نحوه تحلیل پروژه‌های دیفای (DeFi)

پروژه‌های دیفای، محصولات و خدمات مالی نوآورانه‌ا‌‌ی هستند که روی بلاک‌چین‌ها ایجاد شده و در چند سال اخیر رشد زیادی کرده‌اند؛ به‌طوری‌که باعث تغییرات شگرفی در حوزه‌های مالی شده‌اند.

به کمک DeFi دیگر برای استفاده از خدمات مالی نیازی به حضور واسطه‌هایی که در سیستم‌های سنتی بودند، نظیر موسسات مالی و  بانک‌ها نداریم.

با برداشته شدن این واسطه‌ها، برای استفاده از خدمات مالی فقط نیاز به اتصال اینترنتی است. هر کسی در هر جای دنیا که به اینترنت متصل است می‌تواند وام بدهد، وام بگیرد، ترید کند و از دارایی‌های دیجیتال سود بدست آورد.

بااین‌حال تنوع پروژه‌های دیفای موجب پیچیدگی این حوزه شده و لازم است کاربران بتوانند آن‌ها را تحلیل کنند و بفهمند.

به‌این‌ترتیب سرمایه‌گذاران باید قبل از اینکه وارد یک پروژه دیفای شوند و توکن‌های آن را بخرند، درمورد پروژه، اعتبار و آینده آن به قدر کافی تحقیق کنند.

نکات کلیدی

• پروژه‌های دیفای، خدمات مالی غیرمتمرکز بر مبنای فناوری بلاک‌چین‌ها هستند که کار وام‌دهی، گرفتن وام، ترید، استفاده از صرافی و سایر خدمات مالی را تسهیل می‌کنند.
• قبل از سرمایه‌گذاری در پروژه‌های دیفای و خرید توکن آنها لازم است ابعاد مختلف این پروژه‌ها را تحلیل کنیم و قابلیت آنها را برای رشد و افزایش دارایی کاربران بسنجیم.
• از مهمترین فاکتورها برای تحلیل پروژهای دیفای می‌توان به بررسی ارزش کل قفل شده (TVL)، حجم 24 ساعته، نرخ قیمت به فروش، تیم توسعه‌دهنده و توکنومیک پروژه اشاره کرد.

اصول پروژه‌های دیفای

قبل از اینکه بتوانید یک پروژه دیفای را تحلیل کنید باید اصول آن را بشناسید.

دیفای (DeFi) به اپلیکیشن‌های مالی که روی شبکه بلاک‌چین ساخته می‌شوند اشاره دارد که هدف آن‌ها راائه خدمات مالی باز، بدون نیاز به مجوز و طی کردن فرآیندهای اعتمادسازی است که در خدمات مالی سنتی وجود دارد.

چنین اپلیکیشن‌هایی خدماتی مثل وام‌دهی و وام گرفتن، صرافی‌های غیرمتمرکز و یلدفارمینگ را ارائه می‌کنند.

ازآنجایی‌که این تکنولوژی ماهیتی کاملا باز دارد افراد و تیم‌های زیادی هستند که روی ساخت اپلیکیشن‌های مختلف کار می‌کنند تا میزان کنترل کاربران روی اطلاعات شخصی شان را افزایش دهند تا کاربر مالک کامل دارایی‌های خود باشد.

اما کسانی که تازه‌وارد هستند باید با احتیاط بیشتری وارد این پروژه‌ها شوند.

چرا راستی آزمایی (Due Diligence) در دیفای مهم است؟

انجام بررسی‌های راستی‌آزمایی و ارزیابی صلاحیت پروژه‌های دیفای به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد این تکنولوژی که موجب می‌شود خطرات ناشناخته‌ای در انتظار کاربران باشد اهمیت زیادی دارد.

کسانی که روی دیفای سرمایه‌گذاری می‌کنند معمولا با خطراتی مثل راگ پول (Rug Pull)، هک و از دست رفتن همه یا بخشی از سرمایه خود مواجه هستند.

به‌همین‌دلیل مهم است که اصول پروژه‌ها، تیم و تکنولوژی آنها و نیز سطح امنیتی بکار رفته در آن‌ها بررسی شوند تا سرمایه‌گذاران تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرند و وارد پروژه‌های کلاه‌برداری یا ضعیف نشوند.

زمانی که سرمایه‌گذاران، پروژه‌ها را راستی‌آزمایی کنند می‌توانند تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرند، فرصت‌های سرمایه‌گذاری بهتر را پیدا کنند، خطرات پیش روی آن‌ها کاهش می‌یابد و نیازی نیست ریسک زیادی بپذیرند.

به‌این‌ترتیب کاربران، دانش و شناختی که برای فعالیت در فضای پیچیده دیفای لازم دارند را بدست می‌آورند.

اما این امر مستلزم این است که افراد علاقمند به حوزه دیفای همانطور که پروژه‌های جدید را بررسی می‌کنند مواردی که در ادامه مقاله درباره آنها صحبت خواهیم کرد را هم در نظر داشته باشند (طبق گفته Binance):

رایج ترین معیارهایی که به ارزیابی پروتکل دیفای کمک می‌کنند

معیارهای مختلفی برای بررسی بازده و پتانسیل پروژه‌های دیفای وجود دارد که می‌تواند اطلاعات ارزشمندی درباره آنها به ما بدهد.

این معیارها عبارتند از:

• ارزش کل قفل شده (TVL)
• حجم 24 ساعته توکن
• نرخ تورم
• ارزش بازار پروژه
• نرخ قیمت به فروش توکن
• تعداد آدرس‌های منحصربه‌فرد یک شبکه
• تیم پروژه
• تکنولوژی به‌کار رفته
• توکنومیک
• معیارهای امنیتی
• تحلیل جوامع کاربران پروژه و بررسی میزان پذیرش آن

در ادامه این معیارها را به‌صورت جزیی بررسی خواهیم کرد:

1. ارزش کل قفل شده (TVL)

ارزش کل قفل‌شده یا TVL مقدار کل وجوهی است که در یک پروتکل دیفای قفل شده است.

می‌توان TVL را کل سرمایه‌ای در نظر گرفت که کاربران برای تامین نقدینگی یک پروژه به آن واریز کرده‌اند.

مثلا ارزش کل قفل‌شده یونی سواپ که یکی از شناخته‌شده‌ترین پروژه‌های دیفای است تا فوریه 2023 بیش از 4 میلیارد دلار بوده و این یعنی تا این تاریخ، کاربران بیش از 4 میلیارد دلار به یونی‌سواپ واریز کرده‌اند.

این اعداد و ارقام میزان علاقه کاربران به پروژه‌های دیفای را نشان می‌دهد.

به‌این‌ترتیب پروتکلی که TVL بیشتری دارد پروژه مستحکم‌تر و ارزش بالاتری خواهد داشت. برای بررسی میزان TVL پروژه‌های مختلف دیفای می‌توانید از وبسایت Defillama استفاده کنید.

2. ارزش بازار پروژه

ارزش بازار پروژه یا مارکت کپ، ارزش کل توکن‌های درگردش یک پروژه را نشان می‌دهد. این عدد حاصل ضرب قیمت کنونی توکن در تعداد توکن‌های در گردش است. ارزش بازار به بزرگی و حدود کلی یک پروژه می‌پردازد. بااین‌حال عوامل دیگری مثل میزان کاربرد آن پروژه، میزان پذیرش آن و موفقیتی که بدست می‌آورد نیز مهم هستند.

3. حجم 24 ساعته

حجم 24 ساعته ارزش کل تریدهایی که در مدت 24 ساعت در یک پروتکل دیفای خاص انجام شده را نشان می‌دهد.

هرقدر این عدد بالاتر باشد تریدرهای بیشتری فعالند و میزان نقدینگی بهتر است. به‌این‌ترتیب می‌توان گفت این پروژه، اکوسیستمی پویا دارد.

اما حجم 24 ساعته پایین می‌تواند نشان‌دهنده کم بودن خرید‌و‌فروش توکن‌های پروتکل باشد. این حجم کم دلایل و پیامدهای مختلفی دارد مثل بی‌علاقگی یا مشارکت پایین معامله‌گران و سرمایه‌گذاران.

4. نرخ تورم

نرخ تورم توکن معیار مهمی برای بررسی پروژه‌های دیفای است. نرخ تورم به معنی قیمتی است که توکن‌های جدیدتر پروژه دیفای با آن قیمت عرضه می‌شوند.

هر‌قدر نرخ تورم کمتر باشد آن پروژه مطلوب‌تر است چراکه نشان می‌دهد عرضه توکن‌ها کنترل‌شده‌تر است و ارزش آنها در طول زمان حفظ می‌شود.

با‌این‌حال لازم است مدل کلی توکنومیک پروژه‌های دیفای و نحوه توزیع توکن‌های آنها نیز بررسی شود تا اطمینان یابیم که میزان عرضه توکن آنقدر هست که هم شرکت‌کنندگان را تشویق کند هم موجب کمبود نشود.

درباره ارزهای دیجیتال تورمی بیشتر بخوانید.

5. نرخ قیمت به فروش

معیار نرخ قیمت به فروش برای تعیین اینکه آیا پروتکل دیفای کمتر از ارزش واقعی‌اش یا بیشتر از آن ارزش‌گذاری شده است بکار می‌رود.

برای محاسبه این فاکتور ارزش بازار رقیق شده پروژه را بر درآمد سالانه آن پروژه تقسیم می‌کنند.

هر قدر این نسبت کمتر باشد به این معنی است که پروتکل، کمتر از ارزش واقعی اش ارزش‌گذاری شده و برعکس.

این روش مشابه نحوه استفاده از نسبت قیمت به فروش در بازارهای مالی سنتی است که از آن استفاده می‌کنند تا ببینند آیا سهامی بیشتر از ارزش واقعی‌اش قیمت‌گذاری شده یا کمتر از آن.

6. تعداد آدرس‌های منحصربه‌فرد

تعداد آدرس‌های منحصربه‌فرد کیف پول‌ها، معیاری است که تعداد شرکت‌کنندگان در پروژه‌های دیفای را نشان می‌دهد.

این معیار مثل این است که بگوییم یک برنامه مبتنی بر وب 2 مثلا اپلیکیشن کافه بازار، چقدر کاربر مجزا دارد.

افزایش تعداد آدرس‌ها نشان‌دهنده محبوبیت و پذیرش روزافزون پروژه است. اما توجه کنید که این معیار قابل دست‌کاری و تغییر است و نمی‌توان آن را به‌تنهایی در نظر گرفت بلکه باید در ترکیب با سایر موارد بررسی شود.

اما منظور از آدرس فعال ارز دیجیتال چیست؟

7. ارزیابی تیم یک پروژه دیفای

یکی از مهم‌ترین مواردی که قبل از سرمایه‌گذاری روی یک پروژه دیفای باید انجام داد بررسی کاربردهای پروژه و تیمی است که آن را توسعه داده‌اند.

با بررسی وبسایت رسمی پروژه، وایت‌پیپر، تیم رهبری و سابقه کاری، تجربیات و سایر اسنادی که در ارتباط با آنها وجود دارد می‌توان پروژه را بهتر شناخت.

به دنبال توسعه‌دهندگان، مشاوران و متخصصان با‌تجربه باشید و پروژه‌های موفق آنها را بررسی کنید. شفافیت، پاسخگو بودن و تعامل آن‌ها با جامعه کاربرانشان را در سطح شبکه‌های اجتماعی مثل توییتر، ردیت، تلگرام و دیسکورد بررسی کنید.

مشارکت فعال در کانال‌های ارتباطی، به‌روز‌رسانی و توسعه مستمر پروژه نشانه‌های مثبتی از وجود یک تیم خوب است که نسبت به پیشرفت پروژه متعهدند.

از‌دیگر‌سو، با اینکه عدم پاسخگویی در شبکه‌های اجتماعی و تعامل پایین با کاربران لزوما نشان‌دهنده کلاه‌برداری نیست اما می‌تواند یک علامت خطر باشد که لازم است در این موارد احتیاط شود.

8. ارزیابی تکنولوژی دیفای

یکی از مهم‌ترین فاکتورها در تداوم و اثربخشی پروژه، فناوری به‌کار رفته در آن است. بلاک‌چینی که پروژه روی آن اجرا شده اهمیتی کلیدی دارد.

مثلا بلاک‌چین اتریوم محبوب است و زیرساختی قوی برای برنامه‌های دیفای ارائه می‌کند. اما بلاک‌چین‌های لایه 1 دیگری هم هستند که زیرساختی قوی برای پروژه‌های دیفای هستند.

به‌این‌ترتیب سرمایه‌گذاران باید ویژگی‌های مثبت و منفی بلاک‌چین‌ها را در نظر بگیرند و سپس اقدام به خرید کنند.

یکی دیگر از ابعاد کلیدی، قرارداد هوشمندی است که پروژه دیفای را شکل داده است. قراردادهای هوشمند به صورت خودکار و براساس شرایط مندرج در آن‌ها، روی بلاک‌چین‌ها اجرا میشوند.

ضروری است که پروژه‌های دیفای قراردادهای هوشمند خود را مرتبا بررسی کنند تا نقاط ضعف آنها را برطرف کرده و میزان آسیب‌پذیری را کاهش دهند.

به‌این‌ترتیب سرمایه کاربران از خطرات مختلف حفظ شده و سطح امنیت پروتکل دیفای بالاتر می‌رود.

بررسی تاریخچه قرارداد هوشمند، نشان‌دهنده تلاش تیم پروژه در این راستاست.

قابلیت همکاری نیز یکی دیگر از ابعاد مهم پروژه‌های دیفای است که موجب تعامل و ارتباط یکپارچه بین پلتفرم‌ها و پروژه‌های دیفای دیگر می‌شود.

اگر قابلیت همکاری وجود داشته باشد می‌توان توکن‌های یک پروژه را در چندین برنامه غیرمتمرکز (DApp) استفاده کرد و به شبکه‌های بلاک‌چین دیگر منتقل و معامله نمود.

به‌این‌ترتیب باید قبل از انتخاب پروژه دیفای مناسب سرمایه‌گذاری، قابلیت همکاری آن‌ها را بسنجید.

9. تحلیل توکنومیک پروژه

توکنومیک به اقتصاد یک پروژه و مشوق‌هایی که به سرمایه‌گذاران می‌دهد برمی‌گردد. پس شناخت هدف یک پروژه و نحوه توزیع توکن‌های آن اهمیت دارد.

در بررسی توکنومیک پروژه، فاکتورهایی مثل میزان کل ذخایر توکن‌ها، میزان و نحوه تخصیص آن‌ها به ذی‌نفعان مختلف می‌پردازیم. این ذی‌نفعان شامل اعضای تیم، اعضای جامعه، مشاوران و سایر سهام‌داران است.

با بررسی مدل توزیع توکن‌ها، میزان غیرمتمرکز بودن پروژه، نحوه حاکمیت آن و پتانسیلی که برای تغییر بازار دارد را متوجه خواهیم شد.

همچنین باید مکانیسم توزیع توکن‌ها را هم در نظر بگیریم. این مکانیسم‌ها مواردی مثل استخراج، سپرده‌گذاری و سایر متدهای ایجاد و توزیع توکن‌های جدید در گذر زمان را شامل می‌شود.

ارزیابی این مکانیسم‌ها به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند بفهمند این توکن تورمی است یا غیرتورمی، کمیاب است یا خیر و چه مشوق‌هایی به کاربران خود می‌دهد.

فاکتور مهم بعدی، جریان درآمد پروژه‌های دیفای است. اینکه یک پروژه از چه راهی کسب درآمد می‌کند و آن را پایدار نگه می‌دارد به ما درباره ارزش بالقوه آن توکن می‌گوید.

درآمد پروژه می‌تواند از کارمزد تراکنش‌ها، میزان استفاده از پلتفرم یا منابع دیگر باشد. معمولا توکنومیک پروژه‌ها در وایت‌پیپر آنها درج می‌شود.

به عنوان مثال در تصویر پایین وضعیت توکنومیک توکن UNI مربوط به صرافی غیرمتمرکز یونی‌سواپ را می‌بینید.

60 درصد برای جامعه، 18 درصد برای سرمایه‌گذاران، 21.3 درصد برای تیم توسعه‌دهنده و 0.7 درصد برای مشاوران در نظر گرفته شده است.

10. بررسی معیارهای امنیتی

با توجه به اینکه دزدی و هک در فضای بلاک‌چین، زیاد مشاهده می‌شود ارزیابی اقدامات امنیتی پروژه‌های دیفای اهمیت زیادی دارد. باید بررسی کنید که آیا پروژه به صورت مرتب و از لحاظ امنیتی بررسی می‌شود یا خیر.

آیا این بررسی‌ها توسط سازمان‌ها و اشخاص ثالث است. اگر چنین اقداماتی انجام شود نشان خوبی است و می‌توان به قرارداد هوشمند آن پروژه اطمینان کرد.

یکی از شاخص‌هایی که نشان می‌دهد یک پروژه در بالا بردن سطح امنیت خود مصمم است برنامه‌های باگ بانتی است که در آن به افرادی که ایرادات امنیتی پروژه را پیدا کنند پاداش می‌دهند.

این افراد دارای یک محدوده تعریف‌شده هستند که سیستم‌ها، پلتفرم‌ها یا نرم‌افزارهایی که برای شناسایی باگ واجد شرایط هستند مشخص می‌کند.

در ادامه تصویر صفحه مربوط به بیگ بانتی پروژه یونی‌سواپ را می‌بینید که کاربران می‌توانند خطاهایی که دیده‌اند را گزارش کنند:

وقتی کاربری، آسیب‌پذیری سیستم را پیدا می‌کند گزارش مفصلی ارائه کرده و تاثیر آن مسئله و مراحل تصحیح آن را شرح می‌دهد. صورت اثبات این گزارش، پاداش مالی از پیش تعیین‌شده‌ای می‌گیرد.

تمایل یک پروژه دیفای به شناسایی نقاط ضعف پروژه نشان‌دهنده تعهد آن به برطرف کردن ضعف‌ها و اتخاذ گام‌هایی در جهت پیش‌گیری از این مسائل است.

11. تحلیل جوامع دیفای و میزان پذیرش پروژه بین مردم

قدرت جامعه پروژه و پذیرش آن توسط کاربران شاخص مهمی در موفقیت بالقوه آن است. این شاخص‌ها دیدگاه ارزشمندی درباره دوام پروزه، چشم‌انداز رشد آن در آینده و پذیرش کلی آن در بازار ارائه می‌کند.

تعامل با جامعه هواداران پروژه برای برانگیختن احساسات آن‌ها، مشارکت و اشتیاق‌شان ضروری است. این تعامل باعث می‌شود سطح حمایت و اعتماد کاربران بیشتر شود.

پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی مثل توییتر، تلگرام، دیسکورد و ردیت اطلاعات زیادی درباره جامعه یک پروژه می‌دهند. در این مطلب 15 اینفلوئنسر بازار کریپتو که باید آن‌ها را بشناسید را معرفی کردیم.

سرمایه‌گذاران باید قبل از خرید توکن‌ها این کانال‌ها را چک کنند و بحث‌ها، نظارت و میزان فعالیت کاربران را بسنجند. همچنین احساسات کاربران را بررسی کنند. وجود احساسات مسلط می‌تواند نشان‌دهنده اعتماد و اشتیاق به پروژه باشد.

نمونه عملی بررسی یک پروژه دیفای

در ادامه وضعیت توکن SUSHI مربوط به پروژه دیفای صرافی غیرمتمرکز سوشی‌سواپ را در تاریخ 20 خرداد 1402 می‌بینید:

 همانطور که در تصویر می‌بینید همه فاکتورهایی که تا به اینجا بحث کردیم قابل مشاهده هستند.

• ارزش بازار یا Market Cap بیش از 133 میلیون دلار
• میزان TVL یا ارزش کل قفل شده بیش از 375 میلیون دلار
• حجم 24 ساعته بیش از 45 میلیون دلار
• تعداد توکن‌های در گردش بیش از 230 میلیون توکن
• لینک‌هایی نیز برای بررسی جامعه این پروژه، کدها و وایت‌پیپر آن قرار دارد.
• در قسمت Audits نام Certik را می‌بینیم که با کلیک روی آن به صفحه نمایش وضعیت امنیتی پروژه راهنمایی می‌شویم.

سایر اطلاعات مثل توکنومیک، نرخ تورم، تعداد آدرس‌های منحصربه‌فرد، نرخ قیمت به فروش، معرفی تیم و تکنولوژی در این صفحه وجود ندارند و می‌توانید آن‌ها را از طریق وبسایت‌های دیگر، شبکه‌های اجتماعی یا سایت رسمی سوشی سواپ پیگیری کنید.

سوالات متداول

جمع بندی

مهم‌ترین اقدامی که باید قبل از سرمایه‌گذاری روی هر پروژه دیفای انجام دهید تحلیل ابعاد مختلف آن پروژه است. به‌این‌ترتیب می‌توانید با تصمیمات آگاهانه‌تری وارد فضای مالی غیرمتمرکز شوید.

با در نظر گرفتن عواملی مثل توکنومیک، امنیت، مشارکت جامعه ،تیم پروژه، فناوری بکار رفته و غیره به درک جامعی از پتانسیل‌های پروژه خواهید رسید.

اما به خاطر داشته باشید که هیچ‌گاه بیشتر از مقداری که می‌توانید از دست دهید سرمایه‌گذاری نکنید.

با اینکه فاکتورهایی که در مقاله بررسی کردیم برای انتخاب یک پروژه دیفای اهمیت زیای دارند اما این فهرست جامع نیست و سرمایه‌گذاران باید در انتخاب خود احتیاط بیشتری به خرج دهند تا دجار ضرر مالی نشوند.