زنجیره تولید فولاد به معنی فرآیند تولید فولاد از زمان استخراج سنگ‌آهن تا تولید شمش فولاد است.
بهطورکلی این زنجیره شامل استخراج سنگ‌آهن از معدن و تبدیل آن به کنسانتره و ورود به بخش فولادسازی است. در نهایت این زنجیره به بخش نورد می‌رسد و فولاد موردنیاز صنایع مختلف تولید می‌شود.
صنایع آهن و فلزکاری از دیرباز جزء صنایع مادر به‌شمار می‌روند و نقش مهمی در صنعت و بازار‌های جهانی دارند.
عناوین مطلب:
انسان‌ها از گذشته دریافتند که فلزی به نام آهن می‌تواند تاثیر مهمی در زندگی آنها داشته باشد. تا جایی که دوره مهمی از تاریخ بشریت به نام عصر آهن، سرآغاز گداختن آهن و آهنگری شد.
امروزه آهن در صنایع مختلفی چون ساخت‌وساز، خودروسازی، لوازم‌خانگی و … کاربرد دارد. با فراهم‌آوردن بستری مناسب جهت استفاده بهینه از زنجیره فولاد و آشنایی با صنایع دخیل در ساخت فولاد کشور، می‌توان از خروج سرمایه مرتبط جلوگیری کرد و همزمان با این اتفاق، گام‌های مهمی برای پیشرفت و توسعه این صنعت برداشت.
برای آشنایی بیشتر با زنجیره تولید فولاد و صنایع دخیل در تولید فولاد تا پایان این مطلب همراه ما در بورسینس باشید.
زنجیره تولید فولاد و اهمیت آن در صنایع ایران
به‌خاطر ضریب بالای اشتغال‌زایی و همچنین رفع نیازهای اولیه صنایع مختلف در ایران، دولت تلاش کرده از گذشته تا امروز نگاه ویژه‌ای به صنعت فولادسازی و زنجیره تولید فولاد داشته باشد.
ایران با داشتن معادن بسیار غنی و نیروی کار فراوان می‌توان این صنعت را به یکی از صنایع پرسود و مهم تبدیل کند. از طرفی روند افزایش توجه به صنعت فولاد خبر از رونق تجارت جهانی و فولاد می‌دهد.
رشد کشورها و رسیدن به اهداف بلند‌مدت و حتی کوتاه‌مدت دولت‌ها، باعث شده تا این صنعت یکی از پررونق‌ترین صنایع باشد. در ایران هم زنجیره تولید فولاد را برای رفع نیازهای صنایع خودروسازی، ساختمانی و همچنین صنایع مرتبط به تولید لوازم‌خانگی استفاده می‌کنند.
مراحل زنجیره تولید فولاد
منظور از زنجیره تولید فولاد، اصطلاحا چرخه‌ای است که طی آن مواد اولیه تولید فولاد به محصولات نهایی مثل شمش، ورق نبشی، تیرآهن و … تبدیل می‌شود.
دراین‌بین، فرآیند‌ها و شرکت‌های مختلفی در تولید فولاد نقش دارند و هرکدام از آنها، بخشی از زنجیره تولید آهن و فولاد را به عهده می‌گیرند. هرچقدر زنجیره تولید فولاد کامل‌تر باشد، ارزش‌افزوده بیشتری خلق می‌کند.
اگر این زنجیره ناقص باشد، میزان سودآوری این چرخه کاهش پیدا می‌کند. برای مثال، اگر در کشوری مواد اولیه وجود داشته باشد اما صنایع تولید فولاد فعالیت نکنند، در نهایت آن کشور باید خام‌فروشی کند. خام‌فروشی هم سود چشم‌گیری نخواهد داشت. همچنین اگر مواد اولیه تولید در یک کشور وجود نداشته باشد، صنایع فولاد‌ساز هرچقدر هم که اقدام به واردات مواد اولیه کند، حاشیه سود آن کم می‌شود.
در ایران، به‌خاطر وجود معادن سنگ‌آهن متعدد و غنی و همچنین کارخانه‌های تولید‌کننده این محصولات، زنجیره تولید فولاد کامل و فعالی وجود دارد. صنایع فعال در این حوزه به‌عنوان بنگاه‌های اقتصادی سودآور شناخته می‌شوند.
بهطورکلی زنجیره تولید آهن و فولاد شامل چهار مرحله اصلی است:
- معدن و استخراج سنگ‌آهن
- فرآوری
- فولادسازی
- نورد
طبق قاعده، زنجیره تولید فولاد از اکتشاف و استخراج سنگ‌آهن شروع می‌شود و سپس به واحد‌های فولادسازی و ذوب‌آهن می‌رسد. در مرحله آخر، جهت استفاده در صنایع مختلف به واحد‌های نوردکاری انتقال داده خواهد شد.
تعیین قیمت منصفانه خرید سنگ‌آهن و تخصیص یارانه از طرف دولت به صنایع معدنی، باعث می‌شود معدن‌کاران بتوانند در مراحل اولیه تولید فولاد موفق‌تر عمل کنند. اقدامات غیر کارشناسانه در این بخش طی چند دهه اخیر، باعث شده تا زنجیره تولید فولاد و صنعت فولاد در کشور آسیب‌های بزرگ و حتی جبران‌ناپذیری ببیند.
سنگ‌آهن از دل معادن توسط معدن‌کاران با هزینه‌های کلان استخراج می‌شود، اما به‌خاطر نبود بازار پررونق در داخل کشور، معدن‌کاران و استخراج‌کنندگان مجبورند محصولات خود را پایین‌تر از ارزش واقعی به فروش برسانند. تعدادی از شرکت‌های فعال در حوزه استخراج سنگ‌آهن، جزء شرکت‌های پرتقاضای بازار بورس در بخش فولاد هستند.
معروف‌ترین این شرکت‌ها شامل موارد زیر است:
- معدنی و صنعتی گل گهر (کگل) بازار اول بورس
- معدنی و صنعتی چادرملو (كچاد) – بازار اول بورس
- توسعه معدنی و صنعتی صبانور (کنور)– بازار دوم بورس
- سنگ‌آهن گهرزمين (کگهر)– بازار دوم فرابورس
بیشتر بخوانید: بازار اول (تابلوی اصلی و فرعی بورس) و بازار دوم چیست؟
برخی از شرکت‌های سنگ‌آهن، در کنار استخراج آهن ماشین‌آلات فرآوری هم دارند و سنگ‌آهن خام را به محصولات دیگر تبدیل می‌کنند. بعد از استخراج سنگ‌آهن، نوبت به مرحله فرآوری و تغلیظ آن می‌رسد.
صنایع معدنی و بورس
وقتی محصولات معدنی وارد بورس می‌شوند، می‌توان قیمت واقعی آنها را مشخص کرد. تمام بخش‌‌‌های دخیل در زنجیره تولید فولاد در نظر گرفته شده و سپس قیمت واقعی برای آن تعیین می‌شود.
درنتیجه، قیمت‌گذاری کل زنجیره فولاد به محصول پایانی، برای واحد‌های معدنی توجیه اقتصادی ندارد. کارخانه‌ها فولاد ایران مواد اولیه خود که شامل سنگ‌آهن است را 50 درصد ارزان‌تر از نرخ جهانی و از معادن خریداری می‌کنند.
این در حالی است که محصولات نهایی این واحد‌‌ها به قیمت‌های بالاتر در بورس و به صنایع دیگر فروخته می‌شود.
فولادسازان، واحد میانی زنجیره فولاد
دغدغه اصلی واحد میانی تولید زنجیره فولاد نبود سنگ‌آهن یا قیمت بالای آن است. اینجاست که باید دولت وارد شود تا بتواند در عرضه سنگ‌آهن توسط صنایع معدنی و توجیه اقتصادی برای تولید مصنوعات فولادی توازن ایجاد کنند.
فولادسازان برای ادامه حیات خود نباید از کمبود سنگ‌آهن در دپوها رنج ببرند. چون سنگ‌آهن به‌صورت خام با ناخالصی‌های زیادی مواجه است، تبدیل آن به فلز خالص‌تر، ملزم به ایجاد تغییراتی در آن است.
یکی از روش‌های اولیه برای تولید فولاد، دمیدن اکسیژن داخل آهن است. در این روش با کاهش سطح کربن، فلز آهن چدن، فولاد تهیه می‌شود.
کوره قوس الکتریکی از پیشرفته‌ترین روش‌های تولید فولاد از آهن و چدن است. همچنین در این روش آهن به‌خاطر دمای بالایی حاصل از قوس الکتریکی ذوب می‌شود و بعد از جداسازی عناصر اضافه و دمیدن اکسیژن خالص به فولاد، تهیه خواهد شد.
روش‌های جدید تولید فولاد
ازآنجایی‌که روش قوس الکتریکی بسیار وقت‌گیر و انرژی‌بر است، روش‌های جدیدی برای جایگزینی با آن معرفی شده است. روش‌هایی که روند ساخت فولاد آهن را سرعت می‌دهند.
یکی از این روش‌ها واردکردن سنگ‌آهن بعد از رسیدن به دمای ذوب در پاتیل است. همه مراحل بعدی تولید فولاد مرغوب در این پاتیل انجام می‌شود. همچنین برای افزودن عناصر آلیاژی و حفاظت از فولاد و پاتیل، بایستی دمای ذوب را کاهش داد.
مراحل اصلی تولید فولاد با استفاده از پاتیل:
- همسان‌سازی محتویات و دمای پاتیل
- افزودن عناصر به‌صورت تدریجی
- حذف گوگرد، نیتروژن و هیدروژن
- تولید فولاد درجه یک و صیقلی از لحاظ اکسید و سولفاته
فولادسازان داخلی
زنجیره تولید فولاد با ورود فولادسازان داخلی تکمیل می‌شود. تولید فولاد مرغوب در داخل کشور، توسط چهار قطب اصلی (ذوب‌آهن اصفهان، مبارکه، نیشابور و خوزستان) صورت می‌گیرد.
نورد سازان، حلقه آخر زنجیره
نورد فلز حلقه آخر زنجیره تولید آهن و فولاد است. به شکل‌دهی فلز از دو روش گرم و سرد، نورد فلز گفته می‌شود.
نورد گرم در کوره‌‌هایی که توان تولید دمای بالا را دارند انجام می‌شد. نورد سرد هم توسط اعمال فشار به فلز از طریق دو غلتک در دمای معمولی محیط انجام می‌گیرد. وجود کارخانه‌ها نورد در کنار مجتمع‌های تولید فولاد از اهمیت بالایی برخوردار است.
نورد گرم یا نورد سرد برای استفاده راحت‌تر از فولاد است. فلز در مراحل نورد گرم یا سرد به اشکال مختلف با ابعاد مشخصی که هر یک دارایی ویژگی‌های معلومی هستند، تبدیل می‌شوند.
به همین دلیل، چند ویژگی در واحد نورد باید وجود داشته باشد که آنها را مرور می‌کنیم:
- ساخت فولاد در اشکال مختلف
- افزایش مقاومت فولاد در برابر دما و ساییدگی
- ایجاد سطحی صاف و صیقلی برای مصارف گوناگون
- کاهش وزن فولاد و آسانی در حمل‌ونقل
نورد سازان داخلی
هم اکنون نوردکاران متعددی در سطح کشور فعالیت می‌کنند. برخی از این نوردکاران را در ادامه خواهید دید:
- نورد سازان
- نوردکاران فولاد غرب
- نوردکاران ساوه
جمع‌بندی
در این مطلب از بورسینس، سه بخش و حلقه اساسی و مهم در زنجیره تولید فولاد را بررسی کردیم. در کنار این موضوع، واحد‌های فولادی و سنگ‌آهن فعال در بازار بورس را هم گفتیم.
نیاز جامعه و صنایع مختلف روز‌به‌روز به سمتی در حرکت است که روند ساخت و تولید فولاد هم دستخوش تغییر شده است. مرحله اولیه این زنجیره توسط صنایع معدنی صورت می‌پذیرد. سپس واحد میانی یعنی فولادسازان، سنگ‌آهن به‌دست‌آمده را به فلزی با خلوص بالاتر تبدیل کرده و در نهایت نوردکاران آن را به اشکال مختلفی تبدیل می‌کنند.
زمانی می‌توان بازدهی مناسب و کاملی از بخش تولید فولاد به دست آورد که هر سه این زنجیره‌ها با هم همکاری لازم را داشته باشند.
شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:
- می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
- در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید
برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود: