منظور از ضرر ناپایدار (Impermanent Loss) چیست؟ چه زمانی رخ می‌دهد؟ و چگونه می‌توان از آن جلوگیری کرد؟
برای پیدا کردن پاسخ این سؤالات و اطلاعات دیگر مربوط به ضرر ناپایدار تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
ضرر ناپایدار در ییلد فارمینگ (Yield Farming) یا کشت سود چیست؟
اتفاقی که در آن قیمت یک توکن پس از سهام‌گذاری یا استیکینگ در یک استخر نقدینگی، افزایش یا کاهش می‌یابد به عنوان ضرر ناپایدار استخرهای نقدینگی شناخته می‌شود.
عناوین مطلب:
ییلد فارمینگ، که در آن کاربر توکن‌های خود را در ازای دریافت پاداش قرض می‌دهد، ارتباط مستقیمی با ضررهای ناپایدار دارد.
با این حال این روش با استیکینگ (Staking) متفاوت است. در استیکینگ، سرمایه‌گذاران برای اعتبارسنجی تراکنش‌ها و بلوک‌ها باید پول به بلاک‌چین تزریق کنند و در ازای آن پاداش استیکینگ دریافت می‌کنند.
بیشتر بخوانید: چگونه استیکینگ کنیم؟ راهنمای استیک ارزهای دیجیتال
بلکه برخلاف استیکینگ در ییلد فارمینگ کاربران توکن‌های خود را به یک استخر نقدینگی قرض داده یا برای آن نقدینگی تأمین می‌کنند. همچنین پاداش‌ها بسته به پروتکل مورد استفاده متفاوت است.
تعداد ارائه دهندگان نقدینگی و توکن‌های استخر نقدینگی، میزان ریسک ضرر ناپایدار را مشخص می‌کند. توکن مدنظر کاربر با توکن دیگری که معمولاً یک استیبل کوین مانند تتر (USDT) است و با یک توکن مبتنی بر اتریوم مانند اتر (ETH) جفت می‌شود.
استخرهای شامل دارایی‌هایی مانند استیبل کوین‌ها در محدوده قیمتی محدود کمتر در معرض ضررهای موقت قرار می‌گیرند. در نتیجه، در این سناریو خطر ضرر ناپایدار استیبل کوین‌های ارائه دهندگان نقدینگی کمتر خواهد بود.
اما اگر ارائه دهندگان نقدینگی در بازارسازهای خودکار (AMM) در معرض ضررهای آتی هستند چرا کماکان به تأمین نقدینگی ادامه می‌دهند؟
دلیل این کار این است که کارمزدهای معاملاتی ممکن است ضرر ناپایدار را جبران کند. به عنوان مثال، استخرهای یونی سواپ که به شدت با خطر ضرر موقت مواجه هستند به دلیل دریافت کارمزد معاملات (0.3%) می‌توانند سودآور باشند.
جلوگیری از ضرر ناپایدار چیست؟
جلوگیری از ضررهای ناپایدار (ILP) نوعی بیمه است که از تأمین کنندگان نقدینگی در برابر ضررهای غیرمنتظره محافظت می‌کند.
تأمین نقدینگی در بازارسازهای خودکار تنها زمانی برای کاربران سودآور است که مزایای فارمینگ از میزان ضررهای موقت بیشتر شود. با این حال، اگر تأمین‌کنندگان نقدینگی متحمل ضرر شوند می‌توانند از ILP برای محافظت از سرمایه خود در برابر ضررهای ناپایدار استفاده کنند.
برای درک نحوه عملکرد ILP به مثال شبکه بانکور (Network Bancor) توجه کنید. هنگامی که کاربر یک سپرده‌گذاری جدید در شبکه بانکور انجام می‌دهد، پوشش بیمه‌ای ارائه شده توسط این شرکت با نرخ 1 درصد در هر روزی که استیک انجام می‌شود افزایش می‌یابد و در نهایت پس از 100 روز کامل می‌شود.
پروتکل بانکور هر گونه ضرر موقتی که در 100 روز اول یا در هر زمان پس از آن اتفاق افتاده باشد را در زمان برداشت دارایی پوشش می‌دهد. اما به برداشت‌هایی که قبل از سررسید 100 روزه انجام شوند فقط بخشی از خسارت تعلق می‌گیرد.
به عنوان مثال، به دارایی‌هایی که پس از 40 روز استیکینگ در استخر برداشت شوند 40 درصد خسارت بابت ضرر موقت تعلق می‌گیرد.
به دارایی‌هایی که در 30 روز اول برداشت شوند هیچ غرامتی بابت ضرر ناپایدار تعلق نمی‌گیرد. استخر نقدینگی مسئول همان ضرر ناپایداری است که در یک بازار ساز خودکار معمولی متحمل می‌شد.
ضرر ناپایدار چگونه اتفاق می‌افتد؟
برای درک نحوه اتفاق افتادن ضرر ناپایدار/موقف موقعیت فرضی زیر را در نظر بگیرید. فرض کنید یک ارائه‌دهنده نقدینگی دارای 10 اتریوم می‌خواهد برای یک استخر اتریوم/تتر (USDT) 50 به 50 نقدینگی تأمین کند. در این سناریو این کاربر باید 10 اتریوم و 10000 تتر را در استخر سپرده‌گذاری کند (با فرض اینکه هر 1 اتریوم معادل 1000 تتر باشد).
اگر ارزش کل دارایی استخر 100000 تتر باشد (50 اتریوم و 50000 تتر)، سهم کاربر با استفاده از معادله ساده زیر 20 درصد خواهد بود:
(20,000 USDT/ 100,000 USDT) * 20% = 100
محاسبه سهم ارائه کننده نقدینگی در استخر نقدینگی
درصد مشارکت ارائه‌دهنده نقدینگی در استخر نیز قابل‌توجه است زیرا وقتی ارائه‌دهنده نقدینگی دارایی‌های خود را از طریق یک قرارداد هوشمند در یک استخر سپرده‌گذاری می‌کند بلافاصله توکن‌های استخر نقدینگی را دریافت می‌کند.
ارائه دهندگان نقدینگی می‌توانند با استفاده از این توکن‌ها هر زمان که بخواهند سهم خودشان از استخر (در این مورد 20 درصد) را برداشت کنند. اما آیا امکان دارد در صورت ضرر ناپایدار پول از دست داد؟
اینجاست که مفهوم ضرر ناپایدار معنی پیدا می‌کند. ارائه دهندگان نقدینگی در معرض نوعی دیگری از ریسک هستند که به عنوان ضرر ناپایدار (IL) شناخته می‌شود چرا که این کاربران به جای مقدار مشخصی از توکن‌ها صاحب درصدی از دارایی‌های استخر هستند. در نتیجه، ضرر ناپایدار زمانی اتفاق می‌افتد که ارزش دارایی سپرده‌شده کاربر نسبت به زمانی که آن را سپرده‌گذاری کرده تغییر می‌کند.
بیشتر بخوانید: استخر نقدینگی در دیفای چیست؟
این ضرر، ناپایدار است چراکه اگر ارز دیجیتال بتواند به قیمت قبلی بازگردد (یعنی همان قیمتی که در آن به بازار ساز خودکار سپرده شد) هیچ ضرری اتفاق نمی‌افتد. همچنین، ارائه دهندگان نقدینگی 100 درصد از کارمزدهای معاملاتی را دریافت می‌کنند و این ریسک ضرر ناپایدار را جبران می‌کند.
نحوه محاسبه کردن ضرر ناپایدار
در مثالی که در بالا توضیح داده شد قیمت هر یک اتریوم در زمان سپرده‌گذاری 1000 تتر بود، اما فرض کنید قیمت آن دو برابر شود و هر اتریوم با قیمت 2000 تتر شروع به معامله شدن کند.
الگوریتمی که نحوه کار استخر را تنظیم می‌کند از یک فرمول مشخص برای مدیریت دارایی‌ها استفاده می‌کند.
ساده‌ترین و پرکاربردترین فرمول، فرمول محصول ثابت است که توسط یونی سواپ استفاده می‌شود. این فرمول به زبان ساده به شرح زیر است:
با استفاده از مقادیر مثال بالا و بر اساس 50 اتریوم و 50000 تتر خواهیم داشت:
50 * 50000 = 2500000
همچنین قیمت اتریوم استخر را می‌توان با فرمول زیر به دست آورد:
نقدینگی توکن / نقدینگی اتریوم = قیمت اتریوم
در واقع:
50000 / 50 = 1000
حالا قیمت هر یک اتریوم 2000 تتر است. بنابراین فرمول نقدینگی اتریوم و نقدینگی توکن به این شکل تغییر می‌یابند:
نقدینگی اتریوم = ریشه دوم (محصول ثابت / قیمت اتریوم)
نقدینگی توکن = ریشه دوم (محصول ثابت * قیمت اتریوم)
نقدینگی اتریوم و نقدینگی توکن به قیمت جدید: هر یک اتریوم معادل 2000 تتر
نقدینگی اتریوم = ریشه دوم (2000 / 2500000) = 35/355
نقدینگی توکن = ریشه دوم (2000 * 2500000) = 70710/6 تتر
این مقادیر را می‌توان با فرمول محصول ثابت بالا هم تأیید کرد:
35.355 * 70710.6 = 2500000= نقدینگی اتریوم * نقدینگی توکن
بنابراین حالا مقادیر زیر را داریم:
مقادیر تتر و اتریوم قدیمی و جدید:
مقادیر قدیمی: 50 اتریوم و 50000 تتر
مقادیر جدید: 35 اتریوم و 70710 تتر
اگر حالا ارائه‌دهنده نقدینگی بخواهد دارایی‌های خود را از استخر خارج کند توکن‌های نقدینگی ساز خود را با 20 درصد سهمی که دارد مبادله می‌کند.
سپس، با گرفتن سهم خود از مقادیر به روز شده هر دارایی در استخر، 7 اتریوم (یعنی 20 درصد از 35 اتریوم) و 14142 تتر (یعنی 20 درصد از 70710 تتر) دریافت می‌کند.
حالا، ارزش کل دارایی‌های برداشت شده کاربر برابر است با:
(7 ETH * 2000 USDT) 14142 USDT = 28142 USDT.
اگر کاربر دارایی‌های خود را وارد استخر نقدینگی نمی‌کرد با افزایش قیمت می‌توانست 30000 تتر = [10000 + (2000 * 10 ETH)] داشته باشد.
این اختلاف که ممکن است به دلیل نحوه مدیریت نسبت‌های دارایی توسط بازار سازهای خودکار رخ دهد ضرر ناپایدار نامیده می‌شود. در مثال‌های ضرر ناپایدار بالا:
ضرر ناپایدار هنگامی که ارائه دهنده نقدینگی سهم 20 درصدی خود را برداشت می‌کند (از مجموع 35 اتریوم و 70710 تتر):
30000USDT – 28142 USDT = 1858 USDT
چگونه می‌توان از بروز ضرر ناپایدار جلوگیری کرد؟
ارائه دهندگان نقدینگی نمی‌توانند به طور کامل از ضرر ناپایدار جلوگیری کنند. با این حال، آن‌ها می‌توانند با اقداماتی مانند استفاده از جفت‌های استیبل کوین و استفاده نکردن از جفت‌های پرنوسان ریسک ضرر را کاهش دهند.
بیشتر بخوانید: استیبل کوین‌های برتر سال 2021 (ارزهای دیجیتال با ارزش پایدار)
یکی از استراتژی‌های خوب برای جلوگیری از ضرر موقت انتخاب جفت‌های استیبل کوین است که به دلیل ثابت ماندن قیمت آن‌ها ریسک ضرر ناپایدار به حداقل می‌رسد. همچنین فرصت آربیتراژ آن‌ها کمتر است که موجب کاهش ریسک ضرر می‌شود.
اما در طرف مقابل ارائه دهندگان نقدینگی که از جفت‌های استیبل کوین استفاده می‌کنند نمی‌توانند از بازار صعودی ارزهای دیجیتال سود ببرند.
نتیجه‌گیری
با تمام این تفاسیر احتمال تغییر ارزش دارایی‌های سپرده شده در استخرهای نقدینگی همیشه وجود دارد. از سوی دیگر، ارائه دهندگان نقدینگی قبل از فاصله گرفتن زیاد قیمت دارایی‌هایشان از قیمت ابتدایی باید بدانند چه زمانی آن‌ها را بفروشند.
با توجه به ریسک‌های ذکر شده مؤسسات مالی بزرگ به دلیل ریسک ضرر ناپایدار حوزه دیفای کمتر در استخرهای نقدینگی شرکت می‌کنند. با این حال، اگر پذیرش و استقبال از بازار سازهای خودکار توسط افراد و شرکت‌های سراسر جهان سرعت پیدا کند این مشکل قابل حل است.
شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:
- می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
- در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید
برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود: