تسویه قراردادهای اختیار معامله چگونه انجام می‌شود؟

اختیار معامله یک قرارداد مشتقه است که خریدار هیچ اجباری برای خرید یا فروش دارایی خود در تاریخ سررسید ندارد؛ اما فروشنده ملزم است از تصمیم خریدار پیروی کند.

این معاملات به شکل روزانه در بورس کالا انجام شده و تسویه می‌شوند. تسویه قراردادهای اختیار معامله فرآیندی دارد که در این مقاله قصد داریم به آنها بپردازیم.

نکات کلیدی

• سبک اعمال قراردادهای اختیار معامله در شرکت بورس کالای ایران، مشابه مدل اروپایی است. از این رو در تاریخ سررسید، خریدار می‌تواند درخواست اعمال خود را به بورس ارائه دهد.
• معاملات قراردادهای اختیار معامله در شرکت بورس کالای ایران به‌صورت روزانه تسویه می‌شوند. یعنی در پایان روز معاملاتی، ارزش قراردادهای اختیار معامله‌ شده از حساب خریدار کسر و به‌حساب فروشنده اختیار واریز می‌شود.
• فرآیند تسویه و تحویل قرارداد‌های اختیار معامله کالا طی 2 مرحله انجام می‌شود. مرحله اول، ثبت فرم اعمال اختیار معامله توسط خریدار و مرحله دوم، ایفای تعهد.

قرارداد اختیار معامله چیست؟

اختیار معامله قراردادی است بین خریدار و فروشنده که بر اساس آن خریدار حق دارد مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت معینی و در زمان مشخصی بخرد یا بفروشد.

خریدار در اعمال حق خود مختار است و هیچ گونه تعهد و الزامی برای خرید این مبلغ مشخص به فرونشده ندارد.

فروشنده نیز در ازای دریافت این مبلغ متعهد می‌شود هر زمان خریدار درخواست کند، دارایی مشخص را از او بخرد یا به او بفروشد.

چون فروشنده در این قرارداد متعهد است، وجه تضمینی را نزد کارگزار قرار می‌دهد. این اقدام برای جلوگیری از امتناع وی انجام می‌شود.

سبک اعمال قراردادهای اختیار معامله در شرکت بورس کالای ایران، مشابه مدل اروپایی است. از این رو در تاریخ سررسید، خریدار می‌تواند درخواست اعمال خود را به بورس ارائه دهد.

بیشتر بخوانید: تفاوت اختیار معامله اروپایی و آمریکایی در چیست؟

تسویه قراردادهای اختیار معامله

هنگامی که درخواست تسویه نقدی برای اتاق پایاپای فرستاده می‌شود، دارندگان موقعیت بازِ خریدِ موافق با تسویه نقدی را با دارندگان موقعیت بازِ فروشِ موافق با تسویه نقدی تطابق می‌دهند و سپس بر اساس فرآیند تخصیص اعلام شده در مشخصات قرارداد، فرایند تسویه انجام می‌شود.

همه قراردادهای اختیار معامله تاریخ سررسید دارند که در آن تاریخ قرارداد منقضی می‌شود. زمانی که سرمایه‌گذاران موقعیت قرارداد دارند، دو حالت به وجود می‌آید:

1. بستن موقعیت خود از طریق اخذ موقعیت طرف مقابل به دلایلی از جمله تغییر پیش بینی‌های سرمایه گذار
2. عدم اعمال اختیار (این مورد به اختیار خریدار بستگی دارد، یعنی در صورتی که خریدار قرارداد خود را اعمال نکند، اتفاق خواهد افتاد.) موقعیت باز و اعمال قرارداد از طریق تسویه نقدی و یا فیزیکی

انواع تسویه قراردادهای اختیار معامله

در قراردادهای اختیار معامله دو نوع تسویه امکان پذیر است:

• تسویه نقدی
• تسویه فیزیکی

تسویه نقدی

در این نوع تسویه، قیمت مبنای دارایی پایه در زمان تسویه نقدی ملاک تسویه است و هر دو طرف قرارداد می‌بایست درمورد این نوع تسویه به توافق برسند.

مبلغی که به حساب مشتری منظور واریز می‌شود اختلاف قیمت موجود در قرارداد و قیمت شاخص در روز تسویه نقدی بر اساس تعداد قرارداد است.

در این نوع تسویه، دارایی به صورت فیزیکی نه به پرتفوی خریدار اضافه می‌شود و نه از دارایی فروشنده کسر خواهد شد.

قراداد ممکن است به گونه‌ای تنظیم شود که مقداری از آن به صورت تسویه نقدی و مابقی آن به صورت فیزیکی باشد. همچنین تاریخ تسویه نقدی یک روز قبل از تاریخ سررسید قرارداد تعیین می‌شود.

تسویه فیزیکی

لازمه تسویه فیزیکی وجود دارایی پایه در پرتفوی شخص است. در صورتی که شخص فاقد دارایی مورد نظر باشد، تسویه به شکل نقدی انجام خواهد شد.

انجام این نوع تسویه مستلزم تامین ارزش بازار این معامله به علاوه هزینه‌های تسویه نهایی است.

در صورتی که وجه کافی موجود نباشد، تمامی مسئولیت‌های قراداد با کارگزاری خواهد بود. در این نوع تسویه دارایی از پرتفوی فروشنده کسر و به پرتفوی خریدار اضافه می‌شود.

در صورتی که تسویه نقدی موفقیت آمیز نبود، می‌توان در تسویه فیزیکی شرکت کرد. البته لزومی به شرکت در تسویه نقدی وجود ندارد.

تسویه نقدی برای مواقعی است که پول کافی یا سهم کافی را برای اعمال قرارداد در دست نیست.

فرآیند تسویه قرارداد اختیار معامله

فرآیند تحویل و تسویه قراردادهای اختیار معامله 2 مرحله دارد:

• ثبت فرم اعمال اختیار معامله توسط خریدار
• ایفای تعهد

ثبت فرم اختیار معامله توسط خریدار

وارد صفحه معاملاتی خود شوید و از منوی «اختیار معامله»، گزینه «اعمال اختیار» را انتخاب کنید.

در این صفحه نام نماد، حجم و جهت موقعیتی را که می‌خواهید انتخاب کرده و ثبت کنید.

بعد از طی مراحل، درخواست شما با موفقیت ثبت می‌شود. برای حذف درخواست می‌توانید در ستون عملیات، علامت ضربدر را انتخاب کنید.

ایفای تعهد

اگر نماد اختیار خریدی در سود باشد و خریدار نیز اعمال فرم اختیار را ثبت کرده باشد، مبلغ مورد نظر در بورس کالا واریز می‌شود. این مبلغ هزینه‌های تحویل و تسویه اختیار معامله خواهد بود.

در مرحله بعد گزینه انتقال وجه را انتخاب کرده و نوع انتقال را مشخص و مبلغ را وارد کنید. (مثلا می‌توانید نوع انتقال را آتی به اختیار انتخاب کنید.) سپس گزینه ارسال درخواست را انتخاب کنید.

بیشتر بخوانید: نحوه دریافت کالا از بورس کالا چگونه است؟

نکاتی درمورد تسویه قرارداد اختیار معامله

از بین نمادهای اختیار معامله، تنها نمادهایی که در سود هستند وارد فرآیند تحویل و تسویه قراردادهای اختیار معامله می‌شوند.

فروشنده این نوع از اختیارها باید طی فرصت اعلام شده توسط بورس کالا، گواهی سپرده مربوطه را خریداری کرده و کد بورسی داشته باشد.

سپس بورس کالا فرآیند تسویه و تحویل اختیار معامله را انجام داده و انتقال وجه از حساب خریدار به فروشنده و همچنین انتقال دارایی گواهی سپرده از حساب بورسی فروشنده به خریدار را انجام می‌دهد.

اگر خریدار اعمال اختیار را اعلام کرده باشد و با وجود ایفای تعهد طرف مقابل، به تعهد خود عمل نکرده باشد، به خریداران اختیار خرید برای شارژ حساب و خریداران اختیار فروش برای تهیه گواهی سپرده مربوطه، تا پایان روز کاری بعد فرصت مجدد داده می‌شود.

اگر فروشنده نکول کند، بورس نمادها را به صورت نقدی تسویه خواهد کرد. سپس تفاوت قیمت اعمال شده و قیمت پایه به همراه جریمه‌های تعیین شده، از حساب فروشنده کسر و به حساب خریدار واریز می‌شود.

دستورالعمل قرارداد اختیار معامله در بورس اوراق بهادار را می‌توانید از اینجا مطالعه کنید.

سوالات متداول

سخن پایانی

قرارداد اختیار معامله یکی از ابزارهای مشتقه بازار بورس است که بر اساس آن اختیار خرید یا فروش یک دارایی مشخص، با قیمت و حجم مشخص در سررسید به خریدار تعلق می‌گیرد.

بعد از عقد قرارداد، هنگامی که درخواست تسویه نقدی برای اتاق پایاپای فرستاده می‌شود، فرآیندی طی می‌شود تا تسویه صورت گیرد. در این مقاله به فرآیندهایی که جهت تسویه قراردادهای اختیار معامله لازم پرداختیم.

شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:

• می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
• در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید

برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:

نام شرکت	ویژگی‌ها	امتیاز	لینک ثبت‌نام
کارگزاری آگاه	باشگاه مشتریان با جایزه نرم‌افزار معاملاتی پیشرفته دریافت اعتبار معاملاتی خرید آنلاین صندوق‌ سرمایه‌گذاری ثبت‌نام آنلاین برای کد بورسی

برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود:

نام خدمات	ویژگی‌ها	لینک ثبت‌نام
دوره‌های آموزش تحلیل تکنیکال	دوره‌های حضوری + غیرحضوری شناخته‌شده‌ترین اساتید در سطح مقدماتی، متوسط و پیشرفته ارائه مدرک معتبر گذراندن دوره