شاخص بورس از فاکتورهایی است که سرمایه‌گذاران و معامله‌گران بازار بورس می‌توانند با توجه به آن یک دید کلی از وضعیت روند بازار سهام به دست آورده و تصمیم‌های آگاهانه‌تری بگیرند.
شاخص بورس انواع مختلفی دارد و هر یک بیانگر اطلاعاتی است که با بررسی و تحلیل آن‌ها می‌توان تا حدود زیادی به روند و وضعیت بازار پی برد.
اطلاعات مربوط به شاخص بازار را می‌توان از طریق پنل کارگزاری و همچنین سایت بورس اوراق بهادار تهران مشاهده کرد.
عناوین مطلب:
شاخص بورس در واقع یک معیار است؛ معیاری که می‌توان از آن اطلاعاتی مهم کسب کرد. این شاخص انواع مختلفی دارد که هر کدام بیانگر مطلبی هستند و بر اساس فاکتورهای خاصی محاسبه می‌شوند.
یکی از ویژگی‌های شاخص نوسان کردن (بالا و پایین رفتن) است که امری طبیعی بوده و در طول زمان و طی جلسات معاملاتی اتفاق می‌افتد. بدیهی است که نمی‌توان انتظار داشت شاخص همیشه نزولی یا صعودی باشد چرا که ماهیت بازارهای مالی نوسان کردن است.
بیشتر بخوانید: همه چیز درباره دامنه نوسان بورس (آپدیت 1401)
اما چه عواملی باعث افت یا رشد شاخص می‌شود؟ برای درک بهتر این مفاهیم، ابتدا باید با مفهوم شاخص بورس آشنا شوید.
شاخص بورس چیست؟
اگر بخواهید بر روی سهام بازار بورس سرمایه‌گذاری کنید ابتدا به روند بازار توجه می‌کنید تا به وضعیت قیمت سهام پی ببرید. اما چگونه می‌توانید روند بازار را تشخیص دهید؟
شاخص بورس به طور نسبی نشان دهنده روند بازار است. شاخص بورس بر اساس وضعیت شرکتهای فعال در بورس محاسبه می‌شود. بنابراین، بالا رفتن شاخص به طور کلی نشان دهنده وضعیت خوب بازار و افت شاخص حاکی از روند نزولی آن است.
اما نکته مهم این است که تنها با نگاه کردن به یک عدد (شاخص) نمی‌توان به طور قاطع در مورد روند بازار نظر داد. به همین دلیل می‌گوییم شاخص بورس تنها یک معیار نسبی برای درک وضعیت بازار است.
بیشتر بخوانید: منظور از حراج پیوسته و ناپیوسته در بورس چیست؟
بدیهی است که اگر شاخص بورس منفی باشد نمی‌توان نتیجه گرفت که تمام نمادها زیان‌ده هستند و یا اگر این شاخص عددی مثبت را نشان دهد به آن معنا نیست که تمام نمادها در قیمت‌های مثبت معامله می‌شوند. با این تفاسیر حتی در بازاری با شاخص منفی هم می‌توان سود کرد و ممکن است در بازاری با شاخص مثبت نیز متحمل ضرر شد.
شاخص بورس زیرمجموعه‌های دیگری دارد که در زیر با اسامی آن‌ها آشنا می‌شوید. از آنجا که تمرکز ما در این مقاله بر روی موضوع جزئی‌تری است از پرداختن به تعاریف این شاخص‌ها صرف نظر می‌کنیم.
انواع شاخص بورس عبارت‌اند از:
- شاخص کل
- شاخص قیمت (وزنی- ارزشی)
- شاخص کل (هم‌وزن)
- شاخص قیمت (هم‌وزن)
- شاخص آزاد شناور
- شاخص بازار اول
- شاخص بازار دوم
انواع شاخص‌های بورسی تنها به موارد بالا ختم نمی‌شوند. علاوه بر شاخص‌های بالا، شاخص‌های دیگری نظیر شاخص 50 شرکت فعال، شاخص 30 شرکت بزرگ، شاخص صنعت و شاخص مالی نیز وجود دارند.
در این میان شاخص فرابورس نیز از دیگر انواع شاخص به شمار می‌رود.
بیشتر بخوانید: سرمایه گذاری در بورس چه مزایای دارد؟
سهام شاخص ساز چیست؟
همان‌طور که گفته شد، یکی از این اطلاعات مهمی که هر سرمایه‌گذار قبل از ورود به بازار باید به آن توجه کند شاخص بورس نام دارد؛ شاید بتوان گفت مهم‌ترین مؤلفه شاخص بورس، سهام شاخص ساز هستند که بیشترین تأثیر مثبت یا منفی را در عدد شاخص دارند.
ممکن است شنیده باشید که سهم فولاد شاخص ساز بوده و تأثیرگذاری صنعت فلزات اساسی بر شاخص کل بسیار زیاد است. در ادامه به دلیل تأثیرگذاری این سهام و معرفی برترین آن‌ها خواهیم پرداخت.
سهام شرکتهای بزرگ به راحتی می‌توانند شاخص کل را تحث تأثیر خود قرار دهند. از طرفی شرکتهای بزرگ بازار سرمایه، تعداد معاملات بیشتر و نقد شوندگی بالاتری نیز دارند.
بیشتر بخوانید: ضامن نقدشوندگی چیست و چه کاربردی دارد؟
یکی از استراتژی‌های مهم که در بین معامله گران اهمیت بالایی دارد، بزرگی و کوچکی شرکت‌هاست. منظور از سهام شاخص ساز سهامی هستند که بازدهی مثبت یا منفی آن‌ها بیشترین تأثیر را بر روی شاخص کل دارد، در واقع صعود یا نزول شدید این سهام باعث ایجاد تغییرات چشمگیر در شاخص کل می‌شود.
تأثیر سهام شاخص ساز بر شاخص کل بورس
به طور کلی سهام‌های شاخص ساز را سهام شرکتهای بزرگ پذیرفته شده در بورس تشکیل می‌دهند.
شرکتهای بزرگ بورس عموماً به عنوان سهام شاخص ساز شناخته می‌شوند. از آنجایی که ارزش بازار و ارزش معاملات این شرکت‌ها بسیار بیشتر از شرکتهای کوچک است، تأثیرگذاری هر کدام از این شرکت‌ها نیز بر شاخص کل به مراتب بیشتر از شرکتهای کوچک خواهد بود.
به عنوان مثال در تاریخ 11 مرداد، سهمی مانند بکاب با وجود قرار داشتن در صف خرید، تنها 31/0 واحد بر شاخص کل تأثیر گذاشت ولی در مقابل سهمی مانند شستا، 5301 واحد در رشد شاخص مؤثر بود.
نحوه تشخیص سهام شاخص ساز
به طور کلی ویژگی‌های زیاد برای شناسایی سهام شاخص ساز و سهامی که تأثیر زیادی در شاخص کل دارند وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها تعداد برگه سهم این شرکت‌ها و ارزش بازار این شرکت‌ها است.
برای به دست آوردن فهرست این شرکت‌ها به سایت TSETMC.ir و قسمت 30 شرکت بزرگ مراجعه کنید.
منظور از ارزش بازار چیست؟
ارزش بازار (Market Cap) بهای روز جاری یک شرکت را نشان می‌دهد و از حاصل ضرب تعداد کل سهام یک شرکت در قیمت پایانی به دست می‌آید. این ارزش بازار با بالا رفتن و پایین آمدن قیمت سهام تغییر می‌کند.
شرکت‌هایی که ارزش بازار بالایی دارند تأثیر بسیار بیشتری بر روی شاخص کل می‌گذارند یعنی اگر ارزش بازار شرکتی بیشتر از سایرین باشد رشد یا کاهش ارزش آن شرکت تأثیر بسیار بیشتری بر روی رشد و کاهش شاخص کل خواهد گذاشت.
همان‌طور که شاید تا به حال متوجه شده باشید، به این شرکت‌ها که ارزش بازار بالایی دارند شرکت‌ها یا سهام شاخص ساز گفته می‌شود.
بیشتر بخوانید: ارزش دفتری ، ارزش اسمی و ارزش بازاری سهم چیست؟
نمادهای شاخص ساز بازار بورس کدامند؟
در تصویر زیر فهرست 15 سهام شاخص ساز و بزرگ از نظر ارزش بازار را به ترتیب مشاهده می‌کنید:
در ادامه به معرفی 10 شرکت بزرگ بورسی پرداخته شده است که با توجه به ارزش بازاری (بر مبنای اطلاعات 31 اردیبهشت 1401) در این فهرست رده‌بندی شده‌اند:
- صنایع پتروشیمی خلیج فارس با نماد فارس
ارزش بازار: 414 هزار میلیارد تومان
این شرکت یک هلدینگ از نوع سهامی عام است که در زمینه تولید محصولات پتروشیمی، مواد شیمیایی و مایعات گازی فعالیت می‌کند.
صنایع پتروشیمی خلیج فارس در زمینه سرمایه‌گذاری، مدیریت پالایشگاه‌ها و کارخانجات شیمیایی نیز فعالیت دارد. ضمن در حال حاضر یکی از اقدامات مهم و چشمگیر این مجموعه، تولید پروتئین تک‌یاخته از متانول است.
- فولاد مبارکه اصفهان با نماد فولاد 2
ارزش بازار: 368 هزار میلیارد تومان
شرکت سهامی عام فولاد مبارکه اصفهان که در حال حاضر بزرگترین واحد صنعتی خصوصی ایران است، در شهر مبارکه اصفهان قرار دارد.
محصولات شرکت فولاد مبارکه انواع شمش و ورق فولادی را شامل می‌شود. جالب است بدانید که این شرکت به عنوان یکی از 25 شرکت برتر دانشی آسیا در کنار سامسونگ، تویوتا و … شناخته می‌شود.
- فولاد مبارکه اصفهان با نماد فولاد 1
ارزش بازار: 367 هزار میلیارد تومان
مشابه اطلاعات سهام معرفی شده در مورد 2.
- شرکت ملی مس ایران با نماد فملی
ارزش بازار: 301 هزار میلیارد تومان
شرکت سهامی عام مس ایران در سال 1351 با هدف تولید و استخراج مس در ایران تاسیس شد. این مجموعه در حال حاضر مالک سه معدن مس سرچشمه، میدوک و سونگون است که در این معادن به اکتشاف و استخراج مس می‌پردازد.
این شرکت در زمینه تولید محصولات وابسته به مس نظیر کاتد، اسلب، مفتول و بیلت نیز فعالیت دارد. فملی در سال 1399 با 27 هزار میلیارد تومان سود خالص به عنوان یکی از سودآورترین شرکتهای ایران شناخته شد.
- شرکت معدنی و صنعتی گل گهر با نماد کگل
ارزش بازار: 276 هزار میلیارد تومان
شرکت صنعتی و معدنی گل گهر یکی از مجموعه‌های فعال و بزرگ در منطقه گل گهر است که دارای معادن بسیار غنی سنگ آهن است.
این شرکت در حال حاضر ظرفیت تولید 15 میلیون تن کنسانتره و 10 میلیون تن گندله را دارد. همچنین مجموع سالانه تولیدات این شرکت به 30 میلیون تن هم می‌رسد.
- توسعه معادن خاورمیانه با نماد میدکو
ارزش بازار: 273 هزار میلیارد تومان
هلدینگ میدکو یک شرکت مادر تخصصی سهام عامی است که با هدف توسعه معادن و صنایع معدنی، تقویت بخش خصوصی و توسعه کارآفرینی و … تاسیس شد.
میدکو در حال حاضر با شعار «توسعه ما از معدن آغاز می‌شود»، به صورت تخصصی در زمینه سرمایه گذاری در معدن و صنایع معدنی و به ویژه فولاد و مس فعالیت دارد.
- شرکت معدنی و صنعتی چادرملو با نماد کچاد
ارزش بازار: 202 هزار میلیارد تومان
شرکت سهامی عام چادرملو در سال 1371 با سرمایه گذاری بانک سپه و شرکت ملی فولاد ایران به ثبت رسید.
در حال حاضر این شرکت در زمینه‌های اکتشاف و استخراج از معادن سنگ آهن، تولید محصولات فولادی و سنگ آهن، انجام خدمات مهندسی، مشاوره و فراهم نمودن دانش فنی مورد نیاز برای سایر شرکت‌ها و .. فعالیت دارد.
ضمن این شرکت دارای دو بخش معدنی و صنعتی است؛ سود خالص کچاد در سال 1399 در حدود 30 میلیارد تومان بود.
- شرکت سرمایه گذاری نفت، گاز و پتروشیمی تامین با نماد تاپیکو
ارزش بازار: 137 هزار میلیارد تومان
شرکت سرمایه گذاری نفت، گاز و پتروشیمی تأمین یک شرکت هلدینگ سرمایه گذاری است، که در زمینه صنایع پایین دستی نفت و گاز، با تمرکز بر پالایش نفت و گاز، صنایع شیمیایی و صنایع پتروشیمی، همچنین سرمایه گذاری و مدیریت بر پالایشگاه‌ها، مجتمع‌های پتروشیمی و کارخانجات شیمیایی فعالیت می‌کند.
این شرکت را می‌توان بزرگترین هلدینگ متعلق به شرکت سرمایه گذاری تأمین اجتماعی (شستا) دانست.
- پتروشیمی پارس با نماد پارس 1
ارزش بازار: 128 هزار میلیارد تومان
شرکت پتروشیمی پارس با ظرفیت اسمی بالای کارخانه خود سالیانه به انواع محصولات پتروشیمی می‌پردازد.
این شرکت بزرگترین واحد استحصال اتان کشور، یکی از بزرگترین صادر کننده‌گان LPG خاورمیانه، تنها تولید کننده و تأمین کننده استایرن منومر داخل و یکی از بزرگترین صادر کننده‌های این محصول در دنیا است.
- پتروشیمی پارس با نماد پارس 2
ارزش بازار: 128 هزار میلیارد تومان
مشابه اطلاعات سهام معرفی شده در 9.
سهام شاخص ساز فرابورس
در تاریخ 31 اردیبهشت 1401، بزرگترین شرکتهای فعال در فرابورس از نظر ارزش بازار -شاخص سازترین سهام- عبارتند از نمادهای:
- مارون
- بپاس
- کگهر
- آریا
- زاگرس
- هرمز
- صبا
- شکبیر
- شگویا
- آریان
در تصویر زیر فهرست 15 سهام بزرگ بازار فرابورس را به ترتیب ارزش بازار مشاهده می‌کنید.
نتیجه‌گیری
نمادهای شاخص ساز که متعلق به شرکتهای بزرگ بورسی هستند در روند کلی بازار تأثیر بسزایی خواهند داشت.
از این رو، توجه به آن‌ها و تأثیر آن‌ها بر شاخص کل، امری ضروری برای فعالیت در بازار سرمایه به شمار می‌رود. علاوه براین، برای جلوگیری از مرتکب شدن اشتباهات ناشی از تحلیل بر پایه شاخص کل، توصیه می‌شود شاخص هم‌وزن را هم بررسی کنید.
شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:
- می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
- در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید
برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود: