طرح کسب و کار یک نقشه راه برای استفاده از فرصت‌ها و مقابله با موانع است. این طرح برای ایجاد، توسعه و اجرای یک پروژه بزرگ و یا ایجاد یک کسب و کار مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بیشتر بخوانید: تفاوت بیزینس پلن و بیزینس مدل چیست؟
با توجه به این که نمی‌توان یک تعریف دقیق، از پیش‌تعیین‌شده و ثابت از طرح کسب و کار ارائه داد، طبیعتاً چهارچوب طرح تجاری و نوع و حجم اطلاعات موجود در طرح‌های کسب و کار نیز با یکدیگر متفاوت است.
عناوین مطلب:
انتخاب نوع صحیح طرح کسبوکار برای کسبوکار شما
با درنظرگرفتن این نکته که طرح‌های کسبوکار به منظورهای مختلفی تهیه می‌شوند، وجود انواع مختلفی از آنها نباید تعجب برانگیز باشد.
قبل از شروع به نوشتن طرح باید نسبت به این که مخاطب‌تان چه کسی است و این که اهداف طرح چیست، فکر کنید. با این که عناصر مشترکی وجود دارد (مثل پیش‌بینی‌های فروش و استراتژی بازاریابی) که تقریبا در تمامی طرح‌های کسبوکار دیده می‌شود، طرح کسبوکار می‌تواند بسته به مخاطب و نوع تجارت متفاوت باشد.
مطلب مرتبط: نکات حیاتی در تهیه مدل کسب و کار
مثلا اگر در حال نوشتن طرح یک شرکت بیوتکنولوژی هستید برنامه شما به تفصیل به فرایندهای تصویب دولتی می‌پردازد. اگر در حال تدوین طرحی برای یک رستوران هستید، جزئیات درباره مکان و نوسازی‌ها می‌تواند بسیار مهم باشد.
زبانی که در نوشتن طرح برای شرکت بیوتکنولوژی استفاده می‌کنید فنی‌تر از زبانی است که برای یک رستوران به کار می‌برید. طرح‌ها می‌توانند در اندازه، جزئیات و ارائه نیز متفاوت باشند.
طرح‌هایی که از دفاتر خارج نمی‌شوند و منحصرا برای مدیریت و برنامه‌ریزی استراتژیک داخلی مورد استفاده قرار می‌گیرند ممکن است از زبان غیررسمی‌تری استفاده کنند و جلوه‌های بصری چندانی نداشته باشند.
از طرف دیگر سندی که به منظور قرارگرفتن بر روی میز سرمایه‌گذار خطرپذیر (CV) طراحی شده است، زیبایی‌های گرافیکی فراوانی داشته و بر جنبه‌های مهم رشد کسبوکار و تیم باتجربه مدیریتی که قرار است نتایج را رقم بزند، تمرکز می‌کند.
در ادامه خیلی سریع سه نوع معمول از طرح‌های کسبوکار را بررسی می‌کنیم:
طرح کسبوکار تک صفحه‌ای
طرح کسبوکار تک صفحه‌ای دقیقا همان چیزی است که به نظر می‌رسد: خلاصه‌ای سریع از کسبوکار شما در یک تک صفحه.
البته این بدان معنا نیست که شما از فونتی بسیار کوچک استفاده کنید یا مقدار زیادی اطلاعات را در یک صفحه وارد کنید بلکه بدین معناست که نکات اصلی کسبوکار را به شیوه‌ای صریح و مختصر به خواننده منتقل کنید.
طرح کسبوکار یک صفحه‌ای می‌تواند دو هدف را برآورده کند.
نخست، می‌تواند ابزاری عالی برای معرفی کسبوکار به دیگران، مثلا سرمایه‌گذارها، باشد. به دلیل این که سرمایه‌گذاران زمان خیلی کمی برای مطالعه طرح‌های کسبوکار مفصل دارند، یک طرح تک صفحه‌ای اغلب تاکتیک بهتری برای گرفتن وقت از یک سرمایه‌گذار برای اولین جلسه رسمی است.
بعدتر و در طی این فرایند، طرحی مفصل‌تر نیاز خواهد بود اما طرح تک صفحه‌ای برای شروع کار مناسب است.
این نوع از طرح کسبوکار برای شرکت‌هایی نیز که در مراحل اولیه رشد خود قرار دارند و فقط قرار است قسمت‌های مهمتر ایده خود را ارائه کنند، مفید خواهد بود.
طرح کسبوکار ناب (lean business plan)
یک طرح ناب از طرح تک صفحه‌ای مشروح‌تر است و شامل اطلاعات مالی بیشتری می‌شود اما به اندازه طرح کسبوکار کلاسیک طولانی نیست. طرح‌های ناب به احتمال بیشتری برای رشد و برنامه‌ریزی استراتژیک به صورت داخلی به کار می‌روند.
طرح ناب دارای رسمیت‌های لازم برای ارائه به سرمایه‌گذار یا وام‌دهنده نیست و تقریبا تنها بر مسائلی مانند استراتژی کسبوکار، تاکتیک‌ها، نقاط عطف، شاخص‌ها، بودجه و پیش‌بینی‌ها تمرکز دارد.
در طرح‌های ناب از مطرح کردن مسائلی همچون تاریخچه شرکت و تیم مدیریتی صرف نظر می‌شود زیرا تقریبا هرکسی در شرکت از این مسائل آگاه است. اگر طرح را برای سرمایه‌گذار نمی‌نویسید، بخش استراتژی خروج را در طرح نمی‌آورید زیرا نگران خروج نیستید.
ساده‌ترین طرح ناب کسبوکار به صورت نکته‌وار به تعریف استراتژی، تاکتیک‌ها، تشریح تاریخ‌های خاص و وظایف و ارقام ضروری همچون فروش پیش‌بینی شده و جریان نقدی و هزینه‌ای می‌پردازد.
این طرح هنگامی که چاپ شود تنها حدود 10 صفحه خواهد بود. و تعداد کمی از طرح‌های ناب نیاز به چاپ شدن دارند. بهتر است بگذارید در کامپیوتر باقی بمانند. حداقل هر ماه یک بار آنها را بازبینی و اصلاح کنید. اولین بار که طرح ناب نوشته می‌شود تنها حدود چند ساعت (یا کمتر) وقت می‌گیرد و بازبینی و اصلاح ماهانه آن تنها حدود یک یا دو ساعت در ماه زمان می‌خواهد.
طرح‌های ناب کسبوکار، ابزارهایی مدیریتی در جهت راهنمایی برای رشد هستند که هم برای استارتاپ‌ها و هم کسب‌وکارهای موجود از آنها استفاده می‌شود. آنها به صاحبان کسبوکار کمک می‌کنند تا از طریق تفکرات استراتژیک و شاخص‌ها به سمت اهداف حرکت کنند.
طرح کسبوکار خارجی (سند طرح کسبوکار استاندارد)
طرح‌های کسبوکار خارجی، اسناد رسمی طرح کسبوکار، به منظور ارائه به دیگران برای ارائه اطلاعات راجع به یک کسبوکار طراحی می‌شوند.
رایج‌ترین مورد استفاده طرح کامل کسبوکار، متقاعد کردن سرمایه‌گذار به سرمایه‌گذاری در یک کسبوکار و دومین استفاده رایج، کمک به دریافت وام‌های تجاری است.
گاهی از این نوع طرح برای استخدام، آموزش یا جذب افراد کلیدی در سازمان هم استفاده می‌شود اما استفاده این چنینی کمتر معمول است.
سند رسمی طرح کسبوکار در واقع مدل گسترش‌یافته طرح کسبوکار داخلی یا طرح ناب است. عموما تصویری ایستا از طرح داخلی در یک زمان خاص است. اما اگرچه طرح داخلی زیبایی و رسمیت چندانی ندارد، سند رسمی کسبوکار باید بسیار حرفه‌ای و با توجه زیاد به جزئیات قالب و زبان نگارشی ارائه شود.
علاوه بر این، طرح خارجی کسبوکار چگونگی استفاده از سرمایه‌های بالقوه را شرح می‌دهد. سرمایه‌گذاران پول نقد را بدون دلیل در اختیار کسی قرار نمی‌دهند. آنها می‌خواهند بدانند که سرمایه‌شان چگونه مصرف خواهد شد و بازده مورد انتظار سرمایه‌گذاری آنها چیست.
و در پایان، طرح‌های خارجی بر تیمی که قرار است شرکت را ایجاد کنند تاکید شدید دارند. سرمایه‌گذاران بر روی افراد سرمایه‌گذاری می‌کنند، نه ایده‌ها. بنابراین بسیار مهم است که طرح شامل بیوگرافی اعضای کلیدی تیم و پیشینه و تجربه آنها در جهت رشد سازمان باشد.
طرح رسمی کسبوکار شما باید شامل چه مواردی باشد؟
اگرچه ما درباره انواع مختلفی از طرح‌های کسبوکار صحبت کردیم، عناصری کلیدی وجود دارد که تقریبا در همه آنها مشترک است. این عناصر شامل برنامه زمان‌بندی بازبینی، خلاصه استراتژی، نقاط عطف، مسئولیت‌ها، شاخص‌ها (اهداف عددی که می‌توانند رصد شوند) و پیش‌بینی‌های اساسی است. پیش‌بینی‌ها شامل فروش، هزینه‌ها، مصارف و جریان نقدی است.
این عناصر اصلی که برای برآورده ساختن اهداف واقعی کسبوکار ضروری‌اند، به صورت ارگانیک رشد می‌کنند. در ادامه مروری داریم بر این عناصر:
خلاصه اجرایی (executive summary)
مثل این ضرب‌المثل که شانس یک بار در خانه آدم را می‌زند، خلاصه اجرایی در واقع همان کارت فراخوان کسبوکار شماست.
خلاصه اجرایی باید مختصر و مفید باشد و نکات کلیدی طرح را برجسته کند. بسیاری از سرمایه‌گذاران بالقوه هرگز متن بعد از خلاصه اجرایی را نمی‌خوانند بنابراین، این قسمت باید قانع‌کننده و جذاب باشد.
خلاصه اجرایی باید مرور سریعی داشته باشد بر مشکلی که کسبوکار شما آن را حل می‌کند، راه حل شما برای آن مشکل، بازار هدف کسب‌وکارتان، نکات کلیدی مالی و خلاصه‌ای از تیم مدیریتی که قرار است این کارها را انجام دهد.
اگرچه انتقال همه مفاهیمی که دوست دارید در خلاصه اجرایی منتقل کنید کار دشواری است، اما کوتاه نگهداشتن آن بسیار مهمتر است. اگر توجه خواننده را جلب کرده باشید، او جزئیات را هنگام مطالعه ادامه طرح خواهد یافت. می‌توانید از طرح کسبوکار تک صفحه‌ای خود به عنوان خلاصه اجرایی استفاده کنید.
فرصت‌ها
یک بخش عموما مفید در طرح کسبوکار است که به تشریح بازار می‌پردازد و خود شامل تحلیل بازار، داده‌ها، پیش‌بینی‌ها، توصیفات و شرایط رقابت است.
بازار هدف
همانقدر که مهم است شرکت شما چه مشکلی را برای افراد یا کسب‌وکارها در دنیای واقعی حل می‌کند، این نکته که شما محصول یا خدمت خود را به چه کسی می‌فروشید نیز به همان اندازه اهمیت دارد.
فهم بازار هدفی که دارید، برای تدوین کمپین‌های بازاریابی و فرایندهای فروش اثربخش، کلیدی است. علاوه بر بازاریابی، بازار هدف شما چگونگی رشد شرکت شما را مشخص خواهد کرد.
روندهای بازار
مهمترین تغییراتی را که در بازار هدف شما در حال وقوع است همین الان شرح دهید. آیا نیازها، ویژگی‌های جمعیت‌شناختی و ترجیحات بالقوه مشتری به شکل قابل توجهی در حال تغییر است؟ توضیح دهید که به شکل ایده‌آل این روندها چگونه می‌توانند باعث برتری محصولات یا خدمات شما نسبت به رقبا باشند.
مثلا اگر اشخاص در بازار هدف شما به صورت فزاینده در حال استفاده از گوشی‌های هوشمند برای انجام وظایفی هستند که قبلا در کامپیوتر انجام می‌دادند، شاید اپلیکیشن موبایلی که شما در حال توسعه آن هستید بتواند به شما در تصاحب سهم بزرگتری از بازار کمک کند.
رشد بازار
توضیح دهید که چگونه بازار هدف شما در سال‌های اخیر رشد کرده یا کوچک شده است.
روشن است که در اینجا پژوهش بسیار مهم است. برای سنجش رشد بازار می‌توانید از جستجوهای اینترنتی، انجمن‌های صنفی، موسسات تحقیقات بازار، روزنامه‌نگاری که بازار شما را پوشش می‌دهد یا سایر منابع معتبر استفاده کنید.
بازار روبه‌رشد، دلگرم‌کننده است زیرا نشان‌دهنده وجود تقاضاهایی شدیدتر در سال‌های آینده برای راه‌حل ارائه‌شده توسط شما خواهد بود.
رقابت
مشتریان شما برای رفع نیازهای خود چه گزینه‌های دیگری دارند و چه چیزی باعث می‌شود راه‌حل شما برای آنها بهتر باشد؟
محصولات و خدمات
بخش محصولات و خدمات طرح کسبوکار شما به هسته آنچه می‌خواهید به آن برسید، می‌پردازد. در این بخش، شما به تفصیل درباره مشکلی که آن را حل می‌کنید، چگونگی حل آن، دورنما و حواشی رقابتی کسب‌وکارتان توضیح می‌دهید.
در این بخش نیز بسته به نوع شرکتی که در حال تاسیس آن هستید، می‌توانید درباره فناوری‌هایی که استفاده می‌کنید، مالکیت‌های معنوی که دارید و دیگر عوامل کلیدی موثر در محصولی که ارائه می‌دهید یا قرار است ارائه دهید صحبت کنید.
بازاریابی و فروش
برنامه بازاریابی و فروش به تشریح استراتژی‌هایی که شما برای رسیدن به بازار هدف از آنها استفاده می‌کنید می‌پردازد. این قسمت از طرح کسبوکار مروری است بر این که: چگونه شرکت خود را در بازار موقعیت‌یابی می‌کنید، چگونه پیشنهادات‌تان را ارائه داده و تبلیغ می‌کنید و فرایندهای فروشی که باید داشته باشید دقیقا چگونه‌اند.
بخش عملیات
این بخش شامل برنامه‌های مرتبط با مکان‌یابی‌ها و امکانات، فناوری و نیز مسائل نظارتی است که بسته به نوع خاص کسبوکار شما متفاوت خواهد بود.
نقاط عطف و شاخص‌ها
برنامه‌ها بدون اجرا هیچ نیستند. بخش نقاط عطف و شاخص‌ها در طرح کسبوکار، به وظایفی که شما برنامه‌ریزی کرده‌اید تا به انجام برسند و همچنین افراد مسئول و تاریخ انجام آنها می‌پردازد.
این بخش همچنین دارای شاخص‌های کلیدی جزئی است که شما از آنها برای رصد میزان رشد کسب‌وکارتان استفاده می‌کنید؛ این شاخص‌ها می‌تواند تعداد فروش انجام‌شده، تعداد صفحات خوانده‌شده در وبسایت شما یا هر شاخص حیاتی دیگری باشد که به تعیین سلامت کسبوکار شما کمک می‌کند.
مرور شرکت
مرور شرکت برای طرح‌های خارجی است که در آن خلاصه کوتاهی از ساختارهای قانونی، مالکیت‌ها، تاریخچه و مکان ذکر می‌شود. معمول است که بیانیه ماموریت نیز در این بخش شرح داده شود اما آوردن آن در تمام طرح‌های کسبوکار ضروری نیست.
بخش مرور شرکت معمولا از طرح‌های داخلی حذف می‌شوند.
تیم مدیریتی
بخش تیم مدیریتی یک طرح کسبوکار برای کارآفرینانی که در پی جذب سرمایه هستند بسیار مهم است اما تقریبا برای هر نوع طرح کسبوکار دیگری می‌تواند حذف شود.
در این بخش شما بیوگرافی کلی تیم مدیریتی را شرح می‌دهید و توضیح می‌دهید که چرا پرسنل مدیریتی این کسبوکار از افراد مناسبی برای هر نقش تشکیل شده است.
به‌علاوه، ایده خوب ارزشی ندارد، بلکه یک کارآفرین بااستعداد است که می‌تواند ایده‌ها را گرفته و از آنها یک کسبوکار پررونق بسازد.
طرح‌های کسبوکار نه تنها باید به قوت گرفتن تجارت کمک کند، بلکه باید مشخص کند که چه نقاطی نیاز به بهبود دارند و چه شکاف‌هایی باید پر شوند. شناسایی شکاف در تیم مدیریتی نشان‌دهنده دانش و دوراندیشی است، نه ناتوانی در ایجاد کسبوکار.
برنامه مالی
برنامه (طرح) مالی عنصری بسیار مهم در تمامی طرح‌های کسبوکار است.
اجرای یک کسبوکار موفق بدان معناست که شما به اینکه چه مقدار پول درمی‌آورید و چه مقدار از آن را خرج می‌کنید، توجه بسیار زیادی دارید. یک طرح مالی خوب تا آنجا پیش می‌رود که تعیین می‌کند چه زمانی نیروهای جدید استخدام شوند و یا چه زمانی تجهیزات جدید خریداری شوند.
اگر شما استارتاپ یا در جستجوی سرمایه هستید، یک طرح مالی مستحکم می‌تواند به شما در تعیین این که برای ایجاد یا رشد به چه مقدار سرمایه نیاز دارید کمک کند؛ بنابراین می‌دانید که برای درخواست چه مقدار وام یا سرمایه اقدام کنید.
یک طرح مالی معمول شامل موارد زیر است:
- پیش‌بینی فروش
- برنامه پرسنلی
- صورت سود و زیان
- صورت جریان نقدی
- ترازنامه
استفاده از طرح کسبوکار برای پیشرفت
قبلا گفتیم که کسب‌وکارهایی که طرح کسبوکار می‌نویسند 30 درصد سریعتر از آنها که طرحی ندارند رشد می‌کنند.
گام به گام پیش رفتن بر اساس برنامه‌ریزی قطعا کسبوکار شما را در جایی بهتر از کسب‌وکاری قرار می‌دهد که بدون برنامه ولی با سرعت پیش می‌رود.
اما فقط نوشتن طرح کسبوکار موفقیت شما را تضمین نمی‌کند.
بهترین روش برای استخراج ارزش از طرح کسبوکار، استفاده از آن به عنوان یک ابزار مدیریتی است که به آن عمل می‌شود. برای این کار، طرح کسبوکار باید دائما بازبینی و اصلاح شود تا بازتاب‌دهنده شرایط امروز و اطلاعات جدیدی باشد که شما هنگام اجرای کسبوکار آنها را جمع‌آوری کرده‌اید.
هنگامی که شما تجارت می‌کنید هر روز چیزهای جدیدی یاد می‌گیرید: مشتریان شما چه چیزی دوست دارند، چه چیزی دوست ندارند، کدام تاکتیک‌های بازاریابی بهتر است، کدام یک خوب نیست. طرح کسب‌وکارتان باید بازتاب‌دهنده این فراگیری‌ها باشد تا راهنمایی برای استراتژی آینده شما قرار گیرد.
وجود این موارد خوب است اما ضروری نیست.
نکاتی برای ایجاد ارزش از طرح کسبوکار در کمترین زمان
- برای ترسیم نمای کلی استراتژی از طرح کسبوکار تک صفحه‌ای استفاده کنید. از این سند به صورت دورهای برای بازبینی استراتژی سطح بالا استفاده کنید. آیا شما هنوز همان مشکلات را برای مشتریان خود حل می‌کنید؟ آیا بازار هدف شما تغییر کرده است؟
- از طرح ناب برای مستندسازی فرایندهای کار استفاده کنید. این سند را به کارمندان جدید هم بدهید تا آنها نیز تصویر روشنی از استراتژی کلی شما داشته باشند.
- شاخص‌هایی را برای آنچه می‌خواهید در 30 روز آینده انجام دهید آماده کنید. وظایف را به افراد بسپارید، تاریخ تعیین کنید و در صورت نیاز بخشی از بودجه را به آن اختصاص دهید.
- پیش‌بینی‌های فروش و بودجه هزینه‌ای خود را به‌روز نگه دارید. با کسب اطلاعات بیشتر در مورد الگوهای خرید مشتری، پیش‌بینی‌های خود را اصلاح کنید.
- هر ماه حداقل یکبار پیش‌بینی‌ها و بودجه‌های برنامه‌ریزی‌شده را با نتایج بدست آمده مقایسه کنید. برنامه خود را بر اساس نتایج تنظیم کنید.
سخن پایانی
در آخر، مهمترین جنبه طرح کسبوکار شما به عنوان یک موتور رشد، داشتن برنامه زمانی ماهانه برای بازبینی است.
این بازبینی بیشتر از یک ساعت وقت شما را نمی‌گیرد اما لازم است که به صورت منظم انجام شود. در بررسی‌های ماهانه، از مقایسه صرف برنامه‌ها و نتایج فراتر بروید. شاخص‌ها را بازبینی کنید، شاخص‌های جدیدی تعیین کنید و مرور سریعی بر استراتژی کلی خود داشته باشید.
شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:
- می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
- در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید
برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود: