به جز سهام و حق‌تقدم، اوراق دیگری با نام اوراق مشارک نیز در بورس اوراق بهادار معامله می‌شوند. در ادامه این مطلب جامع از بورسینس قصد داریم شما را با اوراق مشارکت در ایران آشنا کنیم و نحوه خرید و فروش آنرا بصورت قدم به قدم توضیح دهیم، پس با ما همراه باشید.
معادل انگلیسی اوراق مشارکت در ایران “participation papers” است. اگر بخواهیم تعریف کتابی و رسمی اوراق مشارکت را بیان کنیم:
اوراق بهادار با نام یا بی‌نامی است که به موجب قانون یا مجوز بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به قیمت اسمی مشخص برای مدت معین و برای تأمین بخشی از منابع مالی مورد نیاز طرح‌های عمرانی- انتفاعی دولت مندرج در قوانین بودجه سالانه کشور یا برای تأمین منابع مالی لازم برای تهیۀ مواد اولیه مورد نیاز واحدهای تولیدی توسط دولت، شرکت‌های دولتی، شهرداری‌ها و مؤسسات و نهادهای عمومی غیر دولتی و مؤسسات عام المنفعه و شرکت‌های وابسته به دستگاه‌های مذکور، شرکت‌های سهامی عام و خاص و شرکت‌های تعاونی تولید منتشر می‌شود و به سرمایه‌گذارانی که قصد مشارکت در اجرای طرح‌های یاد شده را دارند از طریق عرضه عمومی واگذار می‌گردد.
تعریف بالا طولانی است و شاید برای برخی از افراد این تعریف چندان نتواند معنای اوراق مشارکت را انتقال دهد، اگر بخواهم تعریف ساده اوراق مشارکت را بیان کنیم، می‌توانیم بگوییم:
اوراق مشارکت اوراق بهاداری است که بیانگر مشارکت دارنده‌ی آن در یک طرح است. یعنی شخص سرمایه خود را به یک شرکت می‌دهد تا شرکت بتواند طرح توسعه خود را اجرا کند و سود سرمایه‌گذار را نیز پرداخت نماید.
اجازه بدید با یک مثال اوراق مشارکت را توضیح دهیم. فرض کنید یک شرکت پالایشگاهی برای راه‌اندازی یک خط تولید جدید به 250 میلیارد تومان سرمایه جدید نیاز دارد.
بررسی‌های کارشناسی نشان داده در صورت راه اندازی این خط تولید، سرمایه صرف شده برای آن ظرف مدت 5 سال پس از راه‌اندازی خط تولید، از محل افزایش درآمد شرکت جبران می‌شود و میزان سودآوری شرکت هم طی این مدت سالانه 25 تا 35 درصد افزایش پیدا می‌کند.
به عبارت دیگر طرح مذکور توجیه اقتصادی دارد.
در این حالت یکی از روش‌هایی که شرکت پالایشگاهی می‌تواند برای بدست آوردن سرمایه مورد نیاز خودش از آن استفاده کند انتشار اوراق مشارکت است.
به این ترتیب شرکت پالایشگاهی با فروش این اوراق به سرمایه‌گذاران منابع مالی موردنیاز خود را تامین می‌کند.
سرمایه گذاران هم در ازای این مشارکت به نسبت سرمایه خودشان در منافعی که از راه اندازی خط تولید جدید به دست می‌آید تا مدت محدود شریک می‌شوند.
مهم ترین تفاوت اوراق مشارکت در مقایسه با سایر اوراق بهادار مثل سهام، تضمین پرداخت سود است.
یعنی دارنده اوراق مشارکت مطمئن است که سود مشخص و تضمین شده‌ای را در فواصل زمانی معین دریافت می‌کند.
اما شاید برایتان سوال پیش آید چه کسی پرداخت حداقل سود اوراق مشارکت را تضمین می‌کند؟
خود شرکت یا سازمان منتشر کننده این اوراق نمی‌تواند خودش پرداخت سود اوراق را هم تضمین کند.
در حال حاضر سود اغلب اوراق مشارکت که در ایران منتشر می‌شوند توسط بانک‌ها و موسسات مالی معتبر و یا دولت تضمین می‌شود. بنابراین خریدار این اوراق اطمینان دارد که در سررسیدهای مشخص سود تعهد شده را دریافت می‌کند.
انواع اوراق مشارکت
در حالت کلی سه نوع اوراق مشارکت در ایران منتشر می‌شود که شامل موارد زیر است:
الف – اوراق مشارکت بانک مرکزی
ب – اوراق مشارکت وزارتخانه‌ها و شرکت‌های دولتی
ج – اوراق مشارکت شرکت‌های پذیرفته شده در بورس.
اوراق مشارکت بانک مرکزی چیست ؟
اوراق مشارکتی است که به منظور اجرای سیاست‌های اقتصادی دولت توسط بانک مرکزی منتشر می‌شود و قابلیت بازخرید توسط بانک عامل را دارد. این دسته از اوراق در بورس اوراق بهادار قابل معامله نیست.
اوراق مشارکت وزارتخانه‌ها و شرکت‌های دولتی چیست ؟
اوراق مشارکتی است که توسط وزارتخانه‌ها و شرکت‌های دولتی جهت تأمین مالی پروژه‌های عمرانی منتشر می‌شود و قابلیت بازخرید توسط بانک عامل را دارد. این نوع اوراق نیز در بورس معامله نمی‌شود.
اوراق مشارکت شرکت‌های پذیرفته شده در بورس چیست ؟
اوراق مشارکتی است که به منظور تأمین مالی توسط شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار منتشر می‌شود. این گونه اوراق در بورس اوراق بهادار قابل معامله است.
قیمت خرید و فروش اوراق مشارکت پذیرفته شده در بورس چگونه تعیین می‌شود ؟
قیمت خرید و فروش اوراق مشارکت پذیرفته شده در بورس همانند سهام براساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود.
نکات مهم در مورد سود اوراق مشارکت
1- بین ریسک و بازده (ریسک به ریوارد) رابطه‌ی مستقیمی وجود دارد. با توجه به اینکه اوراق مشارکت بازدهی تضمین شده‌ای دارند و ریسکی متوجه سرمایه‌گذار نمی‌کنند، بنابراین بازده مورد انتظار اوراق مشارکت در مقایسه با سایر انواع اوراق بهادار کمتر است.
2- سود تضمین شده اوراق مشارکت به صورت علی‌الحساب به سرمایه‌گذار پرداخت می‌شود یعنی پس از پایان پروژه و در سررسید نهایی، ناشر اوراق موظف است سود قطعی پروژه را محاسبه کند و در صورتی که سود قطعی پروژه بیشتر از سود علی‌الحساب پرداختی به سرمایه‌گذار باشد مابه التفاوتش را به سرمایه‌گذار پرداخت کند.
البته در صورتی که سود قطعی پروژه از سود پرداختی کمتر باشد، جبران مابه التفاوت به عهده‌ی ضامن اوراق مشارکت است و ضرر و زیانی از این بابت متوجه سرمایه‌گذار نیست.
3- سود اوراق مشارکت از پرداخت مالیات معاف است و این موضوع هم یکی از جذابیت‌های سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت به شمار می‌آید.
4- اوراق مشارکت اغلب بی‌نام منتشر می‌شوند و فردی که این اوراق را دارد مالک آن شناخته می‌شود.
بنابراین باید از اوراق مشارکت هم مثل اسکناس و بلکه بیشتر از آن مراقبت کنید. البته بانک‌ها معمولا این امکان را برای خریداران اوراق مشارکت فراهم می‌کنند که خریدار بتواند اوراق خود را در بانک به امانت بگذارد تا از مواردی مثل سرقت، آتش سوزی و غیره در امان باشد.
5- سود اوراق مشارکت در فواصل زمانی تعیین شده مثل یک ماهه یا سه‌ماه و از طریق برگه‌هایی که همراه اوراق مشارکت تحویل داده می‌شود، به خریدار پرداخت می‌شود.
خریداری که اوراق مشارکت را پیش خود نگه می‌دارد موقع تحویل برگه‌های دریافت سود به بانک باید اصل اوراق مشارکت را هم همراه داشته باشد تا مالکیت فرد بر این اوراق توسط بانک احراز شود.
البته همانطور که گفتیم خریدار اوراق مشارکت می‌تواند اوراق خود را نزد بانک به امانت بسپارد و با پرداخت کارمزد جزیی از بانک بخواهد تا سود اوراق را در سررسیدهای تعیین شده به صورت منظم به حسابش واریز کند.
6- دقت داشته باشید طرح‌های توسعه که برای تامین مالی آن‌ها اوراق مشارکت منتشر می‌شود معمولا طرح‌های زمان‌بر هستند.
بنابراین اوراق مشارکت هم اغلب با سررسیدهای 3 تا 4 ساله منتشر می‌شوند. اما اگر خریدار اوراق به هردلیلی قبل از دوره‌ی سررسید به پول خود نیاز داشته باشد، می‌تواند با مراجعه به یکی از شعب بانکی که اوراق را از آن خریداری کرده ضمن تحویل اوراق مربوطه به بانک، اصل پول خود را دریافت کند.
طبیعتا سودهای دریافتی تا تاریخ تحویل اوراق به بانک به عنوان سود دوره‌ی مشارکت به فرد تعلق می‌گیرد.
البته معمولا در صورت تسویه زودتر از موعد بانک‌ها نرخ سود قابل پرداخت به مشتری را کمی کاهش می‌دهند مثلا از 20 درصد به 19 درصد و مابه التفاوت نرخ جدید با نرخ پرداختی تا اون زمان را از مشتری دریافت می‌کنند.
7- درصورتی که اوراق مشارکت در بورس یا فرابورس هم پذیرفته شده باشند، دارنده‌ی این اوراق می‌تواند برای فروش آن‌ها قبل از سررسید به یکی از شرکت‌های کارگزاری بورس مراجعه کند و نسبت به فروش اوراق خود اقدام کند.
در این صورت طبیعتا اوراق مشارکت هم مثل سهام براساس قیمتی که در بورس برای آن متقاضی وجود داشته باشد فروخته می‌شود و سود دارنده اوراق مشارکت هم از بابت تسویه زودتر از موعد کاهش پیدا نمی‌کند.
8- سود اعلامی اوراق مشارکت برای دوره یکساله معمولاً بین ۲۰ تا ۲۲ درصد است. هرچه درصد سود بیشتر باشد، خرید اوراق آن جذاب‌تر است.
9- سررسید پرداخت سود یک ماهه یا سه ماهه است. هرچه دوره‌های پرداخت سود کوتاه‌تر باشد، برای سرمایه‌گذار از جذابیت بیشتری برخوردار خواهد بود.
10- در بعضی موارد بدلیل کمبود نقدینگی و رقابت برای جذب منابع با بانک‌ها برخی از ناشران اوراق علاوه برسود اعلامی، سود ۳ درصدی برای یکسال را بر روی تابلو معاملاتی تضمین می‌کنند.
راهنمای قدم‌به‌قدم خرید اوراق مشارکت
با توجه به ثابت بودن سود اوراق مشارکت، این اوراق بر خلاف سهام های ریسکی موجود در بازار که نیازمند تحلیل های فاندامنتالی و تکنیکالی هستند به تحلیل خاصی نیاز ندارد و فقط توجه به چند نکته برای انتخاب اوراق با بازدهی بیشتر برای سرمایه‌گذار کافی است.
مراحل خرید و فروش اوراق مشارکت خارج از بورس
1 – انتخاب اوراق مشارکت
از طریق پیگیری روزنامه‌ها و اخبار می‌توان از انتشار اوراق مشارکت جدید که در خارج از بورس عرضه می‌شوند اطلاع یافت.
2 – سرمایه‌گذار با مدارک شناسایی (شناسنامه و کارت ملی) به یکی از شعب بانک‌های عامل مراجعه می‌نماید و نسبت به خرید یا فروش اوراق مورد نظر اقدام می‌کند.
مراحل خرید و فروش اوراق مشارکت در فرابورس
1 – انتخاب اوراق مشارکت
از طریق لینک زیر می‌توانید لیست اوراق مشارکت که در فرابورس معامله می‌شود را مشاهده کنید
http://www.fipiran.com/Market/LupOTCO
2 – داشتن کد معاملاتی
برای خرید انواع اوراق بهادار از جمله انواع اوراق مشارکت نیاز به کد معاملاتی ( کد بورسی ) دارید. راهنمای دریافت کد بورسی اینجا بخوانید
3 – ارسال سفارش خرید
پس از صدور کد بورسی برای شما، یک رمز و نام کاربری در اختیارتان قرار داده می‌شود و می‌توانید با ورود به سیستم معاملاتی کارگزاری، سفارش خرید اوراق بهادار را بصورت آنلاین ارسال کنید.
اوراق خریداری شده در پنل معاملاتی شما قرار می‌گیرد و هر زمان تمایل داشتید می‌توانید آنرا بفروشید.
در مورد معامله اوراق مشارکت بورسی، هر فردی که دارای کد معاملاتی آنلاین باشد، می‌تواند از طریق سامانه معاملاتی آنلاین یا ثبت سفارش اینترنتی اقدام به خرید نماد اوراق مشارکت کند.
این اوراق بسته به بازاری که در آن منتشر می‌شوند ممکن است در سامانه آنلاین قابلیت معامله نداشته باشد، در این صورت باید به صورت حضوری درخواست خرید یا فروش خود را به کارگزاری اعلام نماید. ( مطلب مرتبط: کارگزاری چیست؟ )
چند نکته در مورد اوراق مشارکت
1- قیمت اسمی هر واحد اوراق مشارکت ۱٫۰۰۰٫۰۰۰ ریال است.
2- هر ورقه نشان‌دهنده میزان قدرالسهم دارنده آن در طرح مورد سرمایه‌گذاری است.
3- نماد هر یک از اوراق مشارکت حداکثر سه روز پیش از سررسید پرداخت سود علی‌الحساب آن متوقف می‌شود و روز بعد از پرداخت سود، نماد آن بازگشایی می‌شود.
4- در صورتی که اوراق بهادار از فرابورس خریداری شود، سود متعلقه به خریدار، از طریق شرکت سپرده‌گذاری مرکزی به حساب بانکی معرفی شده از جانب خریدار واریز می‌گردد.
5- چنانچه سرمایه‌گذار در میانه دوره و پیش از سررسید پرداخت سود اقدام به خرید اوراق نماید، با پرداخت ما به التفاوت سود روزهای گذشته (از ابتدای دوره تا زمان خرید اوراق)، در پایان دوره سود کل دوره به حساب وی واریز خواهد شد.
6- تمامی اوراق از قابلیت نقد شوندگی برخوردارند؛ به نحوی که بازارگردان اواراق موظف است تا تمامی سفارش‌های فروش به مبلغ اسمی را در هر روز خریداری نماید.
7- حداقل مدتی که نیاز است به دریافت سود سرمایه‌گذار در معامله اوراق منجر شود، چها روز از زمان خرید تا فروش اوراق است. به عبارتی اگر اوراق خریداری شده را زودتر از سه روز به فروش برسد، سود حاصل از فروش آن از کارمزد معاملات کمتر می‌شود و در واقع بازده منفی خواهد داشت.
8- با توجه به آئین‌نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت، دارندگان اوراق به نسبت قیمت اسمی و مدت زمان مشارکت، در سود حاصل از اجرای طرح‌های مربوطه سهیم هستند.،
9- با فروش اوراق مشارکت رابطه وکیل و موکل بین ناشر و خریدار اوراق محقق می‌شود (در واقع ناشر به وکالت از طرف خریداران اوراق می‌تواند نسبت به مصرف وجوه حاصل از فروش اوراق به منظور اجرای طرح و خرید و فروش هرگونه کالا، خدمت و دارایی مربوط به طرح اقدام نماید. ، انتقال اوراق به رابطه وکالت خدشه وارد نمی‌کند و این رابطه تا سررسید اوراق بین ناشر و دارندگان اوراق نافذ و معتبر است
10- اوراق مشارکت به عنوان وثیقه طرف‌های معامله در قراردادهای مربوط به وزارتخانه‌ها، مؤسسات و شرکت‌های دولتی، شهرداری‌ها و سایر دستگاه‌های اجرایی پذیرفته می‌شود.
منابع مطلب
باشگاه – عصر بانک – بورسینس – forexreviewgroup
قصد شروع سرمایه‌گذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
