قرارداد آتی پسته چیست؟ آموزش انجام معاملات آتی پسته

پسته از جمله محصولات کشاورزی پرطرفدار است که برای آن قرارداد آتی کالا تعریف شده است.

به عبارت دیگر؛ فعالان بازار آتی کالا می‌توانند قرارداد آتی پسته را از طریق بورس کالا معامله کنند. در این مقاله قصد داریم جزئیات قراردادهای آتی پسته را مورد بررسی قرار دهیم.

نکات کلیدی

• دو قطب مهم تولید پسته در جهان، ایران و آمریکا است که در حدود 70 الی 80 درصد تولید پسته در دنیا را بر عهده دارند.
• عرضه قراردادهای آتی پسته در بورس کالا، یکی از راه‌حل‌های کنترل ریسک نوسانات قیمت برای کشاورزان پسته در شرایطی است که نوسانات شدید ارزی بر بازار حاکم است.
• قراردادهای آتی پسته، ابزاری مناسب برای باغداران و صادرکنندگان پسته است که به کمک آن می‌توانند ریسک نوسانات قیمت‌ را پوشش دهند.
• قرارداد آتی پسته به این صورت است که توسط طرفین حاضر در معامله امضا می‌شود و هریک از طرفین معامله تعهد می‌دهند که در تاریخ مشخصی در آینده، مقدار معینی پسته را با قیمت مشخص معامله کنند.

تاریخچه تولید پسته در ایران

ایران سابقه بسیار زیادی در زمینه کشت پسته دارد که همین موضوع باعث شده کشور ما یکی از تولیدکنندگان اصلی پسته در جهان به شمار رود.

در واقع دو قطب مهم تولید پسته در جهان، ایران و آمریکا هستند؛ به طوری‌که 70 تا 80 درصد تولید پسته در دنیا توسط این دو کشور انجام می‌شود.

در ایران، پسته یکی از کالاهای لوکس صادراتی است که بیش از 90 درصد از آن به کشورهای دیگر صادر می‌شود.

با توجه به این موضوع، قیمت پسته به نرخ ارز وابسته است؛ بنابراین اگر پسته در قالب قراردادهای آتی کالا معامله شود، هنگام نوسانات شدید ارزی، ریسک نوسانات قیمت برای کشاورزان کنترل خواهد شد.

شایان ذکر است که آغاز به کار قرارداد آتی پسته در بازار بورس کالای ایران، در تاریخ 21 مهر سال 1398 بود.

کشت پسته بیشتر در قسمت‌های میانی و شمال شرقی ایران صورت می‌گیرد. از جمله مهمترین استان‌های کشت پسته عبارتند از: 

• کرمان (رفسنجان، کشکوییه، زرند، سیرجان، شهر بابک، راور، انار)
• یزد (مروست، خاتم)
• خراسان جنوبی (فردوس)
• خراسان رضوی (رباط جز، مه ولات)
• اصفهان (کاشان، نائین)
• قزوین (بوئین زهرا)
• سمنان (دامغان)

انواع پسته در ایران

در ایران، انواع مختلفی پسته وجود دارد که تقسیم‌بندی آن‌ها بر اساس شکل ظاهری و اندازه صورت می‌گیرد. از جمله معروف‌ترین انواع پسته در ایران می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• احمد آقایی
• اکبری
• کله قوچی
• فندوقی

منظور از انس در قرارداد آتی پسته چیست؟

قطعا واژه “انس” در صنعت طلا را بسیار شنیده‌اید. برای اندازه‌گیری پسته در صنعت خشکبار نیز از واحد انس استفاده می‌کنند.

در واقع انس پسته، تعداد دانه‌های پسته در 142 گرم را نشان می‌دهد.

برای محاسبه انس پسته، از ترازوهای خاصی استفاده می‌شود؛ به این صورت که در یک کفه ترازو وزنه‌ 142 گرمی قرار می‌دهند و در کفه دیگر آن، پسته می‌ریزند تا ترازو به حالت تعادل در بیاید.

سپس تعداد پسته در 142 گرم را می‌شمارند و آن را تقسیم بر عدد 5 می‌کنند. عددی که به دست می‌آید انس پسته را نشان می‌دهد. به عنوان مثال؛ اگر در این محاسبه 22 بسته 5 تایی به دست آید، انس آن نوع از پسته 22 است.

در محاسبه انس پسته، لازم است به چند نکته توجه کنید:

1. یکی از پارامترهای مرغوبیت پسته، انس پایین پسته است (البته صرفا داشتن انس پایین، دلیل بر مرغوبیت پسته نیست).
2. هر چه انس پسته کمتر باشد، پسته درشت‌تر و سنگین‌تر است و هر چه انس پسته بیشتر باشد، پسته ریزتر است.

با توجه به انواع پسته‌ای که در قسمت قبل ذکر کردیم، انس هر نوع از پسته‌ها به شرح زیر است:

• پسته احمد آقایی: 22-24
• پسته اکبری: 20-22
• پسته کله قوچی: 20-22
• پسته فندقی: 28-30

ییشتر بخوانید: قرارداد آتی یا معاملات فیوچرز چیست؟

بازار آتی پسته چیست؟

قراردادهای آتی پسته به‌ عنوان یک ابزار مناسب برای باغداران و صادرکنندگان پسته به کار می‌رود که به کمک آن می‌توانند ریسک نوسانات قیمت‌ را پوشش دهند.

گفتنی است که قراردادهای آتی پسته تنها مختص پسته‌کاران و صادرکنندگان پسته نیست.

بلکه برای تمام افرادی که ریسک‌پذیری بالایی دارند و می‌خواهند تنها با پرداخت بخشی از ارزش معامله در یک بازار دوطرفه، اقدام به خرید و فروش نمایند نیز مفید خواهد بود.

علاوه بر این؛ چنانچه باغداران پسته قبل از برداشت محصولات خود نگران کاهش قیمت آن در فصل برداشت باشند، می‌توانند به کمک قراردادهای آتی پسته، قیمت فروش پسته خود را قبل از فصل برداشت مشخص کنند.

از طرف دیگر احتمال اینکه مصرف‌کننده نیز نگران افزایش قیمت پسته در سال آینده باشد هم وجود دارد.

به این ترتیب این فرصت برای مصرف‌کننده نیز فراهم است که با استفاده از قراردادهای آتی پسته، بتواند قیمت خرید خود در آینده را تعیین کند.

به عبارت دیگر؛ قرارداد آتی پسته قراردادی است که توسط طرفین معامله امضا می‌شود و هریک از طرفین معامله متعهد می‌شوند تا در تاریخ مشخصی در آینده، مقدار معینی پسته را با قیمت مشخص معامله کنند.

معاملات قرارداد آتی پسته چگونه انجام می‌شود؟

همانطور که گفتیم؛ در قراردادهای آتی پسته پرداخت پول توسط طرفین معامله در آینده انجام می‌شود؛ به این ترتیب لزومی به پرداخت پول توسط طرفین معامله هنگام امضای قرارداد نخواهد بود.

بر این اساس، فروشنده با وجود نداشتن پسته و خریدار با نداشتن مبلغ مورد نیاز جهت خرید پسته، قرارداد را بین خود امضا می‌کنند.

حال ممکن است طرفین معامله پس از امضای قرارداد به تعهد خود پایبند نباشند؛ به این معنا که خریدار هزینه مورد نیاز برای خرید پسته را واریز نکرده و یا فروشنده محصول را برای خریدار ارسال نکند.

به همین دلیل، هر دو طرف معامله مبلغی را به ‌عنوان وجه تضمین آتی پسته، در اختیار بورس کالا قرار می‌دهند. معمولا میانگین وجه تضمین آتی پسته معادل 20 درصد از کل ارزش معامله است.

وجه تضمین آتی پسته مبلغی است که بورس کالا به منظور ایفای تعهدات مشتریان، از آن‌ها دریافت می‌کند. وجه تضمین همواره ثابت نیست و با توجه به نوسانات قیمت قرارداد آتی دارایی پایه تغییر می‌کند.

طرفین معامله پس از 2 روز کاری متوجه مبلغ وجه تضمین معامله در بورس کالا خواهند شد. همچنین پیش از آنکه سفارش مشتری ثبت شود، کارگزار باید از واریز وجه تضمین توسط مشتریان اطمینان حاصل نماید.

در تصویر زیر، فرمول محاسبه وجه تضمین آورده شده است:

بیشتر بخوانید: راهنمای ثبت نام و ورود به معاملات فیزیکی بورس کالا

نکات مهم در قراردادهای آتی پسته

• حداقل میزان خرید و فروش گواهی پسته در بورس کالا 1 کیلوگرم است؛ اما به دلیل وجود محدودیت ارزش معامله به صورت آنلاین، باید بیش از 1 کیلوگرم خریداری کرد. برای خرید کمتر نیز می‌توانید از طریق ارسال سفارش آفلاین اقدام نمایید.
• حداکثر حجم هر سفارش در قراردادهای آتی پسته 25 قرارداد است. به این معنا که مشتری در هر سفارش می‌تواند تا سقف 2500 کیلوگرم پسته را در سیستم معاملاتی ثبت کند.
• مالک کالا بعد از گرفتن کد اوراق خود از کارگزاری‌های بورس و پس از برداشت محصول و آماده‌سازی آن، بایستی محصول خود را به یکی از دو انبار اعلام‌ شده توسط بورس کالا جهت بررسی کیفیت منتقل کند.
• انباردار، پس از انجام استانداردسازی و در صورت وجود مطابقت محصول با استانداردهای اعلام‌ شده، نسبت به پذیرش محصول در انبار اقدام می‌کند.
• لازم به ذکر است که مشخصات مالک و مقدار خالص محصول تحویلی، در سامانه صدور گواهی سپرده کالایی به نام مالک صادر شده و پس از 1 روز کاری به گواهی سپرده کالایی قابل معامله تبدیل خواهد شد.
• براساس اعلام سازمان بورس، حداقل میزان دریافت فیزیکی پسته از انبار 500 کیلوگرم است؛ بنابراین در صورتی‌ که حجم خریداری شده کمتر از 500 کیلوگرم باشد، امکان تحویل محصول به صورت فیزیکی از انبار وجود ندارد.
• زمان انجام معاملات گواهی سپرده پسته، روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت 9 تا 15:30 و با دامنه نوسان آن 5± است.
• مشخصات انبارهای مورد تایید سازمان بورس کالا به منظور ارائه و تحویل پسته به شرح زیر است:

• همچنین میزان کارمزد معاملات گواهی سپرده پسته که توسط شورای عالی بورس و اوراق بهادار ابلاغ ‌شده، در جدول زیر قابل‌ مشاهده است:

هزینه انبارداری محموله پسته چقدر است؟

جهت نگهداری محموله پسته در انبارهای بورس کالا هزینه‌ای از تولید کننده و مشتری بعد از خرید محصول دریافت می‌شود که به شرح زیر است:

بیشتر بخوانید: نحوه دریافت کالا از بورس کالا چگونه است؟

عوامل موثر بر قیمت پسته

از جمله عوامل موثر بر قیمت پسته و قرارداد آتی پسته عبارتند از:

• شرایط محیطی (مانند خشک‌سالی و …) و میزان حمایت‌های دولتی از تولیدکنندگان
• نرخ ارز
• میزان تقاضا و عرضه کشورهای رقیب در بازار
• قیمت‌های جهانی و میزان تولید کشورهای رقیب
• تعرفه‌های گمرکی کشورهای واردکننده پسته

چه کسانی در بازار آتی پسته فعالیت می‌کنند؟

فعالان بازار قراردادهای آتی پسته در یکی از گروه‌های زیر جای دارند:

1. کشاورزان و تولیدکنندگان پسته که در آینده قصد فروش کالای خود را دارند و نگران کاهش قیمت آن هستند.
2. تاجران، بازرگانان و سایر افرادی که قصد دارند در آینده پسته را خریداری کرده و نگران افزایش قیمت آن هستند.
3. افرادی که از طریق خرید و فروش قراردادهای آتی به دنبال کسب سود هستند.

سوالات متداول

سخن پایانی

با ورود پسته به بورس کالا، فرصت مناسبی برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان این کالای صادراتی ایجاد شده است؛ به طوری‌که تولیدکنندگان و خریداران می‌توانند در بستر بورس کالا، پسته را بدون واسطه خرید و فروش نمایند.

سیستم عرضه و تقاضای این‌چنینی که معاف از مالیات است، جایگزین مناسبی برای بازار فیزیکی خواهد بود.

علاوه بر این؛ وجود وجه تضمین در معاملات آتی، امکان از بین رفتن سرمایه و مشکلات موجود در معاملات را از بین می‌برد.

در این مقاله از مجله بورسینس، به طور مفصل درباره قرارداد آتی پسته صحبت کردیم. امیدواریم که این مقاله برای شما مفید باشد.