همه چیز درباره روبل؛ واحد پول روسیه

ممکن است برای بسیاری از افراد جالب باشد که بدانند واحد پول روسیه چیست و چه پیشینه و اهمیتی دارد؟ همانطور که احتمالا می‌دانید واحد پول روسیه روبل است.

زمانی که صحبت از واحد پول «روبل» می‌شود، اولین کشوری که به ذهن ما می‌رسد روسیه است. کشور روسیه یکی از بزرگ‌ترین و قدرتمندترین کشورهای جهان محسوب می‌شود.

روسیه که سابقه تاریخی شوروی به‌عنوان یکی از دو قطب بزرگ و مهم دنیای دوقطبی قرن گذشته را با خود یدک می‌کشد، اقتصاد پویا و متکی به نفسی دارد.

همین اقتصاد پویا به‌ویژه در چند دهه گذشته، باعث شده تا در طول سال‌ها، ارزش پول ملی روسیه یعنی روبل، افزایش پیدا کند.

واحد پول روسیه امروزه به دلیل کشمکش‌های سیاسی بین روسیه و آمریکا و همچنین جنگ میان روسیه و اوکراین با افت ارزش در مقابل دلار مواجه است.

بااین‌حال دولت و حکومت روسیه در تلاش است تا با ارائه برخی راهکارها و حذف دلار در مبادلات مختلف، ارزش روبل را مستقل از ارزش دلار کند.

به‌خصوص پس از تجاوز روسیه به خاک اوکراین، کشورهای غربی تحریم‌های شدیدی علیه روسیه وضع کردند که اقتصاد این کشور را تحت‌تأثیر قرار داد و در نتیجه به واحد پول روسیه آسیب زد.

روسیه از محل صادرات نفت و گاز و محصولات کشاورزی محدود شد و پس از آن، اقدام به فروش با تخفیف نفت خود به کشور چین کرد.

در ادامه این مطلب به طور گسترده به بررسی واحد پول روسیه یعنی روبل می‌پردازیم.

نکات کلیدی

• روبل واحد پول روسیه است که برای اولین‌بار در سال 1919 عرضه شد.
• روبل روسیه تا سال 2013 دارای نماد نبود، تا اینکه در این سال نمادی توسط بانک مرکزی برگزیده شد.
• روبل به واحد کوچک‌تر پولی به نام کوپک نیز تقسیم می‌شود و هر 100 کوپک برابر با یک روبل است.

قیمت روبل، از گذشته تاکنون

قیمت روبل روسیه نیز مانند هر ارز دیگری دچار نوسان شده است و فرازوفرود فراوانی را از گذشته‌ تا عصر حاضر تجربه کرده است.

در ادامه قصد داریم به برخی از شاخص‌ترین زمان‌ها بپردازیم که قیمت روبل به‌ طرز قابل‌توجهی تغییر کرده است:

فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی

درست هم‌زمان با آخرین نفس‌های اتحاد جماهیر شوروی، اقتصاد کشور نیز وضعیت وخیمی را تجربه می‌کرد. پیشنهادهای جدید مالی به‌جای آرام‌کردن تشویش‌ها، بر اضطراب و نگرانی مردم افزوده بود.

در ژانویه 1991 میخائیل گورباچف رهبر اتحاد شوروی به‌منظور متوقف کردن بازار سیاه ارز، اسکناس‌های 50 و 100 روبلی را باطل اعلام کرد و به تمام شهروندان اتحاد جماهیر شوروی فرصتی سه‌روزه داد تا به بانک مراجعه کرده و اسکناس‌های باطل‌شده مذکور را تعویض کنند.

به دلیل شتاب‌زدگی این دستور و آماده نبودن بانک‌ها برای انجام چنین کار گسترده‌ای، اوضاع بدتر شد و مردم بیش‌ازپیش خشمگین و عصبانی شدند.

در اواخر همان سال دولت با اعلام نرخ ارز مسافرتی ارزش  را از 6 روبل به 27 روبل در مقابل دلار کاهش داد.

ارزش روبل در مابقی روزهای سال نیز با کاهش روبه‌رو شد و دلار به واحد پولی دلخواه مردم تبدیل شد؛ زیرا حالا ارزش بالاتری نسبت به پول ملی‌شان یعنی روبل داشت.

در اوایل دسامبر 1991 ارزش روبل چنان سقوط کرد که هر 100 روبل تنها معادل یک دلار ارزش داشت. ماه بعد، فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی رخ داد.

شوک‌درمانی

به نوشته رادیو آزادی، تورم مهارنشدنی در دوران بازار آزاد و اصلاح اقتصادی بوریس یلتسین تحت عنوان «شوک‌درمانی» تمام پس‌اندازهای مردم را به باد داد و جیب‌های آن‌ها را از پول تهی کرد.

طی چند سال بعد ارزش روبل باز هم به‌تدریج ضعیف‌تر شد.

در ژانویه 1994 دولت استفاده از دلار و سایر ارزهای خارجی را برای پرداخت و استفاده در داخل کشور ممنوع کرد.

در اکتبر همان سال روبل  در یک روز 27 درصد سقوط کرد که به دلیل این سقوط بی‌سابقه ارزش روبل، آن روز به سه‌شنبه سیاه شهرت یافت.

پس از وقوع آن فاجعه، بانک مرکزی روسیه برای نجات واحد پول کشور دست به اقداماتی زد و ارزش روبل به‌مرور افزایش پیدا کرد تا جایی که در ژانویه 1998 ارزش هر یک  دلار با 6 روبل روسیه معادل شد.

اوت 1998

در اوت 1998 دولت روسیه اعلام کرد که دیگر توانایی بازپرداخت بدهی‌های داخلی را ندارد و به‌ناچار ارزش روبل را تنزل داد.

در پی این اقدام، بسیاری از بانک‌ها مو مؤسسات مالی روسیه ورشکسته شدند و دوباره پس‌اندازهای مردم بی‌ارزش شد.

تنها در طی یک ماه، ارزش هر یک دلار که معادل با 6 روبل بود به 16 روبل رسید. این کاهش ارزش روبل همچنان ادامه یافت تا اینکه برای خرید یک دلار آمریکا لازم به پرداخت 24 روبل بود.

در این زمان نرخ تورم  روسیه به 84 درصد افزایش پیدا کرد و مردم این کشور تورمی شدید را تجربه می‌کردند، همچنین رشد ناخالص داخلی نیز به 4,9 درصد کاهش پیدا کرد که سبب می‌شد وضعیت اقتصادی مردم بدتر شود.

رکود بزرگ

به‌تدریج قیمت نفت بالاتر رفت و روسیه که یکی از کشورهای نفت‌خیز محسوب می‌شود توانست از این فرصت بهترین استفاده را ببرد و نفت خود را با قیمتی بالا در بازار جهانی به فروش برساند.

این امر موجب شد روسیه یک دهه رشد اقتصادی قوی را تجربه کند.

پس از قریب یک دهه رشد اقتصادی به مدد بهای بالای نفت، بروز بحران اقتصادی جهانی سال 2008  سبب شد اقتصاد و واحد پولی روسیه نیز مانند بسیاری از کشورها به‌زانو درآید.

اوایل ماه اوت همان سال برای خرید هر دلار باید 23,4 روبل پرداخت می‌شد، اما این نرخ در ژانویه سال بعد کاهش 35 درصدی را تجربه کرد.

دولت برای مقابله با بحران به وجود آمده با استفاده از ذخیره ارزی خود، سیاست تازه‌ای را به نام «تنزل کنترل‌شده ارزش روبل» پیاده کرد.

ولادیمیر پوتین که در آن زمان نخست‌وزیر روسیه بود، گفت هدف این سیاست دادن فرصت به مردم روسیه برای تصمیم‌گیری در مورد پس‌اندازشان است.

جنگ با اوکراین و تحریم‌های غربی

حتماً شما نیز از جنگ روسیه و اوکراین باخبر هستید و می‌دانید این‌ جنگ چه تبعاتی برای هر دو کشور به دنبال داشته است.

از زمان آغاز جنگ کشورهای غربی زیادی اقدام به تحریم روسیه کرده‌اند تا شاید از این طریق بتوانند مانع ادامه این جنگ از سوی روسیه شوند.

در پی این رخدادها سرگئی الکساشنکو معاون پیشین وزیر دارایی روسیه می‌گوید مشکلات جاری روبل در افت بهای جهانی نفت و عملکرد روسیه در اوکراین از جمله الحاق شبه‌جزیره کریمه و تحریم‌های کشورهای غربی ریشه دارد.

سرگئی گیریف یک اقتصاددان معتبر و عضو پیشین هیئت‌امنای یکی از بانک‌های روسیه ضمن تأیید این نکته می‌افزاید توقف اصلاحات اقتصادی و فساد همه‌گیر وضعیت را بدتر کرده است.

او به رادیو آزادی گفت: «روبل تابعی از دو متغیر است، بهای نفت و سرمایه‌گذاری خارجی. بهای نفت افت کرده است که به دلیل شرایط داخلی نیست. اما دلیل فقدان سرمایه‌گذاری خارجی را باید در وضعیت داخلی کشور جستجو کرد.

کمبود سرمایه‌گذاری خارجی متأثر از سیاست خارجی و تحریم‌ها و همچنین فقدان اصلاحات اقتصادی است.

این عوامل به اعتماد سرمایه‌گذاران در مورد آینده رشد اقتصادی روسیه ضربه می‌زند و کمتر کسی تمایل پیدا خواهد کرد که پول خود را در این کشور سرمایه‌گذاری نماید. اگر روسیه سیاست خارجی بهتری داشت، روبل ارزش بیشتری داشت.»

البته طبق آخرین آمار، علی‌رغم وجود تحریم‌ها روسیه توانسته است با انجام درست برخی اقدامات ارزش روبل را دوباره بهبود بخشد. ارزش روبل در سال 2022 حدود 30 درصد افزایش پیدا کرده است.

به نقل از شرکت بی سی اس اکسپرس، عرضه ارز توسط صادرکنندگان، بهای بالای نفت و ترغیب شرکت‌های صادرکننده به تبدیل درآمد‌های ارزی به روبل از دلایل رشد و تقویت روبل محسوب می‌شوند.

علاوه‌برآن روسیه از خریداران نفت و گاز طبیعی خواسته است که برای پرداخت بهای محصولات به‌جای دلار یا یورو از روبل استفاده کنند و این امر نیز در افزایش ارزش روبل مؤثر بوده.

همان‌طور که متوجه شدید ارزش و قیمت روبل در طول زمان نوسان زیادی داشته و در برخی موقعیت‌های زمانی کاهش یا افزایش شدید را تجربه کرده است.

برای مشاهده قیمت لحظه‌ای روبل کلیک کنید. در ادامه نمودار قیمت روبل را از سال 94 مشاهده کنید:

نماد روبل

جالب است بدانید که تا سال 2006، روبل روسیه دارای هیچ علامت اختصاری یا گرافیکی نبوده است.

این یکی از مهم‌ترین ضعف‌های ارز روبل روسیه به‌حساب می‌آمد که به عرضه آن به‌عنوان یک ارز بین‌المللی لطمه می‌زد.

در سال 2006 مسئولان بانک مرکزی روسیه تصمیم گرفتند که برای ارز روبل، علامت اختصاری و گرافیکی ایجاد کنند تا همانند دلار و یورو، قابلیت عرضه در بازارهای جهانی را داشته باشد.

استفاده از نشان گرافیکی برای ارز روبل کمک می‌کرد تا در مراودات تجاری بین‌المللی مورداستفاده قرار گیرد.

به همین علت بانک مرکزی فدراسیون روسیه تلاش کرد تا با برگزاری یک مسابقه طراحی، به نشان مشخصی برای روبل دست پیدا کند. نزدیک به 7 سال، هزاران طراح روس و غیر روس در این مسابقه شرکت کردند.

در سال 2013 بالاخره نماد روبل توسط بانک مرکزی روسیه برگزیده شد. این نماد به‌صورت تصویر زیر تأیید شد و هم‌اکنون مورداستفاده قرار می‌گیرد.

انواع روبل؛ واحد پول روسیه

در گذشته انواع مختلفی از روبل روسیه عرضه شده است اما در حال حاضر 7 نوع اسکناس و 8 مدل سکه در روسیه رایج است.

البته سکه‌ها به‌صورت واحد کوچک‌تر روبل یعنی کوپک هم عرضه شده‌اند. هر 100 کوپک برابر یک روبل است و همچنان این واحد پولی رواج دارد.

در ادامه با برخی از اسکناس‌های روبل رایج و غیر رایج در روسیه و همچنین سکه‌ها آشنا خواهیم شد.

اسکناس 5 روبل روسیه

کوچک‌ترین اسکناس روبل، اسکناس 5 روبل است. ابعاد این اسکناس نسبت به دیگر اسکناس‌های چاپ‌شده کمتر بوده و تقریباً از گردش خارج شده است.

اسکناس 5 روبل روسیه سبزرنگ بوده و تصویر رو و پشت این اسکناس مربوط به بناهای تاریخی در نووگورود است.

تصویر چاپ‌شده روی اسکناس مربوط به بنای هزاره روسیه و کلیسای سنت سوفیا است که در ولیکی نووگورود قرار گرفته است.

تصویر پشت این اسکناس هم مربوط به دیوار قلعه کرملین نووگورود است. این اسکناس اولین بار در سال 1997 به چاپ رسید و در 1 ژانویه 1998 در اختیار عموم مردم قرار گرفت.

اسکناس 10 روبل روسیه

به طور کلی رنگ سبز یکی از رنگ‌های پرکاربرد در تعداد زیادی از اسکناس‌های روبل است. اسکناس 10 روبل روسیه که در حال حاضر از گردش خارج‌شده، سبز و قهوه‌ای تیره است.

البته رنگ سبز آن با رنگ سبز 5 روبل متفاوت بوده و قابل تمایز است. این اسکناس از ژانویه سال 2010 منتشر نشده و به‌ندرت استفاده می‌شود.

اسکناس 10 روبل تا 500 روبل همگی ابعاد یکسانی دارند. ابعاد 150 در 65 میلی‌متر به صورت استاندارد برای این اسکناس‌های روبل انتخاب شده است.

هرچند برای اولین بار اسکناس 10 روبل در 1997 چاپ شده اما در سال 2001 و 2004 هم دوباره به چاپ رسیده است.

تصویر روی اسکناس 10 روبل مربوط به دو اثر تاریخی یعنی پل کومنالنی و کلیسای پرسکوا پیاتنیتسا است.

تصویر پشت این اسکناس هم مربوط به سد کراسنویارسک در کشور روسیه است.

اسکناس 50 روبل روسیه

تصاویر حک‌شده بر روی اسکناس 50 روبل روسیه، مربوط به شهر سن‌پترزبورگ است.

روی این اسکناس از ستون نوک‌دار در پس‌زمینه و دژ پتروپالوفسکی استفاده شده و پشت آن هم ساختمان قدیمی بورس اوراق بهادار در سن‌پترزبورگ به همراه ستون‌های شاخک‌دار قرار دارد.

ابعاد اسکناس 50 روبل همانند 10 روبل بوده؛ اما رنگ آن به‌صورت آبی و بنفش در نظر گرفته شده است.

اسکناس 100 روبل روسیه

اسکناس 100 روبل به دو صورت و با رنگ‌های قهوه‌ای و سبز کبود به چاپ رسیده است.

این اسکناس هم از سری اسکناس‌هایی است که هم ابعاد 150 در 65 میلی‌متری دارد و هم برای اولین بار در سال 1997 به چاپ رسیده و دوباره در سال 2001 و 2004 زیر چاپ رفته است.

تصاویر نقش بسته بر پشت و روی اسکناس 100 روبل روسیه، مربوط به پایتخت این کشور یعنی مسکو و هر دو مربوط به تالار بولشوی است.

تصویر روی 100 روبل مربوط به ارابه‌ای است که در سردر تالار بولشوی مسکو قرار دارد و تصویر پشت مربوط به نمای کلی این تالار است.

در سال 2022 شکل جدیدی از اسکناس 100 روبل به چاپ رسید. ابعاد این اسکناس هم مشابه نوع قدیمی‌تر آن است.

اسکناس 200 روبل روسیه

200 روبل از جدیدترین اسکناس‌های روبل است که به چاپ رسیده و در بانک‌های این کشور توزیع شده است.

سال 2017 اولین سری از اسکناس 200 روبل به چاپ رسید تا در 12 اکتبر 2017 در بانک‌ها عرضه شود. تا پیش از این هیچ اسکناسی با ارزش 200 روبل به چاپ نرسیده بود.

اسکناس 200 روبل سبزرنگ است و از طیف‌های مختلفی از رنگ سبز را شامل می‌شود. ابعاد آن نیز همانند 100 و 500 روبل در نظر گرفته شده است.

تصویر نقش بسته بر روی این اسکناس به نوعی جنبه سیاسی دارد. روی اسکناس 200 روبل مربوط به شهری بندری در نزدیکی کریمه است که به صورت خودمختار اداره می‌شود و سواستوپول نام دارد.

همچنین نمای پشت این اسکناس هم به محوطه‌ای باستانی در کریمه به نام خرسونسوس تعلق دارد. هر دو این تصاویر به نوعی مربوط به مناطقی هستند که بین روسیه و اوکراین اختلافاتی بر سر آن‌ها وجود دارد.

اسکناس 500 روبل روسیه

از 1 ژانویه 1998، اسکناس 500 روبل عرضه شد. البته با توجه به اینکه این نوع اسکناس رواج زیادی پیدا کرد، دوباره در سال‌های 2001، 2004 و 2010، یعنی 3 مرتبه دیگر به چاپ رسید.

در واقع اسکناس 500 روبل از رایج‌ترین اسکناس‌های روسیه محسوب می‌شود که تعداد بالایی از آن در دست مردم قرار دارد.

رنگ اصلی این اسکناس را بنفش تیره و آبی تشکیل می‌دهند. تصویر چاپ‌شده بر روی اسکناس 500 روبل روسیه، ترکیبی از سه تصویر بنای یادبود پیتر بزرگ، کشتی دریانوردی سدوف و همچنین بندر آرخانگلسک است.

تصویر پشت این اسکناس نیز به صومعه اسلووتسکی اختصاص دارد.

اسکناس 1000 روبل روسیه

از دیگر اسکناس‌های جدید روسیه که در ابتدای قرن 21 به دست مردم رسید، 1000 روبل روسیه است.

این اولین اسکناس با ابعاد جدید بود. ابعاد 157 در 69 میلی‌متر که چند میلی‌متری نسبت به اسکناس‌های قبلی بزرگ‌تر شده بود، باعث خاص شدن این اسکناس روبل شد. اولین بار در 1 ژانویه 2001 این اسکناس عرضه شد.

تصاویر نقش بسته بر رو و پشت 1000 روبل، مربوط به شهر یاروسلاول است. در روی این اسکناس رایج در روسیه بنای یادبود یاروسلاو نخست و چپل بانوی کازان که در شهر یاروسلاول قرار دارد نقش بسته است.

تصویر پشت اسکناس 1000 روبل هم به کلیسای سنت جان باپتیست اختصاص دارد.

اسکناس 2000 روبل؛ واحد پول روسیه

هم‌زمان با اسکناس 200 روبل، از اسکناس 2000 روبل هم رونمایی شد. تصاویر نقش‌بسته بر این اسکناس جدید که در 12 اکتبر 2017 در روسیه عرضه شد، مربوط به توانمندی‌های جدید کشور روسیه می‌شود.

تصویر روی این اسکناس به پل کابلی روسکی اختصاص دارد که در آن از فناوری‌های پیچیده و معماری خارق‌العاده‌ای استفاده شده است. تصویر پشت این اسکناس هم به پایگاه فضایی وستوچنی تعلق دارد.

رنگ قالب در این اسکناس، آبی است؛ رنگ جذابی که این اسکناس را از اسکناس‌های قبلی روبل متمایز می‌کند.

ابعاد این اسکناس هم مانند 100 روبل تعبیه شده تا تفاوت محسوسی با دیگر اسکناس‌های کم‌ارزش‌تر داشته باشد.

اسکناس 5000 روبل روسیه

باارزش‌ترین اسکناس چاپ‌شده ارز روبل، 5000 روبل است.

این اسکناس اولین بار در ژوئن 2006 در بانک مرکزی فدراسیون روسیه عرضه شد. این اسکناس ارزش نسبتاً بالایی داشته و در زمان عرضه، 5 برابر ارزشمندترین اسکناس موجود یعنی 1000 روبل بوده است.

تصاویر نقش‌بسته بر روی این اسکناس مربوط به شهر خاباروفسک است. تصویر روی اسکناس 5000 روبل مربوط به بنای یادبود نیکلای موراویوو امنوسکی و تصویر پشت آن پل شهر خاباروفسک را نشان می‌دهد.

رنگ غالب در این اسکناس نارنجی و قرمز بوده و ابعاد آن همانند دو اسکناس 1000 و 2000 روبل در نظر گرفته شده است.

سکه‌های روبل؛ واحد پول روسیه

همان‌طور که گفته شد، سکه‌های رایج زیادی در روسیه در جریان است.

رایج‌ترین سکه‌ها 50 کوپک (نیم روبل)، 1 روبل، 2 روبل، 5 روبل و 10 روبل است. سکه‌های کوپک در حال حاضر کمتر به کار گرفته می‌شوند؛ چرا که ارزش زیادی ندارند.

البته استفاده از کارت‌های اعتباری برای پرداخت هم باعث شده است که کاربرد این سکه‌ها کمتر از گذشته نیز شود.

چند نکته در مورد واحد پول روسیه

شاید جالب باشد که بدانید ارز روبل علاوه بر روسیه در 2 کشور دیگر مورداستفاده قرار می‌گیرد. آبخاز و اوستیای جنوبی از روبل به‌عنوان ارز رایج در کشور خود استفاده می‌کنند.

این دو کشور که زمانی به‌عنوان کشورهایی از خاک شوروی شناخته می‌شدند، امروزه، پس از استقلال همچنان از نظر واحد پولی به روسیه وابسته هستند.

در سال 2013، روبل روسیه در لیست ارزش پول های جهان، به‌عنوان دوازدهمین واحد پولی با ارزش، از نظر توزیع ارز در چرخش بازار جهانی شناخته شده است.

در صدر این لیست ابتدا دلار آمریکا و سپس یورو و ین ژاپن قرار گرفته‌اند. با این که متأسفانه این لیست به‌روز نشده، به نظر می‌رسد که روبل روسیه در طول این سال‌ها توانسته باشد رتبه خود را ارتقا دهد.

تاکنون 2 مدل اسکناس 100 روبل به‌صورت یادبود در سال‌های 2013 و 2015 به چاپ رسیده است. یکی از این اسکناس‌ها مربوط به المپیک زمستانی و دیگری مربوط یادبود کشتی‌های غرق‌شده در خلیج سواستوپول بوده‌اند.

ارزش روبل روسیه در برابر دلار آمریکا در چند سال گذشته به‌شدت افت پیدا کرده است.

هرچند تا سال 2014 هر دلار آمریکا معادل 35 روبل روسیه بود، در سال‌های اخیر هر دلار آمریکا بین 50 تا 70 روبل بوده است که نشان از کاهش ارزش پول ملی روسیه در برابر دلار دارد.

سؤالات متداول

سخن پایانی

واحد پول روسیه دارای حدود یک قرن سابقه است. روبل راه دور و درازی را طی کرده و پس از روی کار آمدن و سپس فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، همچنان در کشور روسیه امروزی به حیات خود ادامه داده است.

این ارز از پول‌های قدرتمند جهان محسوب می‌شد که در سال‌های اخیر دچار افت ارزش شده است. واحد پول روسیه در قالب چندین نوع اسکناس و سکه عرضه می‌شود و توسط مورداستفاده قرار می‌گیرد.

در این مقاله از بورسینس تلاش کردیم شما را با تاریخچه واحد پول روسیه یعنی روبل آشنا کنیم و علاوه‌برآن راجع به قیمت این ارز نیز اطلاعاتی به شما ارائه دهیم. امیدواریم که برای شما مفید بوده باشد.

مقالات مرتبط:

• چرا ارزش پول ایران کم است
• لیست کشورهای جهان اول و دوم و سوم