کرک اسپرد (Crack Spread) چیست؟

اگر به نوعی دنبال‌کننده شرکت‌های پالایشی و صنعت پالایش باشید، اصطلاح «کرک اسپرد» (به انگلیسی Crack Spread) را حتما شنیده‌اید. این شاخص چه تاثیری بر بر سودآوری سهام پالایشی دارد؟

در اصل کرک اسپرد یکی از مهم‌ترین شاخص‌های سودآوری در سهم‌های پالایشی است؛ همچنین این شاخص در تحلیل‌های بنیادی کاربرد بسیار زیادی دارد.

بنابراین برای برای تحلیل شرکت‌های پالایشی و نفتی باید چگونگی تاثیر این شاخص بر شرکت‌ها را به خوبی یاد گرفت. در ادامه سعی می‌کنیم به بررسی این شاخص و کاربرد بپردازیم:

نکات کلیدی

• کرک اسپرد شاخصی در صنایع پالایشگاهی است که تاثیر مهمی در نسبت‌های سودآوری شرکت‌های این چنینی دارد.
• به تفاوت قیمت بین نفت خام و فرآورده‌های نفتی، کرک اسپرد گفته می‌شود.
• شاخص کرک‌اسپرد برای هر یک از فرآورده‌های نفتی متفاوت است.
• کرک‌اسپرد نقش مهمی در تعیین حاشیه سود و کاهش ضررهای شرکت‌های پالایشی دارد.
• عوامل زیادی مثل سیاست‌های خارجی، آب و هوا، ثبات داخلی کشور و قیمت دلار بر این شاخص تاثیر مستقیم می‌گذارند.

کرک اسپرد (Crack Spread) چیست؟

نفت خام به علت کارایی بسیار زیادی که در بین سوخت‌های موجود دارد، توجه بسیاری را به خود جلب کرده؛ تا حدی که بسیاری از متخصصین به آن لقب طلای سیاه را داده‌اند.

در واقع استفاده روزافزون از نفت خام و فرآورده‌های آن باعث شده تا عوام و خواص آن را به عنوان کالایی اساسی و ضروری در زندگی خود بشناسند .

نفت خام در دنیای امروز به‌ عنوان یک ماده اولیه برای تولید انواع سوخت و محصولات نفتی استفاده می‌شود؛ به همین جهت است که روند قیمتی و عوامل تاثیرگذار بر قیمت نفت خام نیز بسیار حائز اهمیت هستند.

مفهوم مهمی که در صنعت پالایش نفت به آن پرداخته می‌شود کرک‌اسپرد است که به ارتباط قیمت نفت خام و قیمت فرآورده‌هایی که از این ماده تهیه می‌شوند اشاره دارد.

اطلاع از کرک‌اسپرد پالایشگاه‌ها کمک می‌کند تا تحلیل بهتری هنگام خرید سهام پالایشی داشته باشید.

منظور از کرک ‌اسپرد، اختلاف قیمت بین هر بشکه نفت خام با هر فرآورده نفتی است.

در واقع نفت خام در صنایع مختلف با تبدیل به فرآورده‌های نفتی با ارزش بیشتری به فروش می‌رسند.

برای درک بیشتر کرک‌اسپرد پالایشگاه‌ها می‌توانید به مقایسه قیمت یک بشکه نفت خام و قیمت بنزینی که از نفت تهیه می‌شود، بپردازید.

طبق بررسی‌هایی که در پالایشگاه‌ها و صنایع نفتی کشور ایران انجام شده، کرک‌ اسپرد پالایشگاه های ایران نزدیک به عدد 7 است.

در اغلب پالایشگاه‌های نفتی ایران برای اینکه بتوانند از ریسک نوسان قیمت جلوگیری کنند، به بررسی کرک‌اسپرد آن پالایشگاه می‌پردازند.

با توجه به این که محصولات نفتی قیمت‌های مختلفی دارند، کرک‌اسپردهای مختلفی هم خواهند داشت.

این شاخص باید برای هر 5 فرآورده نفتی محاسبه شود و بر اساس وزن هر محصول در سبد شرکت پالایشی مذکور سود یا زیان آن محاسبه گردد.

اگر شرکت یک محصول خاص تولید کند که ارزش افزوده زیادی داشته باشد، کرک‌اسپرد آن محصول خاص بیشتر بوده و در نتیجه حاشیه سود شرکت بیشتر می‌شود.

بیشتر بخوانید: بازار نفت و تأثیر آن بر اقتصاد ایران / بررسی دقیق بازار نفت

محاسبه کرک اسپرد

تصور کنید قیمت هر بشکه نفت خام حدود 20 دلار باشد. در همین حال بنزین با قیمت 25 دلار به فروش می‌رسد. اختلاف میان قیمت نفت خام و بنزین یا کرک اسپرد در این مثال عدد 5 است.

مقدار این عدد برای هر فرآورده نفتی متفاوت است. همچنین Crack Spread با توجه‌ به نوع فرآورده نفتی ممکن است مثبت یا منفی باشد.

در صورتی که قیمت فرآورده نفتی از قیمت نفت خام پایین‌تر باشد، کرک منفی بوده و باعث ضررهای مالی می‌شود.

اما اگر قیمت فرآورده نفتی از نفت خام بالاتر باشد، کرک اسپرد پالایشگاه مثبت شده و آن فرآورده نفتی باعث سوددهی می‌شود.

تاثیر کرک اسپرد بر سودآوری پالایشگاه‌ها 

کرک اسپرد نقش مؤثری در سودآوری پالایشگاه‌ها دارد.

تمام پالایشگاه‌های نفتی نیازمند داشتن استراتژی پوشش ریسک هستند تا بتوانند از طریق محاسبه آن میزان ضرر و زیان خود را به حداقل رسانده و سوددهی را افزایش دهند.

پالایشگاه‌های نفتی بیشتر از تولیدکنندگان نفت خام به داشتن استراتژی پوشش ریسک نیاز دارند زیرا از طریق نفت خام به تولید فرآورده‌های متعددی چون بنزین، گازوئیل، سوخت دیزل و…می‌پردازند و قیمت همه آن‌ها در حاشیه سود پالایشگاه تأثیرگذار است.

به صورت کلی این موضوع بیشتر از معاملات آتی و اختیار معامله برای پوشش ریسک استفاده می‌شود.

طبق بررسی‌های انجام شده، هر چقدر میزان کرک اسپرد افزایش پیدا کند، میزان سوددهی شرکت‌های پالایش نفت نیز افزایش پیدا می‌کند. 

پالایشگاه‌های نفتی می‌توانند با بررسی کرک اسپرد هر فرآورده نفتی میزان سوددهی خود را تا حدودی افزایش دهند.

طبق تحقیقات انجام شده دو عامل بسیار مهم در قیمت نفت خام تاثیرگذار هستند. میزان صادرات و عملکرد پالایشگاه‌ها موجب افزایش یا کاهش قیمت نفت خام می‌شوند.

بیشتر بخوانید: تأثیر قیمت جهانی نفت بر بورس و صنایع بورسی

میزان تاثیر صادرات بر قیمت نفت خام بیشتر از پالایشگاه‌ها است اما با این وجود پالایشگاه تأثیر بسزایی در قیمت نفت دارند.

پالایشگاه‌ها نفت خام را به فرآورده‌های نفتی تبدیل کرده و با مصرف آن توسط عموم و صادرات آن به کشورهای خارجی موجب سوددهی می‌شوند. البته ممکن است صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی با ضرر همراه باشد.

پالایشگاه‌های نفت خام می‌توانند میزان کرک اسپرد هر محصول نفتی را محاسبه کرده و مطابق با آن سود خود را افزایش دهند. 

عوامل موثر در محاسبه کرک اسپرد 

قطعاً کرک ‌اسپرد هر فرآورده نفتی با توجه به عوامل متعددی دستخوش تغییرات می‌شود. این تغییرات ممکن است باعث مثبت شدن یا منفی شدن این شاخص شود.

عوامل تأثیرگذار بر کرک‌اسپرد با توجه به شرایط اجتماعی، اقتصادی، آب و هوایی و سیاسی هر کشور متفاوت است.

این عوامل عبارت است از: 

• نبود اطمینان به دولت، سیاست و بی ثباتی کشور یکی از عواملی است که موجب کاهش عرضه نفت و در نتیجه افزایش قیمت نفت خام نسبت به محصولات نفتی می‌شود. 
• صادرات از عوامل بسیار تأثیرگذار در قیمت نفت خام است. به همین جهت سیاست‌های خارجی می‌تواند در قیمت نفت خام و کرک اسپرد آن مؤثر باشد. 
• تغییرات فصلی، بالا رفتن دما، پایین آمدن دما و…از دلایلی هستند که باعث تغییر کرک ‌اسپرد می‌شوند. 

انواع کرک اسپرد (Crack Spread)

نرخ کرک اسپرد فرآورده‌های نفتی دارای انواع مختلفی است. هر یک از کرک‌ها برای تحلیل بخشی خاص استفاده می‌شوند و نحوه محاسبه آن‌ها با یکدیگر متفاوت است.

انواع کرک اسپرد عبارت‌اند از: 

• 1:1
• 1:2:3
• 2:3:5

کرک اسپرد 1:1 در تعیین میزان حاشیه سود نفت خام و فرآورده‌های نفتی موثر است.

در محاسبه این نوع کرک ‌اسپرد به اختلاف قیمت هر بشکه نفت خام با هر بشکه فرآورده نفت پرداخته می‌شود.

نکته‌ای که در مورد محاسبه crack spread وجود دارد این است که قیمت نفت خام و فرآورده نفتی باید به دلار تبدیل شود. 

کرک اسپرد 1:2:3 و 2:3:5 برای انعکاس عملکرد چند محصول تصفیه شده استفاده می‌شوند.

تمرکز نوع 1:2:3 بر استراتژی پوشش ریسک است. برای مثال اگر 3 عدد نفت خام توسط پالایشگاهی خریداری شود، 2 بشکه تبدیل به بنزین و 1 بشکه تبدیل به گازوئیل می‌شود.

برخی از پالایشگاه‌ها به دلیل عملکرد پایین نسبت به سایر سوخت‌ها از کرک اسپرد 2:3:5 استفاده می‌کنند. 

سوالات متداول

سخن پایانی 

در این مطلب به بررسی کرک اسپرد و نحوه محاسبه آن پرداختیم.

کرک ‌اسپرد با تعیین اختلاف قیمت هر بشکه نفت خام و هر بشکه فرآورده نفتی می‌تواند نقش مؤثری در افزایش سود حاشیه‌ای و کاهش ضرر پالایشگاه‌ها داشته باشد.

اگرچه عواملی چون سیاست‌های خارجی، بی‌ثباتی کشور، شرایط آب و هوایی، قیمت دلار و … بر این شاخص تأثیرگذار هستند، اما با تحلیل صحیح کرک اسپرد می‌توان تا حدودی میزان حاشیه سود را افزایش داد و باعث پوشش ریسک پالایشگاه‌ها شد.