صرافی غیر متمرکز
صرافی غیرمتمرکز (decentralized exchange) یا به‌اختصار DEX یک بازار همتابه‌همتا (P2P) است که خریداران و فروشندگان رمزارز را به هم وصل می‌کند.
برخلاف صرافیهای متمرکز (centralized exchanges) یا به‌اختصار CEX، صرافیهای غیرمتمرکز پلتفرم‌هایی غیرامانی (non-custodial) هستند، به این معنی که کاربر هنگام انجام تراکنش‌ها کنترل کلیدهای خصوصی خود را در دست دارد.
در غیاب نهاد و مرجع مرکزی، صرافیهای غیرمتمرکز از قراردادهای هوشمندی (smart contracts) استفاده می‌کنند که تحت شرایطی مشخص به‌صورت خودکار اجرا می‌شوند و هر تراکنش را در بلاک‌چین ثبت می‌کنند.
عناوین مطلب:
این تراکنش‌های ایمن که بدون نیاز به اعتماد انجام می‌شوند، نمایان‌گر بخشی از بازار دارایی‌های دیجیتال هستند که به‌سرعت در حال پیشرفت است و هرروز محصولات مالی نوینی عرضه می‌کند.
تفاوت صرافیهای متمرکز و صرافیهای غیرمتمرکز
صرافیهای فیات و بازارهای سنتی سهام خریداران و فروشندگان را در یک مکان جمع می‌کنند و نقدینگی نسبی بازار را برای ورود یا خروج از معاملات مهیا می‌کنند.
نقدینگی بیشتر به‌‌معنای تضمین وجود طرف دوم معامله است به‌صورتی که بتواند از شما دارایی بخرد یا دارایی خود را به شما بفروشد.
صرافیهای رمزارز نیز معاملات دارایی‌های دیجیتال مبتنی بر بلاک‌چین را تسهیل می‌کنند. این صرافی‌ها خود به پلتفرم‌های متمرکز یا غیرمتمرکز تقسیم می‌شوند. صرافیهای متمرکز واسطه‌های معتمد در معاملات رمزارز هستند و اغلب به‌صورت امانی کلیدهای خصوصی شما (و در نتیجه دارایی‌هایتان) را ذخیره و نگهداری می‌کنند.
صرافیهای برجسته رمزارز تلاش دارند تا تجربه کاربران را از هر لحاظ بهبود ببخشند؛ در مواردی همچون امنیت، قیمت‌گذاری عادلانه بازار، مطابقت با قوانین، حفاظت از حقوق مشتری و دسترسی به جدیدترین دارایی‌های دیجیتال عرضه‌شده به بازار.
در اکثر صرافیهای متمرکز، پیش از انجام تراکنش باید مبلغی ارز فیات یا رمزارز به کیف پول دیجیتال صرافی واریز کنید. پس از انجام تراکنش، می‌توانید دارایی‌ها را از کیف پول خود در صرافی به یک کیف پول رمزارز خارج از صرافی منتقل کنید. همچنین، می‌توانید رمزارزها را با ارز فیات مبادله کنید و ارزهای فیات خود را نیز از حساب بانکیتان برداشت کنید.
از سویی دیگر، صرافیهای غیرمتمرکز با ارائه تراکنش‌های همتابه‌همتا و دسترسی به بخش نوظهور امور مالی غیرمتمرکز (دیفای)، به‌عنوان جایگزینی برای پلتفرم‌های متمرکز معرفی شده‌اند. در حال حاضر، بیش از ۳۵ صرافی غیرمتمرکز وجود دارد. پلتفرم‌های غیرمتمرکزی همچون یونی سواپ (Uniswap)، کایبر (Kyber) و بنکور (Bancor) به‌صورت گسترده به‌عنوان جایگزین‌هایی برای صرافیهای متمرکز شناخته می‌شوند.
در ژانویه ۲۰۱۹ (بهمن ۹۷)، پلتفرم‌های غیرمتمرکز تنها ۰.۱۱ درصد از حجم معاملات جهانی را شامل می‌شدند، اما این میزان در سپتامبر ۲۰۲۰ (شهریور ۹۹) به نزدیک ۲۰ درصد رسید و رکوردشکن شد.
در حال حاضر (شهریور ۱۴۰۰)، حجم معاملات در صرافیهای غیرمتمرکز حدوداً ۸ درصد از کل تراکنش‌های رمزارز برآورد می‌شود. گفتنی است ارزش معاملات انجام‌شده در صرافیهای غیرمتمرکز تا ژوئیه ۲۰۲۱ (مرداد ۱۴۰۰)، به بیش از ۵۶ میلیارد دلار رسید.
پلتفرم‌های غیرمتمرکز رویکرد متفاوتی برای تسهیل خریدوفروش دارایی‌های دیجیتال اتخاذ می‌کنند. صرافیهای غیرمتمرکز به‌جای استفاده از یک سازمان واسطه برای تسویه تراکنش‌ها، از قراردادهای هوشمند خودکار بهره می‌برند. در صورت عدم وجود واسطه‌ها، صرافیهای غیرمتمرکز یک چارچوب غیرامانی در نظر می‌گیرند که در قالب آن شما می‌توانید کنترل کلیدهای خصوصی و دارایی‌های دیجیتال خود را در دست داشته باشید.
اغلب صرافیهای غیرمتمرکز ریسک طرف معامله (counterparty risk) ندارند، به این معنی که معامله‌گرها با مشکل اعتبار پلتفرم یا پروتکل‌های شناخت مشتری (KYC) و پولشویی (AML) روبه‌رو نیستند.
مزایای صرافیهای غیرمتمرکز
حتی در اولین مراحل توسعه، صرافیهای غیرمتمرکز رمزارز مزایایی ارائه می‌دهند که بر نگهداری و تنوع دارایی‌های دیجیتال، اعتماد در انجام تراکنش‌ها، کارمزد تراکنش‌ها و حریم خصوصی سرمایه‌گذاران تأثیر می‌گذارد.
تفاوت اول: کاستدی (خدمات امانی)
صرافیهای غیرمتمرکز غیرامانی هستند، به این معنی که معامله‌گران از ابتدای کار با پلتفرم تا هنگام خروج دارایی، کنترل کلیدهای خصوصی خود را در اختیار دارند. در عمل، فقط کیف پول‌های خارجی با صرافیهای غیرمتمرکز تعامل دارند و معاملات از طریق قراردادهای هوشمند خودکار انجام می‌شوند.
در مقابل، صرافیهای متمرکز با کنترل کلیدهای خصوصی شما نقش نگهبان دارایی‌های شما را بازی می‌کنند. این امر مستلزم ارائه کلیدهای خصوصی به صرافی متمرکز و اعتماد معامله‌گر به پلتفرم برای تأمین امنیت است.
تفاوت دوم: تنوع
در اکتبر ۲۰۲۰، بیش از ۷۴۰۰ رمزارز در بازار وجود داشت. صرافیهای متمرکز بر رمزارزهایی که قصد فهرست کردن آنها را دارند، نظارت دارند و فقط مواردی را فهرست می‌کنند که متقاضی بیشتری دارند. در نظارت صرافیهای متمرکز بر دارایی‌ها، معیارهای بسیاری از جمله فعالیت معاملاتی مناسب، میزان نقدینگی و استانداردهای ایمنی موثر برای اطمینان از سودآوری و مطابقت با قوانین در نظر گرفته می‌شود.
در این شرایط، بسیاری از آلت کوین‌ها فقط از طریق صرافیهای غیرمتمرکز قابل‌دسترسی هستند، جایی که تراکنش‌های همتابه‌همتا بدون نیاز به حجم زیاد معاملات انجام می‌شوند. این امر فرصت گسترده‌تری برای مشارکت در معاملات دارایی‌های دیجیتال و ایجاد نقدینگی فراهم می‌کند.
تفاوت سوم: تراکنش‌های بدون نیاز به اعتماد
در صرافیهای متمرکز، هر معامله توسط یک نهاد مرکزی (خود صرافی) انجام می‌شود.
اما صرافیهای غیرمتمرکز از طریق قراردادهای هوشمند تراکنش‌ها را انجام می‌دهند و آنها را روی بلاک‌چین ثبت می‌کنند. در این تراکنش‌ها، معامله‌گران به اعتماد کردن به نهادی متمرکز نیازی ندارند و تراکنش‌های اصطلاحاً trustless (بدون اعتماد) انجام می‌شوند. بنابراین، از آنجا که صرافیهای غیرمتمرکز دارایی‌های شما را نگهداری نمی‌کنند، احتمال کمتری وجود دارد که هدف حمله هکرها قرار گیرند.
تفاوت چهارم: کارمزد کمتر
صرافیهای غیرمتمرکز از قراردادهای هوشمند خودکار برای انجام تراکنش‌ها کمک می‌گیرند. در شرایطی که واسطه ذی‌نفعی برای انجام تراکنش وجود ندارد، صرافیهای غیرمتمرکز از ساختار کارمزد «گس»ی استفاده می‌کنند که در بلاک‌چین اتریوم (که روی آن ساخته شده‌اند) به کار گرفته می‌شود.
در واقع، صرافیهای غیرمتمرکزی همچون یونی سواپ هزینه بسیار اندکی (حدود ۰.۳ درصد) از تراکنش کسر می‌کنند. اگرچه این کارمزدها در واکنش به میزان ترافیک شبکه تغییر می‌کند، اما همواره بسیار کمتر از کارمزد صرافیهای متمرکز است.
تفاوت پنجم: حریم خصوصی
معامله‌گرانی که از صرافیهای غیرمتمرکز استفاده می‌کنند، نیازی به ارائه کلیدهای خصوصی خود ندارند؛ زیرا کیف پول‌ها خارج از صرافی نگهداری می‌شوند و پلتفرم غیرمتمرکز هیچ‌گونه مسئولیتی در قبال این دارایی‌ها ندارد. به‌همین دلیل، کاربران معمولاً هنگام استفاده از صرافیهای غیرمتمرکز ملزم به انجام فرآیند احراز هویت نیستند. اگرچه طی‌کردن این فرآیند در مجموع از نظر راحتی کاربر مفید به نظر می‌رسد، اما می‌تواند از نظر حقوقی بالقوه مشکل‌ساز باشد.
مشکلات صرافیهای غیرمتمرکز
با وجود تمام مزایای ذکرشده، استفاده از صرافیهای غیرمتمرکز موانعی نیز بر سر پذیرش گسترده ایجاد می‌کند. این مشکلات می‌توانند بر مقیاس‌پذیری صرافی غیرمتمرکز، تجربه کاربری، نقدینگی بازار و انتقال سرمایه تأثیرگذار باشند.
مشکل اول: مقیاس‌پذیری
مقیاس‌پذیری بلاک‌چین بستگی به تعداد تراکنش‌هایی دارد که یک شبکه می‌تواند پیش از اتمام ظرفیت خود انجام دهد. به‌عنوان مثال، شبکه بیت‌کوین در هر ثانیه، ۴.۶ تراکنش پردازش می‌کند؛ در حالی که شبکه اتریوم قابلیت پردازش ۱۵ تراکنش بر ثانیه دارد.
صرافیهای غیرمتمرکز نیز با استفاده از قراردادهای هوشمندی کار خود را انجام می‌دهند که روی شبکه‌های بلاک‌چین قرار گرفته‌اند. از این رو، صرافیهای غیرمتمرکز با مشکل زیرساخت شبکه‌های بلاک‌چینی روبه‌رو هستند.
مشکل دوم: تجربه کاربری
صرافیهای غیرمتمرکز در مراحل اولیه توسعه قرار دارند و استفاده از آنها برای افرادی که با فناوری غیرمتمرکز بلاک‌چین آشنایی کمتری دارند، می‌تواند چالش‌برانگیز باشد.
در وهله اول، کاربران باید با شیوه عملکرد کیف پول خارجی آشنا شوند تا بتوانند با صرافیهای غیرمتمرکز تعامل داشته باشند. سپس، آنها باید ارزهای فیات یا رمزارز به کیف پول خود انتقال دهند. در نهایت، باید بتوانند کیف پول خود را به رابط کاربری صرافی متصل کنند تا بتوانند معامله‌ای انجام دهند. فرآیند واریز دارایی‌ها برای انجام معاملات در صرافیهای متمرکز، بسیار ساده‌تر است.
مشکل سوم: نقدینگی
از آنجا که صرافیهای غیرمتمرکز هنوز پلتفرم‌های نسبتاً جدیدی به شمار می‌روند و از جفت‌ارزهای متنوعی پشتیبانی می‌کنند، تفکیک بازار می‌تواند تأثیری منفی بر نقدینگی بازار داشته باشد. با این همه شایان ذکر است که نقدینگی دارایی‌ها با رشد دیفای به‌‌طرز چشمگیری افزایش یافته است.
مشکل چهارم: مشکل واریز و برداشت
در حال حاضر، فناوری پلتفرم‌های غیرمتمرکز اجازه خرید دارایی‌های دیجیتال با ارزهای فیاتی همچون دلار ایالات متحده را نمی‌دهد. علاوه بر این، شما نمی‌توانید در این صرافی‌ها فیات مبادله کنید یا از صرافی، ارز فیات به حساب بانکی خود واریز کنید.
البته فناوری استیبل کوین‌ها (stablecoin) که کوین‌هایی با ارزش ثابت وابسته به ارزهای فیات هستند، می‌تواند عملکردی شبیه به ارزهای فیات در اکوسیستم دیفای داشته باشد. اما در مجموع، عدم امکان واریز و برداشت ارز فیات مانعی جدی برای ورود کاربران خصوصاً معامله‌گران تازه‌کار محسوب می‌شود.
صرافیهای آینده
اگرچه صرافیهای متمرکز همچنان سلطه خود را بر بازار رمزارزها حفظ کرده‌اند و نیاز سرمایه‌گذاران و معامله‌گران روزانه را برطرف می‌کنند، پلتفرم‌های غیرمتمرکز می‌توانند جایگزین‌های جالبی برای صرافیهای متمرکز باشند.
صرافیهای غیرمتمرکز از طریق قراردادهای هوشمند درون‌زنجیره‌ای، روشی بدون نیاز به اعتماد برای ایجاد تعامل بین خریداران و فروشندگان ایجاد کرده‌اند و مدل‌های جدیدی از مشارکت و حاکمیت اعضای صرافی پدید آورده‌اند.
با این حال، این پلتفرم‌ها هنوز در مراحل ابتدایی حیات خود هستند و برای اطمینان از پذیرش آنها در آینده، اقداماتی همچون بهبود تجربه کاربری، توسعه زیرساخت‌ها، بهبود سازوکار مقیاس‌پذیری و افزایش تعامل با نهادهای متمرکز رمزارز ضروری به نظر می‌رسد.
شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:
- می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
- در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید
برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود: