سرمایه گذاری خطرپذیر یا جسورانه (به انگلیسی Venture Capital)، نوعی سرمایه گذاری است که طی آن سرمایه‌گذاران، در استارتآپها و کسب و کارهای کوچکی سرمایه گذاری می‌کنند که پتانسیل رشد در طولانی‌مدت را دارد. معمولا سرمایه گذاری خطرپذیر را سرمایه‌گذاران متمول، بانک‌هایی که در سرمایه گذاری فعال هستند و دیگر موسسات مالی انجام می‌دهند.
اما دلیل اهمیت VC چیست و چرا در استارت‌اپ‌ها و حوزه کریپتو این سرمایه گذاران نقش مهمی ایفا می‌کنند؟
حالت سرمایه گذاری ونچر کپیتال همیشه شکل پولی به خود نگرفته و به صورت فنی یا مدیریتی نیز انجام می‌شود.
با وجود اینکه این نوع سرمایه گذاری برای سرمایه‌گذاران دارای ریسک بالا و خطرناک است، احتمال بیش از پنجاه درصد بازگشت سرمایه، باعث شده این نوع سرمایه گذاری به امری وسوسه‌کننده و جذاب تبدیل شود.
VC چیست؟
همانطور که گفته شد، سرمایه گذاری خطرپذیر (Venture capital) نوعی سرمایه گذاری پر ریسک است که به شخص یا شرکت خاصی اطلاق نمی‌شود بلکه نوع جریان سرمایه گذاری است که در پروژه‌های کریپتویی نیز اخبار آن را اغلب می‌شنویم.
ونچر کپیتال به تدریج در نزد کمپانی‌های جدید که سابقه اجرایی کمی (کمتر از دو سال) دارند، به منبعی محبوب (و حتی ضروری) برای افزایش سرمایه تبدیل شده است، به‌خصوص اگر این کمپانی‌ها به بازارهای سرمایه، وام‌های بانکی یا دیگر حالات وام دسترسی نداشته باشند.
البته Venture Capital خالی از ریسک و مشکل نیست. از جمله نواقص این نوع سرمایه گذاری این است که معمولا تمامی سرمایه‌گذاران در کمپانی‌ها دارای سهام شده و بنابراین در تصمیم‌گیری‌های آن دخالت دارند. دلیل اهمیت این موضوع در VC چیست؟
شاید تعدد سرمایه گذاران برای جذب سرمایه‌های کلان به نظر امری ضروری باشد اما این مسئله در تصمیمات داخلی بیزینس می‌تواند مشکل آفرین باشد. گاهی دخالت در مسیر توسعه کسب و کار و پروژه‌هایی که از طریق ونچر کپیتال جذب سرمایه انجام داده‌اند، باعث شکست پروژه خواهد شد.
اصول سرمایه گذاری خطرپذیر (Venture Captial)
در این نوع سرمایه گذاری، بخش‌های بزرگی از کمپانی به صورت شراکت تضامنی مستقل با مسئولیت محدود که صندوقهای سرمایه گذاری خطرپذیر، متولی آنها هستند، به سرمایه‌گذاران فروخته می‌شود. گاهی این شراکت‌ها شامل شراکت در چندین سرمایه گذاری مشابه است.
یکی از مهمترین تفاوت‌های میان سرمایه گذاری خطرپذیر و دیگر معاملات سرمایه گذاری خصوصی این است که تمرکز سرمایه گذاری ونچر کپیتال بر روی کمپانی‌های نوظهوری است که به دنبال سرمایه‌های اساسی برای اولین پروژه خود هستند، درحالیکه سرمایه گذاری خصوصی، بیشتر بر روی کمپانی‌های بزرگتری انجام می‌شود که به دنبال فرصتی هستند که برخی از سهام مالکیت‌شان را به سرمایه‌گذاران منتقل کنند.
بیشتر بخوانید: صندوق خصوصی (PE) چیست؟ + نحوه فعالیت آن
تاریخچه سرمایه گذاری VC چیست و از کجا نشات می‌گیرد؟
این نوع سرمایه گذاری، زیرمجموعه‌ای از سرمایه گذاری خصوصی (PE) است. ریشه‌های سرمایه گذاری خصوصی به قرن نوزدهم بازمی‌گردد، اما سرمایه گذاری خطرپذیر به عنوان یک صنعت نوپا پس از جنگ جهانی دوم توسعه یافته است.
استاد دانشکده کسب و کار دانشگاه هاروارد، پروفسور جورج دوریوت را می توان “پدر سرمایه گذاری خطرپذیر” نامید. او موسسه توسعه و تحقیقات آمریکا (ARDC) را در سال 1946 پایه‌گذاری کرد و سه و نیم میلیون دلار بودجه برای سرمایه گذاری در کمپانی‌هایی که در طول جنگ جهانی دوم به بازار تکنولوژی روی آورده بودند، ارائه داد.
اولین سرمایه گذاری این موسسه در یک کمپانی بود که می‌خواست از تکنولوژی اشعه ایکس برای درمان سرطان استفاده کند. هنگامی که کمپانی مزبور در سال 1955 عمومی شد، 200,000 دلار سرمایه پروفسور دوریوت به 1.8 میلیون دلار تبدیل شد.
روند سرمایه گذاری خطرپذیر
اولین گام برای هرگونه کسب و کار با هدف جذب سرمایه گذاری خطرپذیر (Venture Captial)، پذیرش و اتخاذ یک برنامه کسب و کار مشخص از طرف صندوق سرمایه گذاری پرخطر و یا فرشتگان سرمایه‌گذار (Angel investor) است. اگر شخصی تمایل به ارائه پروپوزال دارد، شرکت یا سرمایه‌گذار باید ارزیابی صلاحیت را انجام دهد که این امر شامل تحقیقاتی کامل درباره مدل کسب و کار کمپانی، محصولات، مدیریت و سوابق اجرایی و غیره می‌شود.
از آنجا که میزان وجوه سرمایه گذاری در سرمایه گذاری ونچر کپیتال بیشتر است و درعوض در کمپانی‌های کمتری سرمایه گذاری می‌شود، تحقیقات پیش از شروع سرمایه گذاری اهمیت زیادی دارد. بسیاری از متخصصان سرمایه گذاری خطرپذیر، تجارب مرتبطی در این زمینه دارند؛ مثلا تحلیلگر تحقیقات سهام هستند و یا کارشناس مدیریت مالی (MBA).
متخصصان سرمایه گذاری خطرپذیر بر روی صنعت خاصی تمرکز و سرمایه گذاری می‌کنند. به طور مثال، یک سرمایه‌گذار خطرپذیر که در زمینه مراقبت‌های درمانی سرمایه گذاری می‌کند، بهتر است که تجاربی در زمینه تحلیل صنعت مراقبت‌های درمانی نیز داشته باشد.
هنگامی که ارزیابی صلاحیت انجام شد، شرکت یا سرمایه‌گذار در ازای سهام کمپانی، متعهد سرمایه گذاری می‌شود. این سرمایه ممکن است به صورت یکجا پرداخت شود، اما معمولا سرمایه گذاری ونچر کپیتال در دفعات متعدد انجام می‌شود. سپس شرکت یا سرمایه‌گذار، نقشی فعال در کمپانی مزبور بر عهده گرفته و پیش از ارائه وجوه بعدی، در نقش مشاور یا ناظر ظاهر می‌شود.
سرمایه‌گذار پس از دورهای مشخص که معمولا بین چهار تا شش ماه پس از سرمایه گذاری اولیه طول می‌کشد، با ادغام کمپانی مزبور با یک کمپانی دیگر، اکتساب آن و یا عرضه اولیه سهام (IPO) آن از کمپانی خارج می‌شود.
صندوق سرمایه گذاری VC چیست؟
صندوق یا شرکت سرمایه گذاری خطرپذیر (Venture Capital)، صندوق‌هایی هستند که سرمایه‌گذاران مختلفی که به دنبال سرمایه گذاری در استارتآپها (کسب و کارهای نوپا) هستند، در آنها سرمایه گذاری کرده و سرمایه‌شان مدیریت شده و وارد پروژه‌هایی با پتانسیل رشد زیاد و بازده زیاد، اما همراه با ریسک بالا می‌شود.
این صندوق‌ها از آن جهت با صندوقهای سرمایه گذاری مشترک متفاوت هستند که تنها بر روی پروژه‌های خاصی سرمایه گذاری می‌کنند که ریسک‌شان بالا بوده و افق بلندمدتی برای بازدهی دارند.
در استارت‌اپ‌ها مهمترین مزایای VC چیست؟
یکی از مهمترین مزایای این نوع سرمایه گذاری که سودش متوجه استارتآپها می‌شود، این است که به صورت وام نیست و شرکت را بدهکار نمی‌کند و حتی در صورت شکست خوردن پروژه، شرکت یا فرد سرمایه‌گذار مسئول آن است.
از طریق این نوع سرمایه گذاری، سرمایه زیادی در حجم بالا در اختیار شرکت نوپا قرار می‌گیرد. معمولا طرح‌های استارتآپی نیازمند سرمایه زیاد در آغاز کار هستند که این سرمایه از طریق سرمایه گذاری خطرپذیر انجام می‌شود.
لازم به ذکر است استارت‌اپ‌ها بیزینس‌های پر ریسکی هستند که در صورت شکست همه سرمایه‌های واریز شده در آنها نیز معمولا از بین می‌رود. به همین دلیل ونچر کپیتال جریان سرمایه گذاری مناسبی برای آنها محسوب می‌شود.
اگر شرکت‌های نوپا با سرمایه‌گذارهای مناسبی ارتباط برقرار کنند، می‌توانند از تخصص آنها و ارتباطشان با صنعت موردنظر بهره ببرند. شرکت‌های بزرگ سرمایه‌گذار معمولا استارتآپ‌های زیادی را زیر پر و بال خود گرفته و از آنها حمایت مالی می‌کنند، بنابراین پس از اتمام پروژه و خروج شرکت سرمایه‌گذار، استارتآپها می‌توانند گنجینه‌ای از روابط متعدد با کمپانی‌های بزرگ و بزرگان صنایع مربوطه، فرشتگان سرمایه‌گذار، مشتریان علاقمند و گروه‌های مشابه با خود به همراه ببرند و به رشدشان سرعت ببخشند.
وقتی ایده‌ای برای شروع کاری مطرح می‌شود، به ثمر رساندن آن پیش از اینکه گروهی دیگر به سراغش بروند، یکی از مهمترین کارهاست. بنابراین وقتی یک شرکت نوپا هزینه سرمایه اولیه برای شروع کار را از شرکت سرمایه‌گذار دریافت می‌کند، چندین قدم از سایرین پیش افتاده و در صورتی که مشکل خاصی پیش نیاید، می‌تواند سریعتر به اهداف مورد نظرش دست پیدا کند.
حتی اگر فکر می‌کنید که به تنهایی نیز قادر به موفق شدن هستید، داشتن یک سرمایه اولیه باعث می‌شود که از مراحلی همچون توسعه، ذخیره و ضرر گذر کرده و به اندازه چند سال جلو بیفتید.
معایب سرمایه گذاری خطرپذیر از دید استارتآپها چیست؟
همانطور که پیشتر ذکر شد، به محض اینکه قرارداد سرمایه گذاری امضا می‌شود، شخصی از سمت هیئت مدیره شرکت سرمایه‌گذار به عنوان ناظر وارد هیئت مدیره شرکت نوپا شده و در تصمیم گیری درباره مواردی مانند بازاریابی، تولید و فروش حضور دارد و بنابراین از اختیارات هیئت مدیره شرکت نوپا کاسته می‌شود.
با توجه به میزان دانش و اطلاعات اعضای شرکت سرمایه‌گذار، این دخالت‌ها می‌تواند از نظر مالی به نفع شما باشد یا خیر. از طرفی ممکن است که شما به جز هدف اصلی که به خاطر آن جذب سرمایه کرده‌اید، اهداف دیگری نیز داشته باشید که در طی آن مدت نتوانید به آنها بپردازید.
جذب سرمایه بزرگ در مدت زمان کوتاه ممکن است افراد را به صرف بیش از حد معمول هزینه برای موارد غیر ضروری و خریدهای اضافی ترغیب کند و پولی برای زمان مبادا پس‌انداز نشود. پس از جذب سرمایه، به هیچ عنوان نباید از برنامه‌ریزی مالی غافل شد. در واقع ونچر کپیتال راهی برای ریخت و پاش نیست بلکه سرمایه گذاری پر ریسکی است که می‌تواند ایده استارت‌اپ‌ها را با سرعت بیشتری رو به جلو حرکت دهد.
از آنجا که اکثر سرمایه‌گذاران بر روی استارتآپ‌های مختلفی سرمایه گذاری می‌کنند، ممکن است سرمایه‌گذار وقت چندانی برای رسیدگی به درخواست‌های تمامی استارتآپها و برگزاری جلسه با آنها را نداشته باشد و این مسئله کمی در روند کار اخلال ایجاد کند.
یکی دیگر از مشکلات شرکت‌های نوپا در ارتباط با سرمایه گذاری خطرپذیر، این است که با سرمایه‌گذاران طماع برخورد کنند؛ سرمایه‌گذارانی که تنها هدف‌شان کسب سود بیشتر بوده و هیچ توجهی به کسب و کار شرکت طرف قرارداد ندارند. آنها سهم بیشتر و بیشتری می‌خواهند و استارتآپها را وادار به کارهایی می‌کنند که در طولانی مدت به ضررشان تمام می‌شود؛ سپس پس از اتمام قرارداد به سراغ استارتآپ دیگری برای سودجویی می‌روند.
سرعت بیش از حد رشد یک استارتآپ نیز از جمله موارد دردسرساز به حساب می‌آید.
سرمایه بزرگ و تسهیلات ونچر کپیتال باعث می‌شود که گاهی استارتآپ یک شبه ره صدساله برود؛ اما بهتر است که پیش از ادامه مسیر به این مسئله فکر کرد که آیا این دقیقا همان مسیری است که گروه از روز اول به آن فکر می‌کرد؟
پیشتر گفتیم که یکی از مزایای اداره استارتآپ از طریق سرمایه گذاری خطرپذیر (Venture capital) این است که در صورت متخصص بودن شرکت سرمایه‌گذار در زمینه مزبور، استارتآپ می‌تواند از دانش و اطلاعات سرمایه‌گذار کمک بگیرد.
اما گاهی نیز پیش می‌آید که سرمایه‌گذار، دانش و تخصص کافی نداشته و تنها پول در اختیار استارتآپ می‌گذارد، تقاضاهایش را مطرح می‌کند و به نظاره می‌نشیند تا پروژه به سرانجام برسد. مسلم است که تنها پول باعث پیشرفت پروژه نمی‌شود، به همین دلیل ممکن است در این موارد تعارضات و مشکلاتی بروز پیدا کند.
دلیل علاقه سرمایه گذاران به VC چیست؟
با وجود ریسک بالای سرمایه گذاری در استارت‌اپ‌ها و پروژه‌های جدید ممکن است این سوال پیش بیاید که چرا سرمایه گذاران به Venture Capital علاقمند هستند؟
اگر شما به عنوان سرمایه‌گذار، استارتآپ کارایی را بیابید و سهم مناسبی را در ازای سرمایه‌تان از آنها بگیرید، می‌توانید سرمایه را به راحتی به مقادیر بالای سود (حتی بیش از 50 درصد) برسانید.
از طرفی بسیاری از سرمایه‌گذارن خطرپذیر از اینکه بتوانند به عده‌ای جوان خلاق و پرتلاش که ایده‌های خوبی در سر دارند، کمک کنند، لذت می‌برند. برخی از این سرمایه‌گذارها خودشان در ابتدای راه، جوانانی بودند با ایده‌های خلاقانه که به دنبال افرادی برای تامین سرمایه موردنیازشان به منظور شروع کار می‌گشتند.
معایب سرمایه گذاری خطرپذیر از دید سرمایه‌گذاران
اکنون باید از خود بپرسیم بزرگ‌ترین ایرادات VC چیست؟ با وجود اینکه در این نوع سرمایه گذاری ممکن است سود زیادی نصیب سرمایه‌گذار شود، اما در عین حال بسیار پرریسک است.
احتمال اینکه در این راه پروژه با شکست مواجه شود یا ارزش سهام پایین بیاید، وجود دارد و از آنجا که تمامی مسئولیت‌های مالی پروژه بر عهده سرمایه‌گذار است، در این صورت سرمایه‌گذار متحمل ضررهای زیادی خواهد شد.
پس از شکست خوردن یک پروژه و ورشکست شدن، اتفاقات زیادی می‌افتد، از جمله فروش سهام سرمایه‌گذار به سرمایه‌گذار دیگر، به حراج گذاشته شدن استارتآپ، فروش دارایی‌های کمپانی و… که همگی در راستای پرداخت دیون و بدهی‌های به وجود آمده، انجام خواهد شد. با این حال گاهی این اقدامات نیز نمی‌تواند سرمایه‌های جذب شده در ونچر کپیتال را جبران کند. و سرمایه گذاران ونچر کپیتال در انتها متضرر خواهند شد.
سرمایه گذاری خطرپذیر در ایران
سرمایه گذاری خطرپذیر از چند سال پیش در ایران نیز پا گرفته و حتی تاکنون 18 صندوق نیز در این راستا در استان‌های تهران، مشهد، شیراز، یزد، سمنان، اصفهان و قم تاسیس شده است. از آنجا که تاکنون هزینه‌ها بیش از هرجای دیگر از محل منابع دولتی برای به‌ثمر رساندن شرکت‌های دانش‌بنیان صرف می‌شده، اهمیت صندوقهای سرمایه گذاری خطرپذیر کاملا مشخص می‌شود.
تصویب اصل 44 که مبتنی برتوانمندسازی بخش خصوصی است نیز بر این اهمیت دامن زده است.
از طرفی مطابق آیین‌نامه اجرایی ماده 100 برنامه سوم توسعه کشور، حمایت از صندوقهای پژوهش و فناوری که صندوق سرمایه گذاری خطرپذیر نیز جزو آن محسوب می‌شود، در دستور کار وزارت علوم قرار گرفته است.
هدف عمده این صندوق‌ها سرمایه گذاری بر روی طرح‌های شرکت‌های دانش‌بنیان، ارائه خدمات مالی و تسهیلاتی به صورت بلندمدت و کوتاه‌مدت به افراد، همکاری با نهادهای داخلی و خارجی در راستای اهداف صندوق، تدوین سیاست‌ها و اولویت‌های صندوق و ارائه خدمات ارزیابی و امکان‌سنجی طرح‌های دانش‌بنیان است.
بیشتر بخوانید:
صندوق جسورانه چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟
صندوق قابل معامله در بورس چیست؟
در ایران چالش‌های سرمایه گذاری VC چیست؟
از آنجا که این پدیده در ایران نوپاست، چالشها و مشکلات بزرگی نیز بر سر راهش وجود دارد که در این مقاله به چند نمونه از آنها اشاره می‌کنیم.
در کشورهای خارجی، نقش دولت‌ها در توسعه کسب و کارهای نوپا اعطای تسهیلات و خدمات به آنهاست و عمده سرمایه گذاری‌ها و حمایت‌های مالی مستقیم از طریق بخش‌ها و نهادهای خصوصی انجام می‌شود، اما در ایران به دلیل اینکه دولت، نظارت مستقیمی بر اقتصاد دارد و مسئله خصوصی‌سازی هنوز به طور جدی پیگیری نشده، حمایت‌ها معمولا به صورت اعطای وام و تسهیلات مالی انجام می‌شود که این مسئله باعث می‌شود که استارتآپها از روزهای اول شروع کار زیر بار وام‌های سنگینی بروند که توان بازپرداخت‌شان را ندارند و به مرور متحمل ضرر شوند.
از طرفی با وجود تاسیس صندوقهای مختلف سرمایه گذاری خطرپذیر و ورود نهادهای مختلف به این قضیه، حجم سرمایه گذاری در این زمینه همچنان کم است. مثلا طبق آمار واصله، تعداد صندوقهای عضو انجمن، 15 عدد بوده، اما تنها 10 نهاد در این سال اقدام به سرمایه گذاری کرده‌اند.
یکی دیگر از مشکلات در این زمینه، روند دشوار تاسیس و کسب مجوز موسسات دانش‌بنیان و استارتآپها و همینطور عدم شفافیت درباره قوانین مالکیت طرح، مالکیت فکری و تقسیم سرمایه و سود و زیان در میان سرمایه‌گذاران و ارائه‌دهندگان طرح‌هاست.
معمولا صاحبان سرمایه ترجیح می‌دهند که سرمایه خود را بر روی بخش‌هایی سرمایه گذاری کنند که امکان به سرانجام رسیدن طرح‌هایشان بالا بوده و حمایت بیشتری در جامعه از آنها صورت بگیرد و درنتیجه ریسک کمتری داشته باشد.
عدم دانش و اطلاعات کافی مدیران سرمایه‌گذار نیز مشکلاتی در این زمینه به وجود آورده است. همانطور که پیشتر ذکر کردیم، یکی از مراحل سرمایه گذاری خطرپذیر، ورود یکی از اعضای هیئت‌مدیره شرکت سرمایه‌گذار به شرکت نوپا (استارتآپ) به عنوان ناظر و عضو هیئت مدیره تا زمان خروج سرمایه از شرکت در مرحله آخر است که این قضیه باعث یکدست شدن تصمیمات اجرایی و جلوگیری از بروز هرگونه تعارض و مشکل میان دو گروه می‌شود، اما متاسفانه در ایران به دلیل کمبود دانش و اطلاعات تخصصی یا نبود مشاور در زمینه مورد نظر یا به دلیل کمبود وقت این اتفاق نمی‌افتد.
نبود مشاوران زبده و کارآموزده به تعداد کافی در صندوقهای مزبور نیز مشکل‌ساز است؛ بدین صورت که بدون مشاوره اقتصادی و امکان‌سنجی پروژه‌ها و عدم ارزیابی توجیه اقتصادی آن، سرمایه‌گذاران، سرمایه‌هایشان را وارد پروژه‌هایی می‌کنند که گاها هیچگونه توجیه اقتصادی ندارد و درنتیجه متحمل ضرر می‌شوند و همین باعث دلسرد شدنشان از این نوع سرمایه گذاری می‌شود.
سرمایه‌گذاران خطرپذیر در ایران
برخی از سازمان‌های ایرانی در چند سال اخیر به سرمایه گذاری خطرپذیر روی آورده‌اند که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
- همراه اول: سرمایه گذاری بر روی استارتآپها
- پیک برتر: سرمایه گذاری خطرپذیر شرکتی بر روی رسانه‌های دیجیتال
- داده پرداز رایانه: سرمایه گذاری در حوزه سخت‌افزار
- سینا تک: بازوی سرمایه گذاری خطرپذیر بنیاد مستضعفان
- شریف وی سی: صندوق سرمایه گذاری خطرپذیر وابسته به دانشگاه صنعتی شریف
- صبا ایده: سرمایه گذاری بر روی استارتآپ‌های مرتبط با سرویس اینترنتی
- حصین: سرمایه گذاری خطرپذیر شرکتی فعال در حوزه‌های امنیت و فناوری اطلاعات
- پیشگامان پژواک پردیس: سرمایه گذاری بر روی استارتآپ‌های صنعت تبلیغات
- گروه اینترنتی ایران: سرمایه‌گذار خانواده اسنپ و بامیلو که توسط ایرانسل حمایت می‌شود
- اپاتان: سرمایه‌گذار استارتآپ‌های مرحله بذری در حوزه وب و موبایل
آمارهای ونچر کپیتال در سال 2021 چه می‌گویند؟
آمار‌هایی که در ادامه به آن اشاره می‌شود مربوط به برنامه‌های سرمایه گذاری خطرپذیر در آمریکا است.
طبق این آمار‌ها، سرمایه گذاری Venture Capital از سال 2020 تا 2021 دو برابر شده است. همچنین در این آمار، سرمایه گذاری اولیه انجام شده در این روش در سال 2021 رشد قابل توجهی را نشان می‌دهد که این موضوع از توجه سرمایه گذاران خطر پذیر به ایده‌های نو حکایت دارد.
و در نهایت، در سال 2021، آمار سرمایه گذاری VC برای اولین بار در تاریخ آمریکا و جهان از مرز 100 میلیارد دلار عبور کرد و به مرز 130 میلیارد دلار رسید.
نتیجه گیری
در پاسخ به این سوال که VC چیست و چه اهمیتی دارد باید بگوییم، سرمایه گذاری خطرپذیر یکی از جریان‌های مهم سرمایه گذاری برای پروژه‌های جدید و مخصوصا استارت‌اپ‌های خلاق است.
استارت‌اپ‌ها با تکیه به ونچر کپیتال نه تنها فرصتی برای تبدیل ایده به محصول را خواهند داشت بلکه امکان رشد و فعالیت گسترده‌تر را نیز به دست خواهند آورد.
این اصطلاح در واژه‌نامه جامع بورسینس منتشر شده است.سایر اصطلاحات و واژه‌های اقتصادی و مالی را ببینید ...قصد شروع سرمایه‌گذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود:
