دوره بازگشت سرمایه (PP) چیست و چه اهمیتی در سرمایه‌گذاری دارد؟

به نظر شما دوره بازگشت سرمایه چقدر است؟

همه کسب‌وکارها و افراد برای پیشرفت اقتصادی خود نیاز به سرمایه‌گذاری دارند. فرقی نمی‌کند به‌عنوان یک شرکت حقوقی قصد ورود به دنیای سرمایه‌گذاری را داشته باشید یا یک شخص حقیقی باشید که می‌خواهد از طریق سرمایه‌گذاری، دارایی خود را بیشتر کند.

سوال اینجاست که چطور می‌توان فهمید یک سرمایه‌گذاری ارزشمند است و می‌تواند بازدهی بیشتری داشته باشد.

علاوه بر این، دوره بازپرداخت سرمایه چه مدت‌زمانی طول می‌کشد و نرخ بازگشت سرمایه را هم چطور می‌توان محاسبه کرد. همه این‌ها سوالاتی است که شرکت‌ها و افراد زیادی به دنبال جواب آن هستند.

به طور خلاصه می‌توان گفت که دوره بازگشت سرمایه (PP) يکی از روش‌های تقریبی برای تصمیم‌گیری و ارزیابی پروژه‌های اقتصادی است. برای آشنایی بیشتر با این مفهوم و نرخ بازگشت سرمایه، تا پایان این مطلب همراه ما در بورسینس بمانید.

دوره بازگشت سرمایه چیست؟

دوره بازگشت سرمایه (Payback Period) به دوره‌ای گفته می‌شود که سرمایه‌گذاری اولیه طرح با خالص درآمد‌های طرح جبران خواهد شد.

خالص درآمد در اصل همان چیزی است که به‌عنوان سود شناخته می‌شود. وقتی یک سرمایه‌گذار یا کسب‌وکار وارد تجارت یا صنعتی می‌شود، دارایی اولیه خود را به‌عنوان سرمایه وارد کار می‌کند.

زمانی این سرمایه برگشت داده خواهد شد که خالص درآمد حاصل از این سرمایه‌گذاری بیشتر از سرمایه اولیه باشد.

این مدت، زمانی است که یک سرمایه‌گذاری به نقطه سربه‌سر می‌رسد. نقطه سربه‌سر را می‌توان جایی دانست که سرمایه‌گذار دوباره به دارایی اولیه خود رسیده و بعد از آن نقطه و با عبور از قیمت نقطه سربه‌سر، سرمایه‌گذاری او وارد سوددهی می‌شود.

مردم و شرکت‌ها عمدتاً پول خود را برای برگشت سرمایه اولیه و رسیدن به سود سرمایه‌گذاری می‌کنند. به همین دلیل است که دوره بازپرداخت یا همان بازگشت سرمایه بسیار مهم است.

در اصل، هر چه بازپرداخت سرمایه‌گذاری کوتاه‌تر باشد، سرمایه‌گذاری یا پروژه جذاب‌تر و مناسب‌تر است. تعیین دوره بازپرداخت برای هرکسی مفید است و می‌تواند با تقسیم سرمایه اولیه بر میانگین جریان‌های نقدی انجام شود.

کوتاه بودن دوره بازگشت سرمایه به معنی ریسک کمتر سرمایه‌گذاری است. همچنین برخی از طرح‌ها دارای عمر مشخصی هستند. برای مثال در طرح‌های کشاورزی، عمر طرح‌ها معمولا کمتر از پنج سال است و اگر مدت بازگشت سرمایه طرح کشاورزی بیش از پنج سال باشد، آن طرح عملی نخواهد شد.

به طور خلاصه کوتاه بودن زمان بازگشت یک سرمایه به ما نشان می‌دهد که آن پروژه اقتصادی‌تر است و می‌توان برای برنامه‌های بلند‌مدت و میان‌مدت یک شرکت یا سرمایه‌گذار، پربازده باشد.

بیشتر بخوانید: 33 مفهوم مهم اقتصادی که بهتر است بدانید

درک بهتر بازگشت سرمایه

دوره بازپرداخت روشی است که معمولاً توسط سرمایه‌گذاران، متخصصان مالی و شرکت‌ها برای محاسبه بازده سرمایه‌گذاری استفاده می‌شود.

این مفهوم به تعیین مدت‌زمان برای بازیابی هزینه‌های اولیه مرتبط با یک سرمایه‌گذاری کمک می‌کند. بازگشت سرمایه برای قبل از تصمیم‌گیری مفید است، به‌خصوص زمانی که یک سرمایه‌گذار نیاز به قضاوت فوری در مورد یک سرمایه‌گذاری دارد.

برای اینکه درک بهتر و کامل‌تری از اهمیت دوره بازگشت سرمایه داشته باشید، نگاهی به یک مثال بیندازیم:

فرض کنید برای انجام کارهای روزانه و تخصصی شغل خود، یک رایانه می‌خرید. در زمان خرید فروشنده درباره این رایانه اطلاعاتی به شما می‌دهد. یکی از این اطلاعات، عمر مفید رایانه است. برای مثال تا پنج سال رایانه خریداری شده شما بدون هیچ نقص و مشکلی بی‌وقفه کار می‌کند، اما بعد از پنج سال ممکن است نیاز به تغییر قطعات مختلفی از این رایانه باشد.

از زمان شروع کار با رایانه تا پایان عمر مفید آن (پنج سال) دوره بازگشت سرمایه اولیه است. یعنی می‌توانید در تمام این پنج سال به‌اندازه هزینه‌ای که برای خرید رایانه خرج کرده‌اید با آن کار کنید و چندین برابر مبلغ، درآمد داشته باشید.

لازم به ذکر است که در مقایسه با پروژه‌ها و صنایعی که برای سرمایه‌گذاری و کسب‌وکارها انتخاب می‌شوند، دوره بازگشت سرمایه بهتر است کوتاه‌تر باشد. هر چه کوتاه‌تر باشد، ارزش آن سرمایه‌گذاری و پروژه بیشتر است.

درواقع زمان بازگشت سرمایه باید کوتاه‌تر از زمان اجرای پروژه باشد. زیرا اگر از این زمان بیشتر بشود، دیگر دلیلی برای سرمایه‌گذاری وجود ندارد.

اهمیت دوره بازگشت سرمایه

بودجه‌ریزی سرمایه‌ای یک فعالیت کلیدی در امور مالی شرکت است.

یکی از مهم‌ترین مفاهیمی که هر تحلیلگر مالی باید بیاموزد این است که چگونه برای سرمایه‌گذاری‌های مختلف یا پروژه‌های عملیاتی ارزش‌گذاری کرده تا سودآورترین پروژه یا سرمایه‌گذاری را تعیین کند. یکی از راه‌هایی که تحلیلگران مالی شرکت‌ها این کار را انجام می‌دهند، تعیین دوره بازگشت سرمایه است.

اگرچه محاسبه دوره بازپرداخت در بودجه‌ریزی مالی و سرمایه‌ای مفید است، اما این معیار در سایر صنایع نیز کاربرد دارد. این معیار می‌تواند توسط صاحبان خانه و مشاغل برای محاسبه بازده فناوری‌های کارآمد انرژی مانند پانل‌های خورشیدی و عایق، از جمله تعمیر و نگهداری و ارتقا استفاده شود.

در اصل، جریان ورودی هر اقلامی است که وارد سرمایه‌گذاری می‌شود. مواردی مانند سپرده‌ها، سود سهام یا سود شناخته‌شده‌ترین جریان‌های ورودی هستند. جریان‌های نقدی خروجی شامل هرگونه کارمزد یا هزینه‌ای است که از موجودی کسر می‌شود.

محاسبه دوره بازپرداخت سرمایه

محاسبه روش بازگشت سرمایه به دو روش تجمعی ایستا و تجمعی تنزیلی انجام می‌شود:

1. روش تجمعی ایستا

روش تجمعی ایستا یا ساده برای تعیین دوره بازگشت سرمایه بسیار آسان است.

در این روش خالص درآمد‌های پروژه را به‌صورت تجمعی با هم جمع کرده و سپس مشخص می‌کنیم که سرمایه اولیه در چه سالی با خالص درآمد‌های تجمیع‌شده برابر شده است.

درنتیجه اطلاعاتی که از این روش به دست می‌آیند نمی‌توانند اطمینان دقیق و کاملی از موفقیت پروژه سرمایه‌گذاری به سرمایه‌داران و کسب‌وکار بدهد.

در این روش تنها ملاک محاسبه مدت بازگشت سرمایه، فقط ارزش اسمی پول است و ممکن است تجزیه‌وتحلیل بر اساس آن نتایج اشتباهی هم به همراه داشته باشد.

بااین‌حال و برای یادگیری بیشتر روش ایستایی تعیین دوره بازگشت سرمایه پیشنهاد می‌کنیم به مثال زیر توجه کنید:

فرض کنید هزینه اولیه یک سرمایه‌گذاری 6000 واحد پولی است. درآمد اولیه از سال اول تا سال سوم به ترتیب 500، 700، 1000 و از سال چهارم تا ششم، 1200 واحد پولی است.

اگر عمر مفید یک طرح را شش سال برآورد کرده باشید و مدت مورد انتظار بازگشت سرمایه (MAPP) پنج سال باشد، آیا می‌توان این سرمایه‌گذاری را نتیجه‌بخش دانست؟

مطمئنا این اطلاعات نمی‌تواند به‌اندازه کافی برای رسیدن به پاسخ سوال ما را راهنمایی کند. به همین دلیل برای حل این سوال و با استفاده از اطلاعاتی که در اختیار داریم، مراحل زیر را انجام می‌دهیم:

• تمام اطلاعات مربوط به درآمد خالص و ناخالص را در جدول بنویسید.
• در ستون اول از زمان آغاز پروژه تا زمان پایان آن را مشخص کنید.
• در ستون دوم را به هزینه‌های هر سال اختصاص دهید.
• در ستون سوم خالص‌ درآمد‌ها هر سال را بنویسید.
• ستون چهارم خالص درآمدها را به‌صورت تجمعی جمع کرده و بنویسید.

بیشتر بخوانید: ارزش خالص (Net Worth) چیست؟ + 3 راهکار برای افزایش آن

سپس باتوجه‌به اطلاعات ستون چهارم، مشخص کنید که خالص درآمد‌های تجمعی در چه سالی با مقدار سرمایه‌گذاری اولیه طرح برابر می‌شود. بعدازاین زمان، پروژه به سود‌دهی خواهد رسید.

همان‌طور که مشاهده می‌کنید در ستون آخر و با وجود پایان عمر مفید این پروژه، خالص درآمد‌های تجمعی هنوز با میزان سرمایه‌گذاری اولیه برابر نشده است.

به‌این‌ترتیب سرمایه اولیه تا پایان دوره بازگشت سرمایه برنخواهد گشت و این دارایی اولیه جبران نخواهد شد. در نتیجه این پروژه یک پروژه مناسب و به‌صرفه نیست و توصیه نمی‌شود.

2. روش تجمعی پویا

روش تجمعی پویا یا روش تنزیلی برای محاسبه مدت بازگشت سرمایه کاربرد بیشتری دارد.

نحوه تنزیل کردن

تنزیل کردن در واقع تبدیل ارزش جریان نقدی آینده با استفاده از نرخ تنزیل به ارزش زمانی کنونی است.

این معیار در تعیین دوره بازگشت سرمایه یک پروژه بسیار مهم است. PB یک پروژه را می‌توان با استفاده از فاکتورهای استانداردی مثل (n، i، ) جهت تبدیل ارزش آینده (F) به ارزش زمان کنونی (P) انجام داد. معمولا مقادیر مشخص ارزش تنزیلی از قبل در دسترس است و برای محاسبه نرخ بازگشت سرمایه می‌توان از آنها استفاده کرد.

با درک نحوه تنزیل کردن و برای محاسبه دوره بازگشت سرمایه با استفاده از روش پویا، لازم است اطلاعات در دسترس را به روش زیر مرتب و مشخص کنید:

• یک جدول پنج ستونی ترسیم کنید.
• ستون اول زمان و سال‌های عمر پروژه را بنویسید.
• ستون دوم سرمایه‌گذاری اولیه در سال صفر بنویسید.
• ستون سوم خالص درآمدهای پروژه را بنویسید.
• ستون چهارم  خالص درآمدها را با استفاده از نرخ تنزیل، تنزیل کنید.  
• ستون پنجم خالص درآمدهای تنزیل شده را به‌صورت تجمعی جمع بزنید.
• ستون پنجم دوره‌ای که در آن درآمد‌های تجمعی سرمایه اولیه را جبران کرده مشخص کنید.

در این مثال، سرمایه‌گذاری اولیه 5000 واحد بوده و هشت سال به‌عنوان دوره بازگشت سرمایه در نظر گرفته شده است. این پروژه سال اول 200، سال دوم 300، سال سوم، 1000 و از سال چهارم تا سال هشتم، 1200 واحد خالص درآمد دارد.

طبق جدول مشاهده می‌کنید که خالص درآمد تجمعی تنزیل شده در سال هفتم برابر با 4391.33 و در سال هشتم برابر با 5039.69 است. بنابراین، مدت بازگشت سرمایه اولیه که همان 5000 واحد است، بین سال‌های هفتم و هشتم جبران می‌شود.

ازآنجایی‌که این سرمایه‌گذاری هم مدت‌زمان بیشتری برای دوره بازگشت سرمایه دارد، نمی‌تواند به‌عنوان یک پروژه سودآور محسوب شود. درنتیجه انجام این پروژه و سرمایه‌گذاری در آن توصیه نمی‌شود.

مشکلات روش محاسبه بازگشت سرمایه

همان‌‌طور که گفتیم برخلاف سایر روش‌های بودجه‌ریزی سرمایه، این روش، دوره بازپرداخت ارزش زمانی پول (TVM) را نادیده می‌گیرد.

اکثر فرمول‌های بودجه‌بندی سرمایه، مانند ارزش فعلی خالص (NPV)، نرخ بازده داخلی (IRR) و جریان نقدی تنزیل شده، TVM را در نظر می‌گیرند. بنابراین اگر قصد دارید وارد یک سرمایه‌گذاری شوید و دارایی خود را برای بلند‌مدت به یک سرمایه تزریق کنید، باید ارزش زمانی آن و احتمال کاهش این ارزش را هم در نظر بگیرید.  

بیشتر بخوانید: ارزش فعلی تعدیل شده چیست؟

دوره بازپرداخت، ارزش زمانی پول را نادیده می‌گیرد و با شمارش تعداد سال‌هایی که برای بازیابی وجوه سرمایه‌گذاری شده طول می‌کشد، تعیین می‌شود.

به‌عنوان‌مثال، اگر بازیابی هزینه سرمایه‌گذاری پنج سال طول بکشد، دوره بازگشت سرمایه پنج سال است. این دوره آنچه را که پس از بازپرداخت اتفاق می‌افتد، محاسبه نمی‌کند. بنابراین، سودآوری کلی یک سرمایه‌گذاری را نادیده می‌گیرد.

بسیاری از مدیران و سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند از NPV به‌عنوان ابزاری برای تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاری استفاده کنند. NPV تفاوت بین ارزش فعلی وجه نقد ورودی و ارزش فعلی وجه نقد خروجی در یک دوره زمانی مشخص است. برخی از تحلیلگران روش بازپرداخت را به دلیل سادگی آن ترجیح می‌دهند.

مزایا و معایب روش‌های محاسبه بازگشت سرمایه

اگرچه هر دو روش‌های تجمعی ایستا و پویا می‌توانند اطلاعاتی درباره سودآوری و مناسب بودن سرمایه‌گذاری یک پروژه بدهند، اما به‌هرحال معایبی دارند که نمی‌‌توان آنها را نادیده گرفت.

برای تکمیل مطلب و درک دقیق‌تر این موضوع، این معایب را هم با شما در میان می‌گذاریم:

تنها نقدینگی پروژه را نشان می‌دهند و هیچ اطلاعاتی از سودآوری پروژه نمی‌دهند!

ادامه فرآیند مالی بعد از مدت بازگشت سرمایه را نادیده می‌گیرند. مثلا ممکن است مدت بازگشت سرمایه طرحی یک سال باشد که عالی به نظر می‌رسد و سرمایه شما بعد از یک سال جبران شود اما طرح بعد از آن هیچ درآمدی نداشته باشد.

در چنین شرایطی شما بعد از یک سال سرمایه‌گذاری، تنها اصل پول خود را بدون هیچ سودی دریافت می‌کنید. پس نمی‌توان حتی با انجام این روش‌ها هم سودآوری قطعی یک پروژه و ارزش آن را مشخص کرد.

دوره بازپرداخت تنزیل شده اغلب برای محاسبه بهتر برخی از کاستی‌ها، مانند استفاده از ارزش فعلی جریان های نقدی آتی، استفاده می شود. به همین دلیل، دوره بازپرداخت ساده ممکن است مطلوب باشد. این در حالی است که دوره بازپرداخت تنزیلی ممکن است اطلاعات دقیق‌تر و کامل‌تری درباره بازگشت سرمایه به سرمایه‌گذاران بدهد.

درنتیجه، تفاوت نتایج به‌دست‌آمده از دو روش محاسبه این معیار، یکی از معایب اصلی است. زیرا برای اطمینان بیشتر شرکت‌ها و افراد مجبور هستند هر دو روش را انجام داده و نتایج را با هم مقایسه کنند.

قطعا هیچ‌کس حاضر به انجام سرمایه‌گذاری‌های پرریسکی نیست. بنابراین برای ارزیابی پروژه‌ها لازم است علاوه بر محاسبه مدت بازگشت سرمایه، روش‌های دیگری مانند خالص ارزش کنونی، نقطه سربه‌سر و… را هم استفاده کرد.

دوره بازگشت سرمایه خوب

بهترین دوره بازپرداخت، کوتاه‌ترین دوره ممکن است.

بازپرداخت یا بازپرداخت هزینه اولیه یک پروژه یا سرمایه‌گذاری باید با سرعتی که اجازه می‌دهد به دست آید. بااین‌حال، همه پروژه‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها افق زمانی یکسانی ندارند، بنابراین کوتاه‌ترین دوره بازپرداخت ممکن باید در بافت بزرگ‌تر آن افق زمانی قرار گیرد.

به‌عنوان‌مثال، دوره بازگشت سرمایه در یک پروژه بهسازی خانه می‌تواند چندین دهه باشد درحالی‌که دوره بازپرداخت در یک پروژه ساخت‌وساز ممکن است پنج سال یا کمتر عملی شود.

بیشتر بخوانید: افق زمانی در سرمایه گذاری چیست و چرا اهمیت دارد؟

دوره بازگشت سرمایه و نقطه سربه‌سر

برخی افراد درباره معنی و مفهوم دوره بازگشت سرمایه و نقطه سربه‌سر سرمایه‌گذاری دچار سردرگمی می‌شوند. درحالی‌که این دو اصطلاح به هم مرتبط هستند، اما مفهوم کاملا یکسانی ندارند.

نقطه سربه‌سر قیمت یا ارزشی است که یک سرمایه‌گذاری یا پروژه باید به آن برسد و سپس از آن نقطعه عبور کند تا هزینه‌ها یا هزینه‌های اولیه را پوشش دهد. دوره بازپرداخت به مدت‌زمانی که طول می‌کشد تا به آن نقطه سربه‌سر برسد اشاره دارد.

زمان استفاده از دوره بازگشت سرمایه

دوره بازپرداخت زمانی مطلوب است که یک شرکت تحت محدودیت نقدینگی قرار دارد، زیرا می‌تواند نشان دهد که بازیابی پول در نظر گرفته شده برای پروژه چقدر طول می‌کشد.

اگر جریان‌های نقدی کوتاه‌مدت نگران‌کننده باشد، یک دوره بازپرداخت کوتاه ممکن است جذاب‌تر از سرمایه‌گذاری بلندمدتی باشد که NPV بالاتری دارد.

جمع‌بندی

در این مطلب از بورسینس درباره بازگشت سرمایه، مدت‌زمان بازگشت، اهمیت محاسبه دوره بازپرداخت سرمایه و روش‌های محاسبه آن صحبت کردیم.

بدون شک تخمین دوره بازپرداخت یک سرمایه‌گذاری جزء مهم‌ترین اقداماتی است که قبل از شروع آن باید در نظر گرفت. فرقی نمی‌کند چه به‌عنوان یک سرمایه‌گذار حقیقی قصد آغاز سرمایه‌گذاری داشته باشید، چه در قالب شرکت حقوقی برای سرمایه‌گذاری اقدام کنید. با وجود اهمیت بالای تعیین زمان بازگشت سرمایه، این معیار معایبی هم دارد.

یکی از این معایب تفاوت نتایج به‌دست‌آمده از هر دو روش تجمعی ایستا و روش تجمعی پویاست. تفاوت این دو روش‌ها باعث می‌شود سرمایه‌گذاران مجبور شوند هر دو روش را انجام داده و در نهایت، با درنظر‌گرفتن اطلاعات و شواهدی که دارند، به یکی از این نتایج اعتماد کنند!

شما درباره دوره بازگشت سرمایه چه چیزهایی می‌دانید؟ چه موقعیت‌هایی این معیار به کمک شما آمده است و نتایج به‌دست‌آمده از آن تا چه اندازه برایتان کارآمد بوده است؟ تجربه‌ها و اطلاعات خود را با ما به اشتراک بگذارید.

شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:

• می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
• در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید

برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:

نام شرکت	ویژگی‌ها	امتیاز	لینک ثبت‌نام
کارگزاری آگاه	باشگاه مشتریان با جایزه نرم‌افزار معاملاتی پیشرفته دریافت اعتبار معاملاتی خرید آنلاین صندوق‌ سرمایه‌گذاری ثبت‌نام آنلاین برای کد بورسی

برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود:

نام خدمات	ویژگی‌ها	لینک ثبت‌نام
دوره‌های آموزش تحلیل تکنیکال	دوره‌های حضوری + غیرحضوری شناخته‌شده‌ترین اساتید در سطح مقدماتی، متوسط و پیشرفته ارائه مدرک معتبر گذراندن دوره