بازار دوطرفه (به انگلیسی Two-Sided Market) به حالتی اطلاق می‌شود که هم خریداران و هم فروشندگان، با درخواست خرید (bid) یا پیشنهاد فروش (ask)، می‌توانند کالا یا خدمتی را با هم مبادله کنند.
وقتی چنین اتفاقی می‌تواند بیفتد که دو گروه کاربران با هم از طریق یک واسطه یا پلتفرم تعامل کنند و هر دو از مزایای این کار منتفع شوند. به بازار دوطرفه در انگلیسی عبارت‌های «two-way market» یا «two-sided network» هم گفته می‌شود.
بازار دوطرفه در انواع مختلفی از صنایع و شرکت‌ها وجود دارد. برای مثال این مسئله را می‌توان در رابطه بین بازارگردان‌ها (market-makers) و خریداران و فروشندگان سهام دید.
بازارگردان باید در هر اوراق یا سهامی که در آن بازارگردانی کرده و به عنوان واسطه ایفای نقش می‌کند، هم درخواست خرید و هم پیشنهاد فروش ثبت نموده و هر دو را هم‌زمان مدیریت کند.
این مفهوم در مقابل بازار یکطرفه (one-sided market) قرار می‌گیرد که در آن فقط درخواست خرید یا پیشنهاد فروش وجود دارد.
برای توضیح بیشتر و آشنایی کامل‌تر با بازار دوطرفه، با ادامه این مقاله همراه باشید.
مروری بر نکات مهم
- بازار دوطرفه بازاری است که هم‌زمان هم خریداران و هم فروشندگانی برای معامله یک دارایی، کالا یا خدمت در دسترس‌اند و وجود دارند.
- بیشتر صرافی‌های سهام (مثل بازار بورس نیویورک)، نمونه‌هایی از بازار دوطرفه هستند که شرکت‌کنندگان آن می‌توانند آزادانه به خرید یا فروش بپردازند.
- گاهی اوقات بازارگردان‌ها در بازار حاضر می‌شوند. آنها به طور هم‌زمان درخواست‌های خرید و پیشنهادات فروش را در بازار ایجاد می‌کنند تا نقدشوندگی بازار دوطرفه را فراهم کنند.
بازارهای یکطرفه و دوطرفه
بازارهای دوطرفه بازارهایی هستند که شرکت‌کنندگان آن می‌توانند با استفاده از امکان فروش استقراضی (short)، از کاهش قیمت دارایی مربوطه نیز کسب سود کنند.
فروش استقراضی به این معناست که وقتی کسی پیش‌بینی کاهش قیمت را دارد، دارایی مورد نظر را در قیمت فعلی از کسی قرض می‌گیرد و آن را می‌فروشد. سپس وقتی قیمت کاهش پیدا کرد دوباره آن را می‌خرد و قرض‌اش را پس می‌دهد.
در مقابل چنین امکانی در بازارهای یکطرفه وجود ندارد. در چنین بازارهایی، افراد تنها می‌توانند از افزایش قیمت سود کنند؛ چرا که حتماً باید آن دارایی را از قبل خریده باشند. در این صورت اگر قیمت دارایی رو به کاهش باشد، دارنده تنها می‌تواند آن را بفروشد که جلوی ضرر خود را بگیرد.
بنابراین افراد در بازارهای دوطرفه از این مزیت برخوردارند که هم از روند صعودی بازار و هم از روند نزولی آن کسب سود کنند.
در حال حاضر، در بازار سهام ایران چنین امکانی وجود ندارد اما در ابزارهای مشتقه آتی کالا و اختیار معامله کالا و سهام، بازار دوطرفه داریم و در این بازارها می‌توانید از روند قیمتی صعودی یا نزولی، در صورت پیش‌بینی درست، سود کسب کنید.
بیشتر بخوانید: قرارداد آتی یا معاملات فیوچرز چیست ؟
درک بازارهای دوطرفه
بازار دوطرفه شامل خریداران و فروشندگان به صورت هم‌زمان است؛ یعنی شرکت‌کنندگان می‌توانند از سایر بازیگران بازار بخرند یا به آنها بفروشند.
برای این کار گاهی از بازارگردان‌ها یا همان بازارسازها استفاده می‌شود تا در هر دو سمت بازار به طور هم‌زمان، ایجاد قیمت کنند.
بازار دوطرفه می‌تواند با ساده‌سازی و تسریع تراکنش‌ها و معاملات و همچنین کاهش هزینه مبادله برای طرف‌های مختلف آن، ایجاد ارزش کند. وقتی که یک بازار دوطرفه رشد می‌کند، پلتفرم‌های موفق هم توانایی این را می‌یابند که بیشتر پیشرفت کنند و خودشان را نشان دهند.
از طرف دیگر کاربران که می‌بینند بازار، پتانسیل رشد را دارد و در حال بزرگ‌تر شدن است، برای دسترسی به پلتفرم، حاضر به پرداخت قیمت بالاتری می‌شوند.
بازار دوطرفه اغلب با رابطه‌ای که کاربران با پلتفرم بازار دارند تعریف می‌شود. این رابطه به طور خاص در مسئله قیمت‌گذاری دیده می‌شود. افرادی که روی کار پلتفرم نظارت می‌کنند، باید تعادل را بین دو طرف شبکه برقرار نمایند.
نکته قابل توجه در این مورد این است که ایجاد هر گونه تغییری در یک سمت بازار، قیمت‌گذاری طرف دیگر را هم دست‌خوش تغییر می‌کند؛ به این مسئله، «اثر تشک آبی یا waterbed effect» گفته می‌شود.
شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:
- می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
- در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید
برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود: