صندوق خصوصی یکی از انواع سرمایه‌گذاری‌های جایگزین (alternative investment) بوده و شامل سرمایه‌هایی است که در یک صرافی عمومی مثل بازار بورس نیویورک یا تهران لیست نشده باشند.
بنابراین صندوق سرمایه گذاری خصوصی، شرکت‌های سهامی عام را هدف نمی‌گیرد و به سراغ سهامی خاص می‌رود.
سرمایه‌گذاری خصوصی (private equity) یا PE، از صندوق‌ها و سرمایه‌گذارانی تشکیل شده است که به طور مستقیم در شرکت‌های خصوصی سرمایه‌گذاری می‌کنند یا با تملیک شرکت‌های عمومی، آن‌ها را از سهامی عام به سهامی خاص و شرکت خصوصی تبدیل می‌کنند.
عناوین مطلب:
سرمایه‌گذاران حقوقی و خرد، سرمایه لازم برای صندوق خصوصی را تامین می‌کنند و این سرمایه می‌تواند برای تامین مالی فناوری‌های جدید، انجام تملیک، افزایش سرمایه در گردش و بهبود و تقویت ترازنامه به کار رود.
صندوق خصوصی شامل دو رکن اصلی می‌شود:
- شرکای سرمایه گذار (شرکای محدود) یا Limited Partners که به آن‌ها به اختصار LP گفته می‌شود، معمولاً 99% سهم یک صندوق را دارا هستند و مسئولیت محدودی دارند.
- شرکای مدیریتی (شرکای عمومی) یا General Partners که به آن‌ها به اختصار GP گفته می‌شود، 1% سهم صندوق را دارا هستند و مسئولیت کامل دارند.
مورد دوم، یعنی شرکای مدیریتی، مسئولیت اداره و اجرای سرمایه‌گذاری را هم دارند.
بیشتر بخوانید: سهام مدیریتی چیست و چقدر ارزش دارد؟
مروری بر نکات مهم
- سرمایه‌گذاری خصوصی یک نوع تامین مالی خصوصی جایگزین است که در بازارهای عمومی اتفاق نمی‌افتد. در این حوزه، صندوق‌ها و سرمایه‌گذاران به صورت مستقیم روی شرکت‌ها سرمایه‌گذاری کرده یا در تملیک چنین شرکت‌هایی مشارکت می‌کنند.
- شرکت‌های سرمایه‌گذاری خصوصی از طریق دریافت کارمزد مدیریت و عملکرد سرمایه‌گذاران صندوق کسب درآمد می‌کنند.
- از مزایای سرمایه‌گذاری خصوصی می‌توان به امکان دسترسی آسان به شکل‌های جایگزین سرمایه برای کارآفرینان و مؤسسان شرکت‌ها و همچنین استرس کمتر از بابت گزارش‌های عملکرد فصلی اشاره کرد. البته این مزایا با این مسئله جبران می‌شوند که ارزش‌گذاری‌ها در سرمایه‌گذاری خصوصی بر اساس نیروهای بازار انجام نمی‌گیرد.
- سرمایه‌گذاری خصوصی می‌تواند به اشکال مختلفی ظاهر شود؛ از تملک‌های اهرمی (leveraged buyout) پیچیده گرفته تا سرمایه‌گذاری خطرپذیر (venture capital).
بیشتر بخوانید: صندوق جسورانه چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟
درک صندوق خصوصی
سرمایه‌گذاری خصوصی اساساً توسط سرمایه‌گذاران حقوقی و سرمایه‌گذاران معتبر (accredited investors) انجام می‌شود.
چرا که آن‌ها می‌توانند مبالغ قابل توجهی را در دوره‌های زمانی طولانی سرمایه‌گذاری نمایند. در بیشتر موارد، برای کسب بازده در سرمایه‌گذاری خصوصی، لازم است که سرمایه‌گذاران برای دوره‌های نسبتاً طولانی موقعیت سرمایه‌گذاری خود را حفظ کنند.
مزایای صندوق سرمایه گذاری خصوصی
سرمایه‌گذاری خصوصی مزایای متعددی برای شرکت‌ها و استارت‌آپ‌ها ایجاد می‌کند.
بیشتر بخوانید: انواع روش‌های تامین مالی شرکت‌ها
انواع خاصی از سرمایه‌گذاری خصوصی مثل سرمایه‌گذاری خطرپذیر هستند که همچنین به تامین مالی ایده‌ها و شرکت‌های نوپا (early stage companies) می‌پردازند. شرکت‌هایی وجود دارند که از حالت عمومی به خصوصی تغییر وضعیت می‌دهند و اصطلاحاً de-list (وقتی سهام یک شرکت عمومی از بازار بورس جمع‌آوری شده و خصوصی شود) می‌شوند.
تامین مالی از طریق صندوق خصوصی می‌تواند کمک کند که چنین شرکت‌هایی، دور از چشم بازارهای عمومی، استراتژی‌های غیرمعمول و نامقبولی برای رشد خود پیش بگیرند.
اگر این امکان پیش پای چنین شرکت‌هایی نباشد، فشار ارائه گزارش‌های درآمدی فصلی باعث می‌شود که مدیر مجبور شود افق کوتاه‌مدت را در نظر بگیرد. در این صورت او نمی‌تواند به خوبی تغییراتی در شرکت ایجاد کند یا راه‌های جدیدی برای کسب درآمد یا جلوگیری از زیان شرکت پیش بگیرد و نگاه‌اش محدود به دوره زمانی کوتاه‌تری می‌شود.
معایب صندوق سرمایه گذاری خصوصی
سرمایه‌گذاری خصوصی چالش‌های خاص خودش را دارد.
مسئله اول این است که نقد کردن دارایی در سرمایه‌گذاری خصوصی می‌تواند کار دشواری باشد؛ چرا که برخلاف بازارهای عمومی، در اینجا فهرست آماده‌ای از سفارشات وجود ندارد که بر اساس آن بتوان خریداران و فروشندگان را با هم جفت کرد.
شرکت باید برای پیدا کردن خریدار به جستجو بپردازد تا بتواند سرمایه‌گذاری یا شرکت مورد نظرش را بفروشد.
دوم این که قیمت‌گذاری سهام یک شرکت در سرمایه‌گذاری خصوصی از طریق مذاکره بین خریداران و فروشندگان انجام می‌شود؛ برخلاف شرکت‌های حاضر در بازارهای عمومی که قیمت سهام آن‌ها توسط نیروهای بازار تعیین می‌گردد.
مسئله سوم این است که معمولاً حقوق قانونی صاحبان سهام در سرمایه‌گذاری خصوصی در هر مورد به صورت جداگانه و از طریق مذاکره مشخص می‌شود. در این سیستم، برخلاف چیزی که در بازارهای عمومی رایج است، چهارچوب معینی توسط دولت اعلام نمی‌شود که حقوق افراد و شرکت‌کنندگان بازار را روشن کند!
تاریخچه صندوق خصوصی
سال‌های طلایی سرمایه‌گذاری خصوصی درست پیش از بحران مالی اتفاق افتادند و با افزایش سطح بدهی مصادف شدند.
طبق مطالعه‌ای از هاروارد، گروه‌های سرمایه‌گذاری خصوصی در جهان، بین سال‌های 2006 و 2008 به اندازه 2 تریلیون دلار رشد کردند. در این زمان هر یک دلار با بیش از دو دلار بدهی اهرم شده بود.
این مسئله در درجه اول در شرکت‌هایی که سرمایه محدودی در اختیار داشتند دیده شد. همچنین شرکت‌هایی که سرمایه‌گذاران‌شان به شبکه‌ها و سرمایه‌ای دسترسی داشتند که توانست به رشد سهم بازارشان کمک کند، چنین عملکردی از خود نشان دادند.
در سال‌های پس از بحران مالی، صندوق‌های اعتباری خصوصی، دلیل رشد سهم بازار و کسب‌وکار شرکت‌های سرمایه‌گذاری خصوصی بودند.
چنین صندوق‌هایی پول سرمایه‌گذاران حقوقی مثل صندوق‌های بازنشستگی را جمع‌آوری می‌کنند و با این سرمایه، برای شرکت‌هایی که نمی‌توانند از بازار اوراق قرضه شرکتی بهره‌مند شوند، خط اعتباری (line of credit یا LC) فراهم می‌کنند.
این صندوق‌ها طول عمر و دوره زمانی کوتاه‌تری داشته و ضوابط کمتری دارند؛ به طوری که جزو قسمت‌هایی از صنعت خدمات مالی محسوب می‌شوند که مقررات کمتری برای آن‌ها وضع شده است. همچنین این صندوق‌ها که نرخ‌های بهره بالایی هم دریافت می‌کنند، برخلاف بازار اوراق قرضه، از مسائل ژئوپلیتیک کمتر تاثیر می‌پذیرند.
صندوق خصوصی چگونه کار می‌کند؟
شرکت‌های سرمایه‌گذاری خصوصی، پول سرمایه‌گذاران حقوقی و معتبر را در صندوق‌های خصوصی که در انواع مختلف دارایی سرمایه‌گذاری می‌کنند، تجمیع می‌نمایند.
بیشتر بخوانید: مدیریت سرمایه گذاری چیست؟
مهم‌ترین و معروف‌ترین انواع تامین مالی و استراتژی‌های سرمایه‌گذاری صندوق خصوصی در این قسمت توضیح داده می‌شود:
سرمایه‌گذاری در شرکت‌هایی که در آستانه ورشکستگی هستند (Distressed funding)
به این شیوه که به عنوان «vulture financing» هم شناخته می‌شود، پول در شرکت‌هایی سرمایه‌گذاری می‌شود که دچار مشکل هستند و در کسب سود از دارایی‌ها یا واحدهای کسب‌وکار خود ناتوان‌اند.
همچنین ممکن است دارایی‌های شرکت با هدف کسب سود فروخته شوند. در این حالت، دارایی‌ها می‌توانند از ماشین‌آلات و ابزار فیزیکی و املاک تا مالکیت فکری و حق اختراع را شامل شوند.
بعد از بحران مالی سال 2008، این نوع تامین مالی توسط صندوق‌های خصوصی رواج بیشتری پیدا کرد.
تملک اهرمی (Leveraged Buyouts)
تملک اهرمی محبوب‌ترین شکل تامین مالی صندوق خصوصی است.
در این روش، یک شرکت به طور کامل تحت تملک صندوق در می‌آید و هدف این است که کسب‌وکار و سلامت مالی آن بهبود یابد و دوباره به نفع صندوق فروخته شده یا به صورت عمومی عرضه شود.
تا سال 2004، فروش قسمت‌های غیراصلی شرکت‌های سهامی عام، بزرگ‌ترین دسته را در شیوه تملک اهرمی صندوق‌های خصوصی تشکیل می‌داد.
فرآیند تملک اهرمی به این صورت اتفاق می‌افتد: یک شرکت سرمایه‌گذاری خصوصی، هدف بالقوه‌ای را پیدا می‌کند و برای تامین مالی تملک آن، یک special purpose vehicle یا SPV (زیرمجموعه‌ای از یک شرکت مادر است که برای محدود کردن ریسک مالی ایجاد می‌شود) ایجاد می‌کند.
معمولاً شرکت‌ها برای تامین مالی معامله از تلفیقی از بدهی و سرمایه استفاده می‌کنند. تامین مالی از طریق بدهی می‌تواند تا 90 درصد کل تامین مالی را تشکیل دهد و به خاطر منافع مالیاتی، به ترازنامه شرکت تملک‌شده منتقل می‌شود.
بیشتر بخوانید: صندوق سرمایه گذاری اهرمی چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟
سرمایه‌گذاری خصوصی در بخش املاک
پس از سقوط قیمت املاک در پی بحران مالی سال 2008، این نوع تامین مالی افزایش چشم‌گیری داشت.
صندوق‌های املاک و مستغلات، در مقایسه با سایر انواع سرمایه‌گذاری خصوصی حداقل مبلغ سرمایه‌گذاری بالاتری طلب می‌کنند. در این نوع تامین مالی، سرمایه صندوق‌ها برای چندین سال قفل می‌شود. انتظار می‌رود که تا سال 2023، صندوق‌های خصوصی در حوزه املاک رشد 50 درصدی را تجربه کرده و به اندازه بازار 1.2 تریلیون دلاری برسند.
فراصندوق (Fund of Funds یا FOF)
همان‌طور که از اسم این صندوق برمی‌آید، این نوع تامین مالی در درجه اول روی سرمایه‌گذاری در صندوق‌های دیگر تمرکز می‌کند که عمدتاً صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک (mutual funds) یا هِج‌فاندها (hedge funds یا صندوق‌های پوششی) هستند.
برای کسانی که از حداقل مبلغ مورد نیاز برای سرمایه‌گذاری در خود این صندوق‌ها برخوردار نیستند، فراصندوق یک راه جایگزین مناسب است.
اما منتقدین، کارمزدهای بالاتر مدیریت در فراصندوق‌ها (چون متشکل از چندین صندوق هستند) را به عنوان یکی از ایرادها مطرح می‌کنند و همچنین به این واقعیت اشاره دارند که متنوع‌سازی بی‌حدوحصر، لزوماً همیشه بهینه‌ترین استراتژی برای کسب بیشترین بازدهی نیست.
سرمایه‌گذاری جسورانه یا خطرپذیر
سرمایه‌گذاری جسورانه شکلی از PE است که در آن سرمایه‌گذاران، سرمایه مورد نیاز کارآفرینان و استارت‌آپ‌ها را فراهم می‌کنند.
سرمایه‌گذاری جسورانه، بسته به این که در کدام مرحله از مراحل رشد یک کسب‌وکار وارد شود، می‌تواند چندین شکل مختلف داشته باشد:
- تامین مالی بذری (seed financing)، سرمایه لازم برای تبدیل یک طرح و ایده اولیه به یک محصول یا خدمت را فراهم می‌کند.
- تامین مالی [کسب‌وکارهای] نوپا (early stage financing)، سرمایه لازم برای رشد بیشتر شرکت را در اختیار کارآفرین قرار می‌دهد.
- تامین مالی سری آ (Series A financing) این امکان را برای آن‌ها فراهم می‌کند که به طور فعالانه در بازار رقابت کنند یا برای خود بازاری ایجاد نمایند.
شرکت‌های سرمایه‌گذاری خصوصی چگونه کسب درآمد می‌کنند؟
منبع اصلی درآمد شرکت‌های سرمایه‌گذاری خصوصی، کارمزدهای مدیریتی هستند.
ساختار کارمزد شرکت‌های سرمایه‌گذاری خصوصی در موارد مختلف متفاوت است اما معمولاً شامل کارمزد مدیریت (management fee) و کارمزد عملکرد (performance fee) می‌شود.
افراد به میزان بسیار زیادی به دنبال کسب جایگاه‌های شرکت‌های سرمایه‌گذاری خصوصی هستند و برای این مسئله دلیل خوبی هم وجود دارد.
به عنوان مثال فرض کنید که شرکتی 1 میلیارد دلار دارایی تحت مدیریت (assets under management یا AUM) دارد. احتمالاً این شرکت هم مثل بیشتر شرکت‌های PE، حداکثر چند ده نفر متخصص در حوزه سرمایه‌گذاری دارد.
20 درصد سود ناخالص برابر با میلیون‌ها دلار هزینه کارمزد می‌شود؛ در نتیجه بعضی از بازیگران اصلی صنعت سرمایه‌گذاری در چنین شرکت‌هایی فعالیت می‌کنند.
ارکان صندوق خصوصی
در یک دسته‌بندی کلی، PE قابل تقسیم به پنج رکن است:
- قسمت اول خود شرکت سرمایه‌گذاری خصوصی است. این شرکت با متخصصین حوزه مالی و سرمایه‌گذاری اقدام به تجمیع سرمایه یک یا چند صندوق خصوصی می‌کند و با دو شخصیت حقوقی شریک مدیریتی و مدیر سرمایه‌گذاری، وظیفه خود در جهت پیش‌برد اهداف سرمایه‌گذاری خصوصی را انجام می‌دهد.
- قسمت‌های دوم و سوم، شرکای سرمایه‌گذاری (LP) و شرکای مدیریتی (GP) هستند که در بخش‌های قبلی درباره آن‌ها توضیح داده شد.
- قسمت چهارم مدیر سرمایه‌گذاری است. مدیر سرمایه‌گذاری مسئول مدیریت عملیات روزمره صندوق خصوصی است. مدیر سرمایه‌گذاری همچنین به شناسایی و ارزیابی فرصت‌های سرمایه‌گذاری بالقوه و ارائه مشاوره به شرکت‌های موجود در سبد سرمایه‌گذاری می‌پردازد. مدیر سرمایه‌گذاری بابت خدمات خود کارمزد مدیریت دریافت می‌کند.
- رکن پنجم شرکت‌های موجود در سبد سرمایه‌گذاری هستند. در واقع این رکن را همان شرکت‌های سرمایه‌پذیر که صندوق خصوصی در آن‌ها سرمایه‌گذاری کرده است، تشکیل می‌دهند.
حداقل سرمایه صندوق سرمایه گذاری خصوصی
صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی (در ایران) باید دست‌کم به مبلغ 50 میلیارد تومان سرمایه‌گذاری کنند.
دوره فعالیت این صندوق‌ها حداکثر 7 سال است که 4 سال اول آن به عنوان دوره سرمایه‌گذاری در نظر گرفته می‌شود.
همچنین حداقل مبلغی که هر سرمایه‌گذار باید در این صندوق‌ها سرمایه‌گذاری کند، برابر با 100 میلیون تومان است. صندوق‌های خصوصی ثروت آفرین فیروزه، اعتبار سرمایه نوآفرین و خصوصی مکان کاریزما، از صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی در ایران هستند.
جمع‌بندی
صندوق‌های خصوصی از قسمت‌هایی از دنیای مالی و سرمایه‌گذاری هستند که روزبه‌روز استقبال بیشتری از آن‌ها می‌شود.
سرمایه‌گذاری در چنین صندوق‌هایی برای سرمایه‌گذاران باتجربه‌تر و آگاه‌تر می‌تواند ایده مناسب و جذابی باشد.
این صندوق‌ها به علت ساختار خاصی که دارند، معمولاً می‌توانند در مقایسه با بخش‌های دیگر، بازده بیشتری داشته باشند.
نکته مهم درباره سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها، داشتن دید بلندمدت است؛ چرا که نوع فعالیت آن‌ها به گونه‌ای نیست که بتوان در زمان کوتاه، بازدهی قابل توجهی از آن‌ها انتظار داشت.
شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:
- می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
- در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید
برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود: