مدیریت مالی چیست و چگونه می‌تواند مسیر را هموار کند؟
مدیریت مالی چیست؟ شاید بارها به این سوال برخورده یا درباره جزئیات آن فکر کرده باشید.
اما چه اصول و قواعدی دارد و آیا واقعا می‌تواند ما را به اهداف مالی و اقتصادی طولانی‌مدت یا حتی کوتاه‌مدت برساند؟
یک تعریف عمومی و بسیار ساده به ما می‌گوید مدیریت مالی اثربخش و کارا کردن پول به هدف دستیابی به اهداف اقتصادی سازمان، فرد یا شرکت است.
درواقع اصول مدیریت مالی به ما می‌گوید چگونه درباره افزایش سرمایه و نحوه تخصیص آن برنامهریزی کنیم. مدیریت و کنترل مالی را فقط به بودجه‌بندی منابع بلند‌مدت اختصاص نمی‌دهند، بلکه منابع کوتاه‌مدت مثل دارایی‌های جاری هم بسیار مهم است. علاوه بر این، با سیاست توزیع سود سهامداران هم ارتباط دارد.
این‌ها کلیاتی است که درباره مدیریت در کسب‌وکار و اهمیت و اصول آن می‌توانیم بازگو کنیم، اما مطمئن همه ماجرا این نیست! برای آشنایی با انواع و اصول آن لازم است اطلاعات و جزئیات بیشتری را بررسی کنیم.
ما در این مطلب از بورسینس تلاش کرده‌ایم هرآنچه ممکن است در مدیریت و سیاست کنترل منابع مالی مهم باشد را ذکر کنیم. اگر شما هم قصد دارید درباره این مطلب موضوعات و نکات کلیدی بیشتری را بدانید، تا پایان همراه ما باشید.
مدیریت مالی چیست؟
مدیریت مالی یکی از جنبه‌های مهم در کسب‌وکار و حتی زندگی شخصی است.
بیشتر بخوانید: نهاد مالی چیست؟ + انواع نهادهای مالی در ایران
روشی ایده‌آل که برای کنترل فعالیت‌های مالی یک سازمان، مثل تهیه بودجه، استفاده از وجوه، حسابداری، پرداخت، ارزیابی ریسک و سایر موارد مرتبط با پول به کار گرفته می‌شود. این فرآیند را می‌توان شامل برنامهریزی، سازماندهی کنترل و نظارت بر منابع مالی با هدف دستیابی به اهداف سازمانی دانست.
مدیریت بر دارایی‌های مالی بهطورکلی سه هدف مهم دارد:
- تامین منابع مالی کافی برای سازمان، تضمین داده به سهامداران سازمان برای بازپرداخت خوب
- استفاده بهینه و کارآمد از بودجه
- ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری واقعی و ایمنی برای سرمایه‌گذاری
نقش مدیر مالی
شرکت‌های سهامی برای ادامه کس‌وکار خود دارایی واقعی و متنوعی نیاز دارند. بسیاری از این دارایی‌ها مثل کارخانه و ماشین‌آلات جزء دارایی‌های مشهود یک شرکت است.
دارایی مشهود به این معنی است که مجموعه بدون داشتن آنها نمی‌‌تواند برنامه‌ها و پروژه‌هایش را عملی کند. سایر دارایی‌ها مثل دانش تخصصی و حق‌الامتیاز جز دارایی‌های نامشهود هستند. باید بابت تمام این دارایی‌ها وجه پرداخت شود.
شرکت‌های سهامی برای تامین این وجوه نسبت به فروش ادعاهایی نسبت به این دارایی‌ها و جریانات نقدی عائده آنها در آینده اقدام می‌کنند.
این ا‌دعا‌ها را به‌عنوان دارایی مالی می‌دانند. برای مثال وقتی شرکتی از بانک وام می‌گیرد، بانک از او تعهد و ضامنی برای بازپرداخت اصل و بهره وام دریافت خواهد کرد. بنابراین، بانک وجوه نقد خود را با یک دارایی مالی معامله خواهد کرد.
دارایی مال فقط شامل وام بانکی نیست. بلکه انواع سهام، اوراق قرضه و … را هم در برخواهد گرفت.
بیشتر بخوانید: تفاوت دارایی ثابت با دارایی جاری چیست؟
تاریخچه مدیریت مالی
تقریبا بیش از 3000 سال است که پول بخش مهمی از تاریخ بشریت و زندگی او شده است.
سیستم پولی همواره تحولات زیادی را تجربه کرده و از ساده‌ترین سیستم کار خود را آغاز کرد. سیستمی که تا امروز بسیار کامل‌تر شده و در حال حاضر شاهد پیشرفته‌ترین سیستم مدرن بانکی جهانی هستیم. سیستمی که ارزهای دیجیتال مثل بیت‌کوین، اتریوم و … را هم در خود جای‌داده است.
تغییر بازارها، جهانی‌سازی، ظهور و به‌روزرسانی‌های فناوری و ارتقا رویه‌های تجاری و موارد زیاد دیگر هم نقش اساسی در تغییر تاریخ پول در دوره‌های زمانی مختلف داشته است. همین مسئله را می‌توان درباره مدیریت مالی هم بررسی کرد.
تا مدت‌ها مدیریت مالی صرفا شاخه از اقتصاد بود و جنبه‌های تئوری نسبت به جنبه‌های عملی آن اهمیت بیشتری داشت. از قرن 18 همه چیز تغییر کرد. شرایط و تحولات اقتصادی بازی را به سمت دیگری برده بود. دیگر نمی‌شد مدیریت منابع مالی و دارایی‌ها را نادیده گرفت و روی آن چشم بست. از سال 1900 این مفهوم دستخوش تغییرات زیاد دیگری شد و کم‌کم به راس کار رسید.
بیشتر بخوانید: اقتصاد چگونه شکل می‌گیرد و چطور رشد می‌کند؟
مدیریت مالی در چهار دهه ابتدایی
این مفهوم از دهه 1900 تا 1940 شکلی سنتی و ابتدایی داشت.
درواقع دیدگاهی که در آن زمان نسبت به مدیریت دارایی‌ها و منابع مالی داشتن به‌گونه‌ای بود که بیشتر به حل و بهبود چالش‌های تجاری که با صنعتی‌شدن از جمله تشکیل شرکت، گسترش، ادغام و انحلال و سازماندهی مجدد سروکار داشت، کمک می‌کرد.
این مرحله همان بخشی از تاریخچه مدیریت مالی است که شالوده اصلی این مفهوم را تشکیل می‌دهد.
مدیریت مالی در دوران حل چالش‌ها
دو دهه بعدی در تاریخ مدیریت مالی مرحله مهم دیگری از رشد آن است. در این مدت هدف از این مفهوم حل چالش‌های روزانه مانند تحلیل پولی، کنترل و برنامهریزی بود.
بعدازاین تاریخ، تلاش کرد تا برای حل چالش‌های جدیدی که مدیران مالی، وام‌دهندگان و بانک‌ها با آن روبه‌رو هستند راه‌حل‌های کارآمد‌تری بدهد.
برای مثال، در سال 1946 جان بیگینز سیستم بانکی Charg-It را اختراع کرد. این سیستم اولین کارت اعتباری است. همچنین این مرحله در مدیریت مالی را به مرحله انتقالی آن می‌شناسند.
مدیریت مالی از مرحله انتقالی تا امروز
اواسط دهه 50 میلادی به بعد دوره‌ای بود که مدیریت منابع مالی از مرحله انتقالی خود عبور کرد و همراه با تغییر و تحولاتی که در بازارهای نوظهور، فناوری‌ها، مشاغل و ایده‌های جدید سازمانی پیرامون اقتصاد رخ می‌داد، شکل و شمایل تازه‌تری به خود گرفت. شمایلی که تا به‌راحتی می‌توان آن را در مدیریت دارایی مالی امروز پیدا کرد و رشد و پیشرفت آن را هم به‌وضوح دید.
دامنه این مفهوم به طرز چشم‌گیری گسترش یافت تا روش‌های جدیدی برای تجزیه‌وتحلیل امور مالی، ایجاد نظریه‌ها و توضیحات نهادی و استفاده از این تئوری‌ها و ایده‌های اقتصادی مطرح شود.
مهم‌ترین مباحثی که همواره در تاریخ این مفهوم مطرح شده است شامل این موارد می‌شود:
- بودجه‌بندی سرمایه
- مدل‌سازی مالی
- سیاست تقسیم سود
- مدل‌های ارزیابی کسب‌وکار
هدف مدیریت مالی
هدف مدیریت مالی به حداکثر رساندن ارزش شرکت، دارایی و حتی سرمایه‌گذاری است.
این هدف را می‌توان معادل بیشتر کردن ثروت سهامداران در شرکت‌های سهامی است که به‌صورت ارزش بازار حقوق صاحبان سهام برابر ارزش فعلی جریانات نقدینگی مورد انتظار مالکان است.
سود اقتصادی شامل تفاوت درآمد و هزینه‌هاست. این هزینه شامل هزینه فرصت منابع سرمایه‌گذاری برای وجوه است. سود نرمال، حداقل بازدهی مورد تقاضای سرمایه‌گذار برای دارای خود است.
سود اقتصادی و سود حسابداری دو مفهوم کاملا متفاوت هستند. زیرا سود حسابداری در بیشتر مواقع هزینه فرصت وجوه را نادیده می‌گیرد و محاسبات خود را طبق رویه‌های حسابداری پیش می‌برد.
رویه‌هایی که ممکن است جریانات نقدی واقعی و واقعیت اقتصاد را نشان ندهد. این در حالی است که مدیریت مالی به طور کامل تلاش می‌کند تا همه عوامل دخیل در سرمایه‌گذاری و روش‌های افزایش ثروت را در نظر بگیرد.
اهمیت مدیریت مالی
مدیریت مالی در دوران اقتصادی امروز یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که یک شرکت باید انجام دهد.
با یک مرور مختصر به شرایط اقتصادی امروز و وقایعی که دنیای اقتصاد جهانی را تحت تاثیر خود قرار داده است، می‌توان دلایل اهمیت این اقدام را درک کرد. بااین‌حال، به برخی از دلایل و اهمیت‌های آن در ادامه اشاره می‌کنیم:
- کمک به سازمان‌ها در مدیریت مالی
- کمک به شرکتها در برنامهریزی و جمع‌آوری بودجه
- کمک به سازمان‌ها را در استفاده و تخصیص بودجه دریافتی یا بودجه به‌دست‌آمده
- کمک برای بهبود و سرعت بخشیدن در تصمیم‌گیری‌های حساس مالی
- کمک به بهبود سودآوری سازمان‌ها
- افزایش ارزش کلی شرکتها یا سازمان‌ها
- فراهم‌کردن ثبات اقتصادی
عناصر تشکیل‌دهنده مدیریت منابع مالی
بهطورکلی عناصر تشکیل‌دهنده مدیریت منابع و دارایی‌های شامل موارد زیر است:
برنامهریزی مالی
برنامهریزی منابع مالی به معنی انجام فرآیند محاسبه سرمایه موردنیاز یک سازمان و تخصیص آن است.
این برنامه اهداف کلیدی و اصلی یک سرمایه‌گذاری و تجارت را در نظر می‌گیرد. سپس مطابق با آن اهداف، تعیین می‌کند که میزان سرمایه موردنیاز، ساختار سرمایه، سیاست‌های مالی سازمان و مقررات مربوط به آن به چه صورت باشد.
کنترل مالی
عنصر دیگری که در مدیریت مالی مهم است، کنترل مالی نام دارد. این عنصر همواره کنترل می‌کند که سازمان یا فرد در راه رسیدن به اهداف خود عمل می‌کند یا خیر! علاوه بر این، کنترل مالی به امنیت دارایی‌های سازمان و مدیریت منافع مالی و ذی‌نفعان سازمان هم نظارت می‌کند.
بیشتر بخوانید: مدل قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای
تصمیم‌گیری مالی
تصمیم‌گیری مالی می‌تواند جزء بخش‌ها و عناصر پایانی مدیریت دارایی‌ها و منابع باشد.
این موضوع شامل سرمایه‌گذاری و تامین اعتبار دررابطه‌با سازمان است. این بخش را مربوط به تصمیماتی می‌دانند که باید در مورد چگونگی برخورد سازمان برای افزایش سرمایه و فروش سهام جدید یا نحوه توزیع سود گرفته باشد.
محاسبه سرمایه موردنیاز
مدیر مالی باید مقدار بودجه ضروری یک سازمان را طبق برنامه‌ها، جزئیات و شرایط پروژه محاسبه کند. این کار به سیاست‌های شرکت دررابطه‌با هزینه‌ها و سود مورد انتظار وابسته است.
مقدار موردنیاز باید به‌گونه‌ای باشد و تخمین زده شود که علاوه بر توانایی پرداخت سازمان برای تامین مالی، بتواند درآمد سازمان هم افزایش پیدا کند.
شکل‌گیری ساختار سرمایه
هنگامی که میزان سرمایه موردنیاز شرکت تخمین زده شود، ساختار اصلی سرمایه شکل می‌گیرد. شکل‌گیری سرمایه شامل تجزیه‌وتحلیل سهام بدهی در کوتاه‌مدت و بلند‌مدت است.
علاوه بر این، میزان سرمایه اولیه شرکت و مبلغ لازم برای سرمایه‌گذاری جدید که از منابع خارجی جذب می‌شود هم در شکل‌گیری این ساختار موثر است.
سرمایه‌گذاری سرمایه
هر سازمان یا شرکت برای جمع‌آوری سرمایه بیشتر و به‌دست‌آوردن بازده منظم باید سرمایه‌گذاری کند. مدیر مالی باید سرمایه‌های سازمان را وارد سرمایه‌گذاری‌ها و پروژه‌های امن و سودآوری کند که می‌توانند بازدهی مناسبی برای شرکت و شرایط مالی آن داشته باشند.
تخصیص سود
زمانی که سازمان موفق شود مقدار مناسبی سود خالص از سرمایه‌گذاری‌های خود دریافت کند، نوبت به مدیر مالی می‌رسد. مدیر مالی باید بتواند سود به‌دست‌آمده از سرمایه‌گذاری را به بخش‌های موردنیاز بدهد.
بخش دیگر از این سود هم باید برای اهداف احتمالی، نوآوری یا گسترش سازمان و شرکت هزینه شود. همچنین بخش دیگری از آن را هم می‌توان به سهامداران مجموعه اختصاص داد.
مدیریت موثر پول
مدیریت موثر پول یکی دیگر از بخش‌ها و عناصر بسیار مهم در مدیریت مالی است.
پول برای اهداف مختلفی وارد یک شرکت و سازمان می‌شود. اهدافی مثل پرداخت حقوق و صورت‌حساب، نگهداری سهام، بدهی‌های پرداختی و خرید هرگونه مواد و تجهیزات موردنیاز.
درنتیجه باید همگام برنامهریزی و مدیریت مالی، هر مقدار بودجه‌ای که برای تامین این نیاز‌ها و اهداف لازم است در نظر گرفته شود.
کنترل مالی
مدیر مالی نه‌تنها باید برنامهریزی سازمانی و تخصیص بودجه را انجام دهد، بلکه وضعیت کوتاه‌مدت و بلند‌مدت مالی شرکت را هم باید تحلیل و کنترل کند.
این کار با استفاده از ابزارهای مالی انجام می‌شود. این ابزارها شامل پیش‌بینی مالی، تجزیه‌وتحلیل نسبت‌ها، مدیریت ریسک، کنترل سود و هزینه است.
اصول مدیریت مالی
مدیریت مالی بر سه اصل مهم استوار است. سه اصلی که شامل کسب درآمد، پس‌انداز درآمد و سرمایه‌گذاری درآمد می‌شود. هر شخصی یا مجموعه‌ای در زندگی مالی خود باید یک منبع درآمد داشته باشد.
منبع درآمدی که اجازه می‌دهد جدا از مخارج روزانه و زندگی شخصی یا هزینه‌های مربوط به کسب‌وکار، بتواند پس‌انداز و منبعی برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های بعدی هم داشته باشند. این پس‌انداز در اصل قدرتی برای سرمایه‌گذاری و افزودن ثروت است.
پس بهطورکلی، اولین مورد از این اصل مهم، برآورد سرمایه موردنیاز در سازمان است. هزینه‌های یک سازمان (و فرد) باتوجه‌به شیوه کار کنونی، هزینه‌ها، استراتژی‌ها و برنامههای آينده و بودجه موردنیاز آنها برای پیش‌بینی سود در آینده تعیین می‌شود.
اصل دوم چیدن ترکیب درست برای سرمایه و تامین بودجه سازمان است. مدیر مالی باید مشخص کند که سود سازمان چقدر است، چه مقدار از بودجه موردنیاز را می‌توان از طریق درآمد داخلی یا سودی که از سرمایه‌گذاری‌ها و سهام سازمان به دست می‌آید، تامین کرد.
بعضی موارد پیش می‌آید که میزان درآمد و سودآوری سازمان برای بودجه لازم در آینده و اجرای برنامههای توسعه سازمان کافی نیست. در نتیجه باید این بودجه از بیرون سازمان جذب شود.
برنامهریزی برای جذب سرمایه و میزان سهامی که به سرمایه‌گذاران جدید تعلق می‌گیرد و همچنین پیش‌نیازهای وام و استقراض جز کارهایی است که مدیر مالی یک شرکت باید انجام دهد.
بیشتر بخوانید: روش‌های تامین مالی شرکتها در بازار بورس
تقسیم سود در بازه‌های زمانی مشخص، برنامهریزی برای سرمایه‌گذاری و مدیریت جریان نقدینگی سازمان از جمله دیگر اصول مهم در مدیریت مالی است.
فرد فعال در جایگاه مدیر مالی یک سازمان، بعد از پیاده‌سازی ساختاری متناسب با اصول مدیریتی، باید فعالیت‌های مالی شرکت را کنترل کند و مطمئن باشد که همه چیز مطابق با ساختار برنامهریزی شده و به وجود آمده پیش می‌رود.
مدیریت مالی شخصی
واقعیت این است که مدیریت مالی شخصی هم درست به‌اندازه نوع سازمانی آن اهمیت دارد.
اقتصاد و شرایط اقتصادی فقط در بعد سازمانی و شرکتی معنا پیدا نمی‌کند. بلکه لازم است افراد در زندگی خصوصی و شخصی خودشان هم این مدیریت را پیدا کنند. حتی مدیریت دارایی‌های شخصی به‌وضوح بستر و پایه‌ای برای عملی کردن یک پلن مالی بزرگ‌تر و در سطح کلان است.
اگر شما هم از آن دسته افراد هستید که همیشه استرس مالی دارید و نمی‌توانید دارایی‌ها و منابع مالی خود را به‌درستی مدیریت کنید، لازم است اصول مدیریت و کنترل دارایی شخصی را بیاموزید.
اصولی که در پنج اصل کلیدی و مهم خلاصه می‌شوند:
- اهداف خود را مشخص کنید.
- برنامهریزی کنید.
- طبق بودجه جلو بروید.
- بدهی‌ها را پرداخت کنید.
- در مسیر مدیریت مالی شخصی خود، با افراد متخصص مشورت کنید.
جمع‌بندی
در این مطلب از بورسینس درباره مدیریت مالی، اهمیت و نقش آن در زندگی شخصی و سازمان‌ها و اصول اولیه آن صحبت کردیم.
این مفهوم رشته نسبتا جدیدی است که از شاخه‌های علم مدیریت محسوب می‌شود. از دهه 1890 تا امروز بخش‌های عملی و کاربردی آن اهمیت بیشتری نسبت به بخش‌های تئوری آن پیدا کرده‌‌اند.
به این معنی که شرکتها و افراد، مدیریت مالی را دیگر صرفا اصول و روش‌های اقتصادی نمی‌دانند. بلکه می‌دانند که با مدیریت منابع و دارایی‌های خود می‌توانند مسیر کامل‌تر، دقیق‌تر و موفق‌تری را برای رسیدن به اهداف خود بسازند. مدیر مالی اولین کسی است که برای عملی کردن اصول و عناصر مدیریت و کنترل مالی تلاش می‌کند.
مدیریت منابع بر ابزارها، روش‌های تجزیه‌وتحلیل داده، تصمیم‌گیری‌های کارآمد، کامپیوتر، اقتصاد و حسابداری مالی استوار است. حرکت مستمر و سرعت بالای پیشرفت‌های اقتصادی درباره اهمیت منابع مالی و نقش روز‌افزون آن خبر می‌دهد.
شما چه اطلاعاتی درباره مدیریت مالی دارید؟ آیا معتقدید آن را صرفا باید برای شرکتها و سازمان‌ها در نظر گرفت یا می‌تواند نقش مهمی در زندگی شخصی و مدیریت دارایی‌های شخصی هم داشته باشد؟
تجربه‌ها، اطلاعات و دیدگاه‌های خود را با ما درباره این موضوع به اشتراک بگذارید.
شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:
- می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
- در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید
برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود: