بهای تمام شده یکی از فاکتورهای مهم در حسابداری است که کسب و کارهای مختلف از آن بهره می‌برند.
همچنین شاخص مهمی برای سنجش پیشرفت یا پسرفت عملکرد یک شرکت در بخش هزینه‌هاست.
اگر صاحب کسب و کاری هستید یا به کسب و کار خاصی علاقه دارید حتما تا انتها با ما باشید. در ادامه به تعریف بهای تمام‌شده، انواع و روش محاسبه آن می‌پردازیم.
عناوین مطلب:
نکات کلیدی
- بهای تمام‌شده کالای فروش رفته شامل کل هزینه‌ها و مخارجی می‌شود که مربوط به تولید کالا است.
- بهای تمام‌شده کالای فروش رفته شامل هزینه‌های غیرمستقیم مثل هزینه سربار، هزینه توزیع و هزینه بازاریابی نمی‌شود.
- برای محاسبه سود ناخالص باید بهای تمام‌شده را از فروش خالص کسر کنیم.
- مقدار بهای تمام‌شده بر اساس متغیرهایی مثل استانداردهای حسابداری قابل تغییر است.
- شاخص بهای تمام‌شده با هزینه‌های عملیاتی متفاوت است زیرا هزینه‌های عملیاتی شامل مخارج و هزینه‌هایی است که مستقیما به تولید کالا یا خدمات مرتبط نیست.
بهای تمام شده چیست؟
برای این که بفهمیم بهای تمام شده یعنی چه، ابتدا نیازاست تفاوت هزینه‌های مستقیم با هزینه‌های غیرمستقیم را بدانیم.
بهای تمام‌شده کالای فروش رفته (COGS) به هزینه‌های مستقیم تولید کالاهای فروخته شده توسط شرکت و یا کسب و کار اشاره دارد.
این مبلغ شامل هزینه مواد و نیروی کار است که به صورت مستقیم برای تولید کالا نیاز است.
البته این موارد شامل هزینه‌های غیر مستقیم مانند هزینه‌های توزیع و بازاریابی نمی‌شود و به صورت کلی هزینه‌های غیر مستقیم هیچ نقشی در محاسبه بهای تمام‌شده کالای فروش رفته ندارند.
همچنین بهای تمام‌شده کالای فروش رفته به “هزینه فروش” هم معروف است.
درک اهمیت بهای تمام‌شده کالای فروش رفته
یکی از مهم‌ترین فاکتورهای موجود در شرکت‌ها و کارگاه‌های تولیدی، بهای تمام‌شده کالای فروش رفته است. این مورد در صورت‌های مالی مثل ترازنامه هر شرکتی وجود دارد.
اما اهمیت این موضوع کجا مشخص می‌شود؟ جایی که ما باید سود ناخالص را محاسبه کنیم و اگر قبل از آن بهای تمام‌شده را در دست نداشته باشیم قادر به محاسبه سود ناخالص و پس از آن سود خالص نیستیم.
سود ناخالص یکی از نسبت‌های مالی است که میزان کارایی یک شرکت را در مدیریت نیروی کار، هزینه‌ها و منابع را ارزیابی می‌کند.
از آن جایی که بهای تمام‌شده همان هزینه انجام تجارت است، این فاکتور در صورت سود و زیان هر شرکتی ثبت می‌شود.
اطلاع داشتن از بهای تمام‌شده کالای فروش رفته به تحلیلگران، مدیران و سرمایه‌گذاران دیدگاه مناسبی برای تحلیل و برآورد سود داشته باشند.
اگر بهای تمام‌شده کالای فروش رفته افزایش یابد، درآمد خالص کاهش می‌یابد. در حالی که این اقدام برای مالیات بر درآمد مفید خواهد بود اما این عمل سود کمتری برای سهامداران کسب و کار را به ارمغان می‌آورد.
بنابراین شرکت‌ها سعی می‌کنند بهای تمام‌شده کالای فروش رفته خود را پایین نگه دارند تا سود بیشتری سهامداران شرکت شود.
بهای تمام‌شده کالای فروخته شده هزینه به دست آوردن یا تولید محصولاتی است که یک شرکت در طول یک دوره مالی ثبت می‌کند.
مثالی برای بهای تمام‌شده
اگر بخواهیم درک بیشتر و بهتری از این موضوع داشته باشیم باید با یک مثال کوتاه به درون این مسئله برویم تا درک آن ملموس باشد.
یک ماشین را فرض کنید، بهای تمام‌شده این ماشین شامل چه مواردی است؟
بهای تمام‌شده این ماشین شامل هزینه‌هایی مثل خرید مواد و قطعاتی که برای تولید ماشین نیاز است، هزینه نیروی کار و هزینه ارسال خودرو برای خریدار است.
علاوه بر این، هزینه‌های انجام شده برای خودروهایی که در طول سال به فروش نرفته‌اند در بهای تمام‌شده کالای فروش رفته محاسبه نمی‌شوند؛ فرقی ندارد که این هزینه‌ها مستقیم بوده‌اند یا غیرمستقیم.
بیشتر بخوانید: درآمد غیرعملیاتی چیست و چه مواردی را شامل می‌شود؟ (لیست کامل)
محاسبه بهای تمام شده
برای محاسبه بهای تمام‌شده نیاز است دو فرمول ساده را بلد باشیم:
- موجوی کالا در اول دوره + موجودی کالا در طول دوره – موجودی پایان دوره = قیمت تمام شده کالای فروش رفته
- موجودی کالای آماده فروش از موجودی کالای پایان دوره کسر شود = بهای تمام‌شده کالای فروش رفته
همانطور که مشاهده می‌کنید با محاسبه این دو فرمول می‌توان بهای تمام‌شده را محاسبه و از آن استفاده کرد.
انواع روش‌های محاسبه بهای تمام شده
در شرکت‌های خدماتی از 5 روش استفاده می‌شود که به شرح زیر است:
- روش فایفو (FIFO): در این روش اولین کالایی که وارد انبار می‌شود باید به عنوان اولین کالا هم خارج شود و در نتیجه موجودی پایان دوره شامل کالاهایی می‌شوند که دیرتر خریداری شدهاند.
- روش لایفو (LIFO): در روش لایفو کالایی که در آخر وارد انبار شده باشد به عنوان اولین کالا خارج می‌شود و در واقع کالاهایی که در اول دوره مالی خریداری شدهاند موجودی‌های پایان دوره هستند.
- روش میانگین: مجموع کالاهای خریداری شده اول دوره بر تعداد کالا تقسیم شده و قیمت کالا مشخص می‌شود به همین دلیل در این روش لا هر بار ورود و خروج کالا قیمت آن نیز تغییر می کند.
- روش آخرین خرید: قیمت آخرین خرید در تعداد کالا ضرب شده و قیمت کالا تعیین می‌شود. در روش آخرین بهای تمام شده کالا خرید زیاد و سود آن کاهش می‌یابد.
- روش استاندارد: در این روش قیمتی که برای محصولات یا کالا ها تعیین شده استاندارد است، مبلغ استاندارد در تعداد کالاها ضرب می‌شود.
روش‌های کلاسیک و سنتی محاسبه بهای تمام شده
روش‌های سنتی و کلاسیک کارکرد زیادی داشتند و از آن‌ها برای تخصیص هزینه‌های سربار استفاده می‌شد.
امروزه بیش از 50 درصد هزینه‌ها مربوط به سربار است که در روش‌های کلاس نحوه هزینه‌یابی به صورت زیر است:
- تخصیص مواد و دستمزد مستقیم به محصول مورد نظر و یا خدمت
- اختصاص هزینه های سربار به محصول مورد نظر بر مبنای نرخ جذب معین
- محاسبه هزینه تمام شده محصول و یا خدمت مورد نظر
ایرادات روش کلاسیک در محاسبه بهای تمام شده
این روش حداقل 5 مشکل دارد که به شرح زیر است:
- در این روش، هزینه کار مستقیم ارزش و اهمیت خود را از دست داده است.
- اگر از مبنای تخصیص استفاده شود، روابط میان هزینه‌ها را نمی‌توان به روش مناسبی تشخیص داد.
- علاوه بر بالا بودن هزینه‌های سربار در هزینه کالاها و محصولات، نحوه تقسیم و تخصیص هزینه سربار به هر شکل و اندازه‌ای فاقد اهمیت است.
- این روش در پاسخ‌گویی به تولید محصولات پیچیده و غیرمعمول قادر نیست و به خوبی جواب نمی‌دهد.
- عدم ارائه دقیق اطلاعات درباره بهای تمام‌شده و سودهای شرکت.
اصطلاح ABC چیست و چه کاربردی دارد؟
اصطلاح ABC مخفف عبارت Activity Based Costing است که به معنای هزینه‌یابی بر پایه فعالیت است.
در این روش برخلاف اکثر روش‌ها که بر روی هزینه‌های مستقیم تمرکز می‌کنند، تمرکز اصلی بر روی هزینه‌های غیرمستقیم است.
در این روش فعالیت‌هایی که که به صورت مستقیم در فرآیند عملیات دخالت دارند بررسی شده و اطلاعات دقیق بهای تمام‌شده را تحویل و در آخر کار، با تجزیه و تحلیل‌های انجام شده هزینه‌هایی که صرف فعالیت‌های مختلف شدهاند، باعث رشد و سود بیشتر سازمان می‌شود.
مزایای روش ABC
هزینه‌یابی بر اساس فعالیت مزایای بسیاری دارد که در زیر به 5 مورد از آن‌ها می‌پردازیم:
- امکان کنترل هزینه ها را به ما می دهد.
- باعث می‌شود ارزیابی دقیق‌تر و درست‌تری از عملیات مالی انجام شود.
- پیدا کردن و تشخیص فعالیت‌هایی که باعث ایجاد هزینه‌های مضاعف و کم ارزش و یا بدون ارزش می‌شوند.
- داشتن نظارت دقیق و صحیح در برنامه ریزی عملیات‌ها و تصمیم گیری‌ها.
- مشخص کردن قیمت محصولات به طور دقیق و منطقی و تعیین بهای تمام شده آن‌ها.
سوالات متداول
بهای تمام شده چیست؟
بهای تمام‌شده کالای فروش رفته (COGS) به هزینه‌های مستقیم تولید کالاهای فروخته شده توسط شرکت و یا یک کسب و کار اشاره دارد. این مبلغ شامل هزینه مواد و نیروی کار است که به صورت مستقیم برای تولید کالا نیاز است.
چند روش برای محاسبه بهای تمام‌شده وجود دارد؟
5 روش برای محاسبه وجود دارد که شامل فایفو، لایفو، روش میانگین، روش آخرین خرید و روش استاندارد است.
برای محاسبه بهای تمام‌شده چه مواردی باید در نظر گرفته شود؟
هزینه‌های ثابت که شامل حقوق پرسنل و کارکنان است، هزینه‌های متغیر مثل سربار ساخت، مواد مستقیم، هزینه‌های توزیع برای محاسبه بهای تمام‌شده باید در نظر گرفت.
کلام آخر
اگر صاحب کسب و کاری هستید یا به رشته حسابداری علاقه دارید نسبت‌های مالی مثل فروش خالص و ناخالص، بهای تمام شده و غیره را جدی بگیرید زیرا کمک فوق‌العاده‌ای به کسب و کار و شغل شما می‌کنند.
شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:
- می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
- در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید
برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود: