بورس اوراق بهادار یک بازار معاملاتی است که مانند بسیاری از مشاغل دیگر گاهی سودده و گاهی زیان‌ده است.
وجود ریسک در این بازار ممکن است این شبهه را در بین سرمایه‌گذاران ایجاد کند که آیا درآمد حاصل از معامله در آن حلال است؟ حکم شرعی بورس چیست؟ سبدگردانی و نوسانگیری در بورس از نظر شرعی چه حکمی دارد؟
در این مقاله قصد داریم به بررسی حکم شرعی معامله در بورس و نظر مراجع مختلف تقلید در این باره بپردازیم.
عناوین مطلب:
نکات کلیدی
- طبق حکم مراجع تقلید، معامله در بازار بورس از نظر شرعی حلال است.
- سود حاصل از معامله در بورس با توجه به مجاز بودن فعالیت در آن، جایز و حلال است.
- از آنجا که بورس یک بازار تولیدی است، نمی‌توان آن را نوعی قمار دانست.
تفاوت بورس با قمار چیست؟
فرق اصلی بورس و قمار در تولیدی بودن بازار بورس است؛ بدین معنی که سرمایه‌ای که وارد بورس می‌شود در واقع به چرخه اقتصادی کشور وارد شده و به رشد و افزایش تولید شرکت مورد نظر کمک خواهد کرد.
از آنجا که این مساله به کاهش آمار بیکاری در کشور و توسعه اقتصادی کمک می‌کند، بازار بورس را نمی‌توان مشابه با قمار دانست.
در حالی که قمار نوعی بازی است که یک طرف آن برد و طرف دیگر باخت است. در قمار شرط بندی انجام می‌شود و اغلب برای تفریح است نه کسب درآمد. تفاوت قمار و سرمایه گذاری را نیز قبلا شرح داده‌ایم.
در ادامه به نظر مراجع تقلید در مورد حکم شرعی بورس می‌پردازیم:
حکم شرعی بورس طبق نظر مراجع تقلید
آیت الله خامنه‌ای (مد ظله العالی)
طبق مطالب گفته شده در سایت آیت الله خامنه‌ای:
«بازار بورس مانند دیگر بازارهاست، یعنی مانند دیگر بازارها در آن معاملات مختلفی انجام می‌شود؛ پس هیچ مشکلی از نظر شرعی ندارد مگر اینکه معامله‌ای نامشروع صورت گیرد که در این صورت حرام است.»
آیت الله بهجت (مد ظله العالی)
«اگر مال موجود خریداری می‌شود، مانعی ندارد وگرنه باید واجد شرایط عقود شرعیه‌ای از قبیل شرکت یا مضاربه باشد.»
از آنجایی که سهام موجود در بورس به‌طور مداوم خرید و فروش می‌شوند، بنابراین معامله آن‌ها حلال است.
آیت الله مکارم شیرازی (مد ظله العالی)
«با وجود اینکه در بازار بورس قیمت‌ها تغییر کرده و بالا و پایین می‌شوند، ولی بورس قمار محسوب نمی‌شود و کسب درآمد از آن حلال است چون اسلام خرید و فروش کالا را جایز می‌داند.»
آیت الله صافی گلپایگانی (مد ظله العالی)
«به طور کل، معامله در بورس چنانچه با اجتماع جمیع شرایط صحت و لزوم باشد، فی نفسه مانعی ندارد.»
آیت الله سیستانی (مد ظله العالی)
«خرید و فروش سهام صحیح است، البته اگر خرید سهام یک شرکت از نظر شرعی حرام باشد، پس خرید و فروش سهام آن هم حرام است و جایز نیست، ولی اگر سهام شرکت از نظر شرعی حلال باشد و کالایی که معامله می‌کند حلال باشد، خرید و فروش سهام آن حلال است و مشکلی ندارد.»
آیت الله نوری همدانی (مد ظله العالی)
«خرید و فروش سهام بلامانع است مگر آنکه معامله، صورت‌های دیگری داشته باشد.»
آیت الله وحید خراسانی (مد ظله العالی)
«خرید و فروش سهام شرکت‌ها در صورتی جایز است که سود حاصل از شرکت از نظر شرعی حرام نباشد، در غیر این صورت سود حاصل از آن حلال است.»
آیت الله هادوی تهرانی (مد ظله العالی)
«اگر معاملات واقعی باشند و در چارچوب قوانین اسلامی صورت گیرند، صحیح است.»
در همین راستا بخوانید: آیا به سرمایه در بورس خمس تعلق می‌گیرد؟
حکم شرعی سبدگردانی
سبدگردانی یعنی اینکه سرمایه گذار سرمایه خود را در اختیار یک شخص حرفه‌ای قرار دهد تا آن شخص با روش‌های مناسب و با حداقل ریسک، خرید و فروش سهام را انجام دهد.
درنهایت سود حاصل از این خرید و فروش بین شخص سرمایه گذار و سبدگردان تقسیم می‌شود. در ادامه به نظر بعضی از مراجع تقلید درمورد سبدگردانی اشاره می‌کنیم:
نظر آیت الله خامنه‌ای (مد ظله العالی)
«سبدگردانی اگر در قالب یکی از عقود اسلامی مثل وکالت یا مضاربه باشد، اشکالی ندارد.»
نظر آیت الله سیستانی (مد ظله العالی)
«می‌توانید با او (سبدگردان) مضاربه کنید، یعنی پول را به او بدهید تا با آن خرید و فروش کند و درصد معینی از سود را برای خود بردارد و مابقی را به شما بدهد.»
نظر آیت الله مکارم شیرازی (مد ظله العالی)
«در صورتی که عامل با سرمایه، فعالیت اقتصادی سالم انجام دهد و مجموع سود حاصل بیشتر از سودی باشد که به صاحب سرمایه پرداخت می‌کند، اشکالی ندارد، اما اگر بیشتر نباشد باید درصدی از سود را به عنوان کارمزد قرار دهند.»
نظر آیت الله شبیری زنجانی (مد ظله العالی)
«اگر این شرط و پیشنهاد از طرف عامل بر خودش الزام شود، یعنی کاملا داوطلبانه باشد و از طرف سرمایه گذار هیچ تعهد و الزامی نسبت به جبران ضرر یا پرداخت مبلغ ماهیانه ثابت صورت نگیرد، اشکالی ندارد.»
حکم شرعی نوسانگیری در بورس
نوسانگیری در بورس نوعی استراتژی معاملاتی در بازار بورس است که با توجه به روند قیمت سهام و با روش‌های تکنیکال انجام می‌شود.
در این روش سهامدار با مثبت شدن قیمت یک سهم آن را می‌خرد و با منفی شدن، آن را به فروش می‌رساند. این روش ریسک زیادی دارد و به تخصص و مهارت زیادی هم نیازمند است.
در ادامه به نظر برخی مراجع تقلید درمورد نوسانگیری می‌پردازیم:
نظر آیت الله خامنه‌ای (مد ظله العالی)
«از آنجا که نوسانگیری در بورس روش‌های مختلفی دارد، این کار در صورتی اشکال ندارد که با ضوابط شرع، قانون و مقررات مخالف نباشد.»
نظر آیت الله مکارم شیرازی (مد ظله العالی)
«اگر قیمت سهمی را بدون اینکه ارزش ذاتی داشته باشد با بازارسازی کم و زیاد کنند، نوعی تبانی است و اشکال دارد.»
اگر در بازار کریپتو فعالیت می‌کنید: حکم شرعی ارز دیجیتال چیست؟ ارزهای دیجیتال از نگاه اسلام
سوالات متداول
آیا خرید و فروش سهام حرام است؟
حکم شرعی بورس بر اساس نظر مراجع تقلید بدین صورت است که در صورتی که سهام یک شرکتی حلال باشد، خرید و فروش سهام آن حلال است و مشکل شرعی ندارد.
آیا بورس با قمار متفاوت است؟
بله، از آنجا که فعالیت در بورس به رشد اقتصادی، افزایش تولید و کاهش نرخ بیکاری در کشور کمک می‌کند پس بورس با قمار که نوعی بازی است متفاوت است.
آیا سود حاصل از نوسان گیری در بورس حلال است؟
طبق نظر رهبری، از آنجا که نوسانگیری در بورس روش‌های مختلفی دارد، این کار در صورتی اشکال ندارد که با ضوابط شرع، قانون و مقررات مخالف نباشد.
سخن پایانی
این روزها با افزایش سرمایه گذاری در بازارهای مالی از جمله بورس، ممکن است این سوال برایتان ایجاد شود که حکم شرعی معامله در بازار بورس ایران چگونه است.
در این مقاله به طور کامل حکم شرعی بورس و نظر مراجع تقلید را شرح دادیم. نظر شما در این باره چیست؟
شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:
- می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
- در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید
برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود: