شاخص VIX؛ ابزاری برای سنجش وضعیت شاخص S&P500

شاخص نوسان CBOE یا VIX یکی از مهم‌ترین شاخص‌ها در بازار بورس آمریکاست.

این شاخص به روانشناسی بازار و بررسی وضعیت احساسی تریدرها می‌پردازد و از طریق پیش‌بینی چندهفته‌ای روند قیمت، احتمال تغییرات کلی بازار را پیش‌بینی می‌نماید.

این شاخص در طی سال‌ها تغییر کرده و به روز شده است. به‌همین‌دلیل شاخص مناسبی برای تریدرهاست و این روزها می‌توان از آن برای بازارهای دیگر هم استفاده کرد. در این مقاله از بورسینس بیشتر با این شاخص و ویژگی‌های آن آشنا می‌شویم.

شاخص نوسان CBOE یا VIX چیست؟

شاخص نوسان CBOE یا VIX نشان‌دهنده انتظار بازار برای تغییرات قیمتی قوی شاخص S&P 500 است.

این شاخص از قیمت‌های شاخص SPX با تاریخ انقضای نزدیک گرفته می‌شود و نوسانات 30 روز آتی را نشان می‌دهد. با اینکه VIX تنها نشانگر نوسان S&P 500 است اما معیار خوبی برای کل بازار سهام ایالات‌متحده است.

نوسان یا سرعت تغیر قیمت‌ها راهی برای بررسی احساسات بازار و بخصوص، میزان ترس در بین فعالان بازار است. ازآنجایی‌که این شاخص معیار قابل سنجشی از ریسک بازار و احساسات سرمایه‌گذاران ارائه می‌کند در دنیای معاملات و سرمایه‌گذاری اهمیت زیادی دارد.

اگر مقدار VIX افزایش یابد احتمالاً شاخص S&P 500 ریزش می‌کند و اگر مقدار VIX کاهش یابد، مقدار S&P500 پایدار خواهد بود.

شاخص VIX چطور کار می‌کند؟

شاخص نوسان VIX سعی می‌کند تا میزان حرکت شاخص S&P500 (یعنی نوسان آن را) اندازه‌گیری کند.

هرقدر که میزان تغییر این شاخص بیشتر باشد سطح نوسان بیشتر است و برعکس. تریدرها علاوه بر این موضوع می‌توانند فیوچرزهای VIX، آپشن‌ها و ETF ها را نیز برای پوشش ریسک یا گمانه‌زنی درباره تغییرات این شاخص معامله کنند.

در کل، نوسانات به دو روش اندازه‌گیری می‌شوند:

• اولین متد مبتنی بر نوسانات تاریخی با استفاده از محاسبات آماری روی قیمت‌ها در یک بازه زمانی درگذشته است. این فرآیند شامل محاسبه اعداد آماری مختلف، نظیر متوسط (میانگین)، واریانس و درنهایت، انحراف استاندارد در لیست قیمت‌هاست.
• روش دوم، شامل استنتاج ارزش آن به‌صورت ضمنی توسط قیمت‌های آپشن است. آپشن‌ها (اختیار معامله) ابزارهای مشتقه‌ای هستند که قیمتشان به احتمال حرکت قیمت کنونی یک سهام خاص برای رسیدن به سطح خاصی که قیمت اعمال (strike price یا exercise price) نامیده می‌شوند بستگی دارد.

ازآنجایی‌که احتمال پیش آمدن این تغییرات قیمت در بازه زمانی مورد نظر توسط فاکتور نوسان نشان داده می‌شود، روش‌های مختلف قیمت‌گذاری آپشن (مثل مدل بلک شولز)، نوسان را یک پارامتر ورودی یکپارچه در نظر می‌گیرند.

ازآنجایی‌که قیمت‌های آپشن در بازار آزاد موجودند، می‌توانند برای بررسی نوسان اوراق بهادار اساسی استفاده شوند. این نوسانات همان‌طور که از قیمت‌های بازار استنباط می‌شود، نوسانات ضمنی آینده‌نگر (IV) نام دارند.

بسط نوسان تا سطح بازار

VIX اولین شاخص معیاری بود که توسط بازار بورس آپشنال شیکاگو (CBOE) برای سنجش انتظارات بازار از نوسانات آینده معرفی گردید.

این شاخص که یک شاخص آینده‌نگر است با استفاده از نوسانات آپشن‌های ایندکس S&P500 محاسبه می‌گردد و نمایانگر انتظارات بازار از نوسان 30 روز آتی شاخص S&P500 است که شاخص اصلی بازار گسترده سهام ایالات‌متحده محسوب می‌شود.

VIX در سال 1993 معرفی شد و هم‌اکنون یک معیار معتبر برای بررسی نوسانات بازار ایالات‌متحده است. محاسبات از ساعت 3 تا 9:15 صبح و از 9:30 صبح تا 4:15 بعدازظهر انجام می‌شود. EST. Cboe در آپریل 2016 استفاده از شاخص VIX در خارج از ایالات‌متحده را شروع کرد.

روش‌های محاسبه مقادیر VIX

مقادیر شاخص نوسان VIX با استفاده از آپشن‌های SPX استاندارد معاملاتی Cboe که سومین جمعه هر ماه منقضی می‌شوند و نیز آپشن‌های هفتگی SPX که در سایر جمعه‌ها منقضی می‌شوند محاسبه می‌گردد.

فقط مواردی از این آپشن‌ها در نظر گرفته می‌شود که دوره انقضای آن‌ها بیش از 23 روز و کمتر از 37 روز باشد.

با اینکه این فرمول از نظر ریاضیاتی پیچیده است، از نظر تئوریک به‌صورت زیر کار می‌کند:

این فرمول نوسان مورد انتظار شاخص S&P500 را با جمع کردن قیمت‌های وزن‌دار چند خریدوفروش SPX در محدوده وسیعی از قیمت‌های اعمال (strike prices) تخمین میزند.

همه گزینه‌های واجد شرایط باید دارای قیمت پیشنهادی و درخواستی غیر صفر و معتبر باشند که انتظار بازار از اینکه قیمت اعمال (strike) کدام آپشن در طول مدت باقی‌مانده تا منقضی شدن سهام افزایش خواهد داشت را نشان می‌دهد.

محاسبه VIX مستلزم محاسبات ریاضی است اما لازم نیست هر تریدری آن‌ها را بلد باشد؛ اما:

ارزیابی شاخص VIX

در ابتدا که شاخص VIX در سال 1993 معرفی شد بازار مشتقات در مراحل رشد خود بود اما با بلوغ بازار مشتقات، 10 سال بعد در سال 2003 روش محاسبه VIX fروز شد.

در روش جدید از مجموعه آپشن‌های بیشتری برای شاخص S&P500 استفاده می‌شد تا دید دقیق‌تری از انتظارات سرمایه‌گذاران نسبت به نوسانات بازار بدهد. این روش همچنان به قوت خود باقیست و بکار می‌رود.

ابزارهای مرتبط با VIX دارای وابستگی منفی با بازار سهام هستند که باعث شده در بین تریدرها و سرمایه‌گذاران به گزینه‌های خوبی برای ایجاد تنوع، پوشش ریسک و سفته بازی تبدیل شوند. افراد با داشتن یک پوزیشن باز روی VIX می‌توانند سایر موقعیت‌های سهام را در پرتفوی خود متعادل کنند و خود را از خطر حفظ نمایند.

نوسان، معیاری از حرکت قیمت دارایی است نه ارزش خود آن. این یعنی وقتی براساس نوسان معامله می‌کنید روی جهت تغییر قیمت تمرکز ندارید بلکه روی میزان حرکت بازار و دفعات حرکت آن متمرکز هستید. به‌همین‌دلیل است که مقادیر VIX به‌عنوان درصد ذکر می‌شود.

در چند سال گذشته اگر VIX زیر 20 بود بازار پایدار در نظر گرفته می‌شد درحالی‌که سطح 30 یا بیشتر نشان‌دهنده نوسان زیاد بازار است. گفته می‌شود VIX نقاط اوج و کف SPX را پیش‌بینی می‌کند.

وقتی به نقطه اوج برسد نشان‌دهنده فشار صعودی در S&P500 است و زمانی که به پایین‌ترین حد برسد نشان‌دهنده فشار نزولی است. حتی قانونی هست که می‌گوید وقتی VIX بالاست بخر و وقتی پایین است بفروش.

وقتی شاخص نوسان CBOE یا VIX را معامله می‌کنید این یک دارایی فیزیکی برای خریدوفروش نیست. در عوض می‌توانید VIX را با استفاده از محصولات مشتقه‌ای که برای ردیابی قیمت شاخص نوسان طراحی شده‌اند معامله کنید.

فرض کنید یک سهام آمریکایی که بخشی از S&P500 است دارید و با اینکه این سهام در بلندمدت موقعیت خوبی دارد اما می‌خواهید در معرض نوسانات کوتاه‌مدت هم باشید.

به‌این‌ترتیب با انتظار افزایش نوسانات، موقعیتی برای خرید VIX باز می‌کنید. به‌این‌ترتیب اگر اشتباه می‌کردید و نوسان زیاد نشد، ضرر شما نسبت به موقعیت VIX با سود حاصل از معامله موجود کاهش می‌یابد.

مقایسه VIX با قیمت S&P500

مقدار نوسان، ترس سرمایه‌گذاران و مقادیر VIX همگی زمانی که بازار در حال ریزش است بالا می‌روند.

زمانی که بازار رشد می‌کند اوضاع برعکس می‌شود یعنی مقادیر شاخص، ترس و نوسان کم می‌شود.

گاهی واکنش قیمت S&P500 و VIX متضاد هم هستند یعنی زمانی که S&P به‌سرعت کاهش می‌یابد VIX افزایش می‌یابد و به‌عکس.

چطور VIX را معامله کنیم؟

شاخص نوسان CBOE یا VIX راه را باز کرد تا از نوسانات از طریق محصولات مشتقه استفاده شود.

Cboe اولین قرارداد آتی مبادله‌ای مبتنی بر VIX را در مارس 2004 راه‌اندازی کرد و به دنبال آن گزینه‌های VIX را در فوریه 2006 راه‌اندازی شدند.

ابزارهای مرتبط با VIX یک کلاس دارایی جدید ایجاد کرده‌اند. تریدرهای فعال، سرمایه‌گذاران سازمانی و مدیران صندوق‌های تأمینی از دارایی‌های مرتبط با VIX برای تنوع بخشیدن به سبد دارایی خود استفاده می‌کنند.

چراکه داده‌های تاریخی نشان‌ می دهد ارتباط نوسان با بازده بازار سهام منفی است؛ یعنی وقتی بازده سهام کاهش یابد نوسان زیاد می‌شود و برعکس.

اما VIX را نمی‌توان مستقیماً خرید. به‌جای آن سرمایه‌گذاران می‌توانند از طریق قراردادهای آپشن یا فیوچرز یا از طریق محصولات مبادله شده مبتنی بر VIX (ETP) موقعیتی روی VIX اختیار کنند.

مثلاً ETF فیوچرز کوتاه‌مدت ProShares VIX (VIXY) و ETN فیوچرز کوتاه‌مدت iPath Series B S&P 500 VIX (VXXB) دو موردی هستند که به نوعی از شاخص VIX تبعیت کرده و در قراردادهای فیوچرز مربوطه موقعیت می‌گیرند.

تریدرهای فعالی که از استراتژی‌های خودشان و الگوریتم‌های پیشرفته استفاده می‌کنند، مقادیر VIX را برای قیمت‌گذاری مشتقات به کار می‌برند که مبتنی بر سهام بتا هستند.

بتا نشان می‌دهد که قیمت یک سهام خاص، با توجه به حرکت بازار وسیع‌تر، چقدر می‌تواند حرکت کند؛ مثلاً اگر سهامی دارای مقدار بتای 1.5+ باشد نشان می‌دهد که از نظر تئوریک نسبت به بازار 50 درصد بیشتر نوسان دارد.

تریدرهایی که از طریق گزینه‌هایی مثل این نوع سهام بتا، شرط‌بندی می‌کنند، از مقادیر نوسان VIX با نسبت قیمتی مناسب برای قیمت‌گذاری درست معاملات آپشن خود استفاده می‌کنند.

Cboe به دنبال محبوبیت VIX چندین مدل دیگر را برای بررسی نوسانات گسترده بازار ارائه کرده است مثل شاخص نوسان کوتاه‌مدت Cboe (VIX9D) که نشان‌دهنده نوسان مورد انتظار نه روزه شاخص S&P500 است، شاخص نوسان سه ماهه S&P500 (VIX3M) و شاخص نوسان شش ماهه S&P500 (VIX6M).

محصولات مبتنی بر سایر شاخص‌های بازار شامل شاخص نوسان نزدک 100 (VXN)، شاخص نوسان DJIA (VXD) و شاخص نوسان Russell 2000 است.

VIX به ما چه می‌گوید؟

شاخص نوسان VIX با کمک شاخص S&P500 سطح ترس یا استرس در بازار را نشان می‌دهد. به‌همین‌دلیل گاهی با عنوان شاخص ترس شناخته می‌شود.

هرقدر مقدار VIX بالاتر باشد، سطح ترس و عدم اطمینان بالاتر است و اگر این میزان بالاتر از 30 باشد نشان‌دهنده عدم قطعیت بسیار زیادی است.

باز کردن موقعیت لانگ یا شورت با استفاده از VIX

وقتی موقعیتی را روی VIX باز می‌کنید، می‌توانید وارد موقعیت لانگ یا شورت شوید.

به خاطر داشته باشید که تریدرهای نوسانی، به بالا و پایین رفتن قیمت S&P500 اهمیت نمی‌دهند بلکه به دنبال بررسی نوسان در کل بازار هستند.

موقعیت لانگ با شاخص VIX

موقعیتی که می‌خواهید اختیار کنید بستگی به انتظارات شما از سطح نوسان دارد.

تریدرهایی که روی VIX وارد موقعیت لانگ می‌شوند بر این باورند که نوسان در حال افزایش است و VIX بیشتر خواهد شد. زمانی که شرایط اقتصادی ناپایدار است موقعیت لانگ روی VIX یک موقعیت محبوب است.

مثلاً اگر فکر می‌کنید شاخص S&P500 به دنبال یک اتفاق سیاسی با کاهش قابل توجه و سریع مواجه می‌شود، احتمالاً وارد موقعیت لانگ می‌شوید. اگر نوسان ایجاد شد پیش‌بینی شما درست از آب درمیاید و سود می‌برید. بااین‌حال اگر موقعیت لانگ داشتید و هیچ نوسانی در بازار نبود، موقعیت شما دچار ضرر می‌شود.

موقعیت شورت با شاخص VIX

وقتی موقعیت شورت روی شاخص VIX می‌گیرید انتظار دارید که ارزش S&P500 بیشتر شود.

تریدرها زمانی که نرخ بهره پایین، رشد اقتصادی خوب و میزان نوسان در بازارهای مالی پایین است، وارد این موقعیت می‌شوند.

ترکیب نوسان پایین و رشد اقتصادی بالا باعث رشد پایدار رشد ثابت قیمت سهام S&P 500 می‌شود. احتمالاً زمانی که فکر می‌کنید بازار رو به رشد و نوسان کم است، بخواهید وارد این موقعیت شوید.

اگر S&P500 رشد کند، VIX به سطح پایین‌تر می‌رود و می‌توانید سود بگیرید. بااین‌حال باز کردن موقعیت شورت روی VIX پرریسک است چراکه پتانسیل ضرر آن بسیار بالاست.

سؤالات متداول

جمع‌بندی

شاخص نوسان CBOE یا VIX یکی از شاخص‌های بازار مالی آمریکاست که براساس سنجش وضعیت شاخص S&P500 کار می‌کند.

این شاخص میزان نوسان S&P 500 را می‌سنجد و با استفاده از فرمول مشخصی، یک عدد ثابت به‌عنوان شاخص VIX ارائه می‌کند. هرقدر این عدد بزرگ‌تر باشد نشان‌دهنده ناآرامی بیشتر در بازار است و هرقدر کمتر باشد ثبات بازار بیشتر است.

استفاده از این شاخص به معامله گران کمک می‌کند حجم سود خود را افزایش و حجم ضرر را کاهش دهند.