یک قرارداد آپشن (به انگلیسی Options Contract) توافقی است که به معامله‌گر اجازه می‌دهد یک دارایی را با قیمت از پیش تعیین‌شده پیش و یا در یک تاریخ خاص بخرد و یا بفروشد.
قراردادهای آپشن در ایران با نام اختیار معامله (اختیار فروش و اختیار خرید) شناخته شده‌اند.
قرادادهای آپشن در دارایی‌های مختلف؛ مثل سهام و یا ارزهای دیجیتال قابل تنظیم است.
این قراردادها از شاخص‌های اقتصادی به وجود آمده‌اند و مخصوص کم کردن ریسک در خرید و فروش و معامله بر اساس حدس و گمان است.
نحوه کار قراردادهای آپشن
دو نوع قرارداد آپشن وجود دارد که در فارسی می‌توان به آن‌ها قرارداد اختیار فروش و قرارداد اختیار خرید گفت و همانطور که از نام آن‌ها پیداست به صاحبان قرارداد این اجازه را می‌دهد که یک دارایی را خرید و فروش کنند.
واضح است که اگر معامله‌گران حدس بزنند قیمت یک سهام و یا هرچیز دیگری بالا می‌رود، وارد قرارداد اختیار خرید می‌شوند و بالعکس اگر تخمین بزنند که قیمت پایین می‌آید، قرارداد اختیار فروش تنظیم می‌کنند.
سرمایه‌گذاران ممکن است که با امید پایداری قیمت‌ها وارد این قراردادها شوند و یا ترکیبی از این دو نوع را برای معامله خود به کار بگیرند تا به نحوی بر خلاف و یا در جهت نوسانات بازار شرط‌بندی کنند.
یک قرارداد آپشن حداقل 4 بخش مختلف دارد: اندازه، تاریخ انقضا، قیمت هدف و پاداش.
- اندازه (Size) به تعداد قردادهایی که قرار است معامله شود برمی‌گردد.
- تاریخ انقضا (expiration date) تاریخی است که بعد از آن سرمایه‌گذار نمی‌تواند تغییری در آپشن مورد نظرش ایجاد کند.
- قیمت هدف (strike price یا قیمت معامله) همان قیمتی است که در آن دارایی مورد نظر خریداری و یا فروخته خواهد شد (اگر خریدار قرارداد تصمیم بگیرد قرارداد را اعمال کند)
- پاداش قیمت (premium) تنظیم یک قرارداد آپشن است و مقدار هزینه‌ای که سرمایه‌گذار برای بستن قرارداد نیاز دارد را مشخص می‌کند.
خریداران قراردادها را از فروشنده‌ها با توجه به میزان پاداشی که برای قرارداد تعیین می‌شود، دریافت می‌کنند و نکته مهم اینجاست که هرچه به تاریخ انقضا نزدیک‌تر شویم، میزان پاداش نیز تغییر می‌کند.
به طور ساده، اگر قیمت هدف معامله یک قرارداد از قیمت فعلی بازار کمتر باشد، یک معامله‌گر می‌تواند دارایی مورد نظر را خریداری کند و با اضافه کردن مقدار پاداش، ممکن است تصمیم به اعمال قرارداد بگیرد تا کمی سود بنماید؛ اما اگر قیمت هدف بالاتر از قیمت بازار باشد، اجرا کردن قرارداد هیچ دلیلی نداشته و قرارداد بی استفاده می‌شود.
اگر قراداد مورد استفاده قرار نگیرد، خریدار مورد نظر تنها میزان پولی که برای پاداش در نظر گرفته شده است را از دست می‌دهد.
این نکته قابل ذکر است که خریداران یک قرارداد قادر به اجرا و یا عدم اجرای یک قرارداد هستند؛ اما سرنوشت فروشنده‌های قرارداد (نویسنده‌ها) به تصمیم خریداران بستگی دارد.
پس اگر یک خریدار قرارداد اختیار خرید (Call option) تصمیم بگیرد که قراردادش را اجرا کند، فروشنده قرارداد مجبور است که دارایی مورد نظر را بفروشد.
به همین شکل اگر یک معامله‌گر یک قرارداد اختیار فروش بخرد و تصمیم به اجرای آن بگیرد، فروشنده موظف به خرید دارایی از دارنده قرارداد است.
این موضوع نشان می‌دهد که فروشنده‌های قرادادها نسبت به خریداران آن در معرض خطر و ریسک بیشتری هستند؛ زیرا خریداران تنها ممکن است مبلغ پاداش را از دست بدهند؛ اما فروشنده‌ها با توجه به قیمت بازار، ضرر بیشتری می‌بینند.
برخی از قراردادها به صاحبانشان اجازه می‌دهند که آن را قبل از تاریخ انقضا اجرا کنند و از آن‌ها با عنوان قراردادهای آپشن آمریکایی یاد می‌شود. از آن طرف قرارداد آپشن اروپایی تنها در تاریخ انقضا قابل اجراست.
پاداش آپشن
قیمت و هزینه پاداش توسط فاکتورهای مختلفی تعیین می‌شود.
به طور ساده پاداش یک قرارداد آپشن به 4 عنصر اصلی وابسته است:
- قیمت دارایی مورد نظر
- قیمت هدف
- مدت زمان باقی‌مانده تا تاریخ انقضا
- نوسان بازار مورد نظر
این 4 عنصر مختلف به اندازه‌های متفاوت رو پاداش یک قرارداد تاثیر می‌گذارند و این تاثیرات بر روی جدول زیر به نمایش در آمده‌اند.
طبیعتا قیمت دارایی و قیمت هدف بر روی پاداش قرارداد خرید و فروش به طور برعکس تاثیر می‌گذارند.
زمان کمتر تا تاریخ انقضا به طور مشابه بر روی هردو تاثیر می‌گذارد و آن را کمتر می‌کند؛ زیرا معامله‌گران احتمال بیشتری می‌دهند که اتفاق مورد نظر بیفتد.
زیاد شدن نوسان نیز قیمت پاداش قرارداد را در هر دو پوزیشن افزایش می‌دهد. این 4 عنصر به طور عمده به همراه دیگر موارد مختلف بر روی قیمت پاداس قرارداد تاثیر می‌گذارند.
گریک آپشن چیست
گریک آپشن (Options Greeks) ابزاری است که چند فاکتور مختلف که بر روی قیمت یک قرارداد تاثیر می‌گذارند را اندازه‌گیری می‌کند.
گریک آپشن یک سری آمار است که می‌تواند ریسک یک قرارداد را با استفاده از متغییرهای بنیادین برای ما مشخص کند.
در ادامه برخی از این ابزارها با نام گریک را به شما معرفی کرده و توضیح مختصری در مورد هریک می‌نویسیم:
- دلتا (Delta): مقدار تغییر قیمت یک قرارداد را به نسبت قیمت یک دارایی اندازه‌گیری می‌کند؛ برای مثال دلتای 0.6 می‌گوید که پاداش قرار داد به ازای هر 1 دلار تغییر در قیمت دارایی، به اندازه 0.6 دلار افزایش پیدا می‌کند.
- گاما (Gamma): تغییرات دلتا در طول زمان را مشخص می‌کند؛ پس اگر دلتا از 0.6 به 0.45 برسد، گاما برابر با 0.15 می‌شود.
- تتا (Theta): قیمت قرارداد را با نسبت یک روز کاهش زمان تا تاریخ انقضای آن اندازه‌گیری می‌کند. این ابزار به ما می‌گوید که قیمت پاداش قرارداد با نزدیک شدن به تاریخ انقضای آن چقدر تغییر می‌کند.
- وگا (Vega): تغییرات در قیمت قرارداد را به ازای هر 1 درصد تغییر در نوسان بازار مشخص می‌کند. بالا رفتن مقدار وگا معمولا باعث افزایش قیمت پاداش قرارداد در هر دو پوزیشن خرید و فروش می‌شود.
- رهو (Rho): تغییرات قیمتی مورد انتظار را با استفاده از تغییرات نرخ سود اندازه‌گیری می‌کند. افزایش نرخ سود معمولا باعث افزایش قیمت قرارداد خرید و کاهش قیمت قرارداد فروش می‌شود.
استفاده‌های متداول از قرارداد آپشن
کاهش ریسک (Hedging)
از قراردادهای آپشن به طور گسترده برای کم کردن ریسک معاملات استفاده می‌شود.
یک مثال ساده و ابتدایی از این نوع استراتژی این است که معامله‌گران قراردادهای اختیار فروش مخصوص سهامی که خودشان دارند را خریداری می‌کنند. حال اگر قیمت کلی سهام ریزش پیدا کرد، اجرا کردن قرارداد فروش می‌تواند ضرر آن‌ها را کمتر کند.
برای مثال فرض کنید که محمد 100 سهم از یک شرکت را با قیمت سهمی هزار تومان خریداری می‌کند و امیدوار است که قیمت آن رشد پیدا کند.
با این حال برای کم کردن ریسک او تصمیم می‌گیرد که یک قرارداد فروش با قیمت هدف 800 تومان را خریداری کند که به ازای هر سهم 200 تومان هم پاداش قرارداد تعیین شده است.
حال اگر بازار روند نزولی به خود بگیرد و قیمت سهم او تا 600 تومان کاهش پیدا کند؛ محمد می‌تواند قرارداد فروش خود را فعال کرده و سهام خود را با قیمت 800 تومان بفروشد و اینگونه ضرر خود را کمتر کرده است؛ اما اگر بازار روند نزولی به خود بگیرد، او نیازی به اجرا کردن قرارداد نداشته و تنها 200 تومان به ازای هر سهم از دست می‌دهد.
معاملات حدسی
از قراردادهای آپشن برای معامله با حدس و گمان نیز استفاده می‌شود.
معامله‌گری که حدس می‌زند قیمت یک دارایی بالا می‌رود؛ می‌تواند قرارداد خرید را ثبت کند و اگر قیمت آن دارایی بالاتر از قیمت هدف تعیین شده برود، معامله‌گر می‌تواند قرارداد را فعال کرده و آن را با تخفیف خریداری کند.
استراتژی‌های پایه
در معامله با قرادادهای آپشن، معامله‌گران می‌توانند استراتژی‌های زیادی را به کار بگیرند که بر اساس 4 پوزیشن مختلف طراحی شده‌اند.
به عنوان یک خریدار، فرد می‌تواند قرارداد خرید و یا فروش را بخرد.
به عنوان فروشنده (که اصطلاحا writer یا نویسنده نیز نامیده می‌شود)، فرد می‌تواند قراردادهای خرید و یا فروش را به فروش برساند.
نکته مهم اینجاست که فروشنده‌ها در صورتی که خریدار قرارداد تصمیم به اجرای آن بگیرد، ملزم به اجرای آن هستند.
استراتژی‌های پایه معامله با قرارداد آپشن بر ترکیبی از قراردادهای خرید و فروش استوار است. نام‌هایی که برای این استراتژی‌های انتخاب شده است به همراه توضیحات آن‌ها را می‌توانید در ادامه بخوانید:
1. فروش محافظت شده (Protective put): این استراتژی همان خرید قرارداد فروش سهمی است که در حال حاضر صاحب آن هستید. این استراتژی با عنوان بیمه معامله نیز شناخته می‌شود؛ زیرا از سرمایه‌گذار در برابر یک روند رو به پایین احتمالی محافظت می‌کند و در عین حال در صورت بالا رفتن قیمت، تاثیر چندانی روی سود آن‌ها نخواهد گذاشت.
2. خرید پوششی (Covered call): این استراتژی یعنی فروش قرارداد خرید سهامی است که در حال حاضر صاحب آن هستید.
این استراتژی مورد استفاده قرار می‌گیرد تا سرمایه‌گذاران درآمد بیشتری از سهام خود داشته باشند. اگر قرارداد اجرا نشود، آن‌ها می‌توانند با گرفتن پاداش قرارداد و نگه‌داشتن سهام خود سود کنند؛ اما اگر قرارداد اجرا شود، بدون توجه به قیمت سهم در بازار، آن‌ها مجبور به فروش پوزیشن خود هستند.
3. همگام با بازار (Straddle): این استراتژی شامل خرید قرارداد خرید و فروش یک دارایی بطور همزمان با تاریخ انقضا و قیمت هدف متفاوت است.
این استراتژی به سرمایه‌گذار کمک می‌کند که بدون توجه به جهت حرکت قیمت، تا یک سطحی سود کند. اگر بخواهیم به طور ساده بگوییم، سرمایه‌گذار در این استراتژی بر روی نوسان بازار شرط‌بندی می‌کند.
4. خفه کردن (Strangle): شامل خریدن قرارداد خرید با قیمت هدف بالاتر از قیمت بازار و قراداد فروش با قیمت هدف پایین‌تر از قیمت بازار است.
به طور ساده این استراتژی همان “همگام با بازار” است؛ اما هزینه کمتری دارد؛ اما بهرحال “خفه کردن” برای سودآوری نیازمند نوسان بیشتری است.
مزایای قراردادهای آپشن یا اختیار معامله
مناسب برای کم کردن ریسک معاملات در بازار
انعطاف بیشتر در معاملاتی که با حدس و گمان انجام می‌شود
ترکیبات مختلف از استراتژی‌های معامله با الگوهای ریسک/سود خاص
استفاده از آن‌ها برای کم کردن هزینه‌های برای ورود به معامله
امکان انجام چندین معامله به صورت همزمان
معایب قراردادهای آپشن یا اختیار معامله
فهمیدن مکانیسم محاسبه پاداش قراردادها آسان نیست
دارا بودن ریسک بالا، به خصوص برای فروشنده‌های قرارداد
سیستم معاملاتی و استراتژی‌های پیچیده‌تر در مقایسه با دیگر روش‌ها
بازار قراردادهای آپشن نقدینگی کمتری دارد و سرمایه‌گذاران کمتری به آن جذب می‌شوند
قیمت پاداش قرارداد بسیار متغییر بوده و نوسان دارد که به قیمت سهام تاریخ انقضای قرارداد وابسته است
تفاوت قرارداد آپشن با معاملات آتی
آپشن و قراردادهای آتی هر دو از ابزارهای مالی هستند ولی با وجود شباهت‌هایشان تفاوت‌هایی نیز دارند.
برخلاف آپشن، در قراردادهای آتی زمانی که تاریخ انقضا فرا برسد قرارداد اجرا می‌شود. به این معنی که در قراردادهای آتی، دارندگان قرارداد موظف به تبادل دارایی موردنظر (یا معادل نقد آن) هستند.
اما از سمت دیگر، اختیار معامله یا آپشن فقط با صلاحدید دارنده قرارداد اجرا می‌شود. اگر دارنده قرارداد آپشن آنرا اجرا کند، فروشنده موظف به معامله دارایی موردنظر است.
سخن پایانی
آپشن به سرمایه‌گذار این امکان را می‌دهد که در آینده بدون توجه به قیمت یک دارایی خاص اقدام به خرید و یا فروش کند.
این قراردادها بسیار تطبیق‌پذیر بوده و در سناریوهای مختلف به کار گرفته می‌شود. از قراردادهای آپشن نه تنها برای معاملات حدسی؛ بلکه اغلب برای کم کردن ریسک معاملات استفاده می‌شود.
لازم به گفتن نیست که قراردادهای آپشن، درست مانند دیگر ابزارهای موجود در معامله و بازارهای مالی، ریسک‌های زیادی را همراه خود دارد.
برای کار با آن نیاز است که به خوبی آن را درک کرده و همچنین ترکیبات مختلف از قرارداد خرید یا فروش را یاد گرفته و همچنین میزان ریسک موجود در هر استراتژی را تخمین بزنید.
علاوه بر تمام اینها باید گفت که سرمایه‌گذاران باید از ابزارهای کنترل ریسک و تحلیل‌های بنیادی و تکنیکال به صورت ترکیبی با این سیستم معاملاتی استفاده کنند تا بتوانند کمترین ضرر و بیشترین سود را از دارایی‌های خود داشته باشند.
این اصطلاح در واژه‌نامه جامع بورسینس منتشر شده است.اصطلاحات دیگر را ببینید...قصد شروع سرمایه‌گذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
