واقع؛ تحلیل بنیادی یک روش تخصصی به شمار می‌رود که هر کس وقت و توانایی یادگیری آن را ندارد.

به همین دلیل است که شرکت‌ها و متخصصان مشاوره سرمایه‌گذاری به وجود آمده‌اند تا تحلیل‌های تخصصی خود را در اختیار سهامداران قرار دهند و آن‌ها را در زمینه خرید و فروش سهام راهنمایی کنند.

یکی از روش‌های محاسبه ارزش ذاتی سهم، استفاده از مدل گوردون است که این مدل، ارزش ذاتی سهام را بر مبنای سود تقسیمی پیش‌بینی‌شده با نرخ ثابت، محاسبه می‌کند.

توجه داشته باشید که برای استفاده از این روش، باید چند شاخص را در فرمول قرار دهید تا به ارزش واقعی سهام یک شرکت دست یابید.

فرمول گوردون برای به دست آوردن ارزش ذاتی سهام به شکل زیر است:

که متغیرهای به کار رفته در این فرمول عبارتند از:

• D: سود تقسیمی مورد انتظار هر سهم
• K: بازده مورد انتظار سرمایه‌گذار
• G: نرخ رشد مورد انتظار سود تقسیمی سهام

سوالات متداول

سخن پایانی

همواره قبل از اقدام به سرمایه‌گذاری و خرید یک سهم در بازار، بهتر است که درباره ارزش ذاتی آن تحقیق کنید.

تحلیلگران بنیادی افرادی هستند که در زمینه مشاوره خرید سهام و ارزیابی ارزش ذاتی سهام موجود در بازار، کمک زیادی به سرمایه‌گذاران می‌کنند.

هر چند که هرگز نمی‌توان با قطعیت در مورد آینده یک سهم صحبت کرد، اما تحلیلگران بنیادی معمولا ارزش واقعی سهام را از طریق بررسی صورت‌های مالی و تجزیه و تحلیل آن‌ها تشخیص می‌دهند.

ما در این مقاله نیز درباره مفهوم ارزش ذاتی سهام، نحوه محاسبه و راه‌حل‌هایی برای تشخیص آن صحبت کردیم که می‌توانید با به‌کارگیری این موارد، سرمایه‌گذاری موفقی داشته باشید.