به عبارت ساده، توکنومیک (Tokenomic) درک شخصیت‌های عرضه و تقاضای یک توکن یا ارز دیجیتال هستند.
در اقتصاد سنتی، کارشناسان اقتصادی چاپ و توزیع پول فیات (پول کاغذی) را با استفاده از اطلاعات رسمی عرضه پول نظاره می‌کنند.
داده‌هایی که آنها گزارش می‌کنند با نام‌های M1 و M2 و در برخی کشور‌ها M3 و M4 شناخته می‌شود. توضیح این حروف M چهارگانه خارج از حوصله این مقاله است اما به طور کلی باید بدانید که M1 برای اندازه‌گیری بیشترین پول نقد، و M2 برای کمترین پول نقد کاربرد دارد.
عناوین مطلب:
این اعداد به شما کمک می‌کنند تا ابعاد مختلف عرضه پول را نظاره و شفاف سازی کنید.
اعداد نمایش داده شده در M چهارگانه اهمیت زیادی دارند چرا که وقتی به تاریخ نگاهی می‌اندازیم، پادشاهان، ملکه‌ها و دولت‌ها همیشه عادت به ساخت پول بیشتر برای کشورشان داشته‌اند.
مدیریت یک کشور یا مبارزه در یک جنگ بزرگ می‌تواند پرخرج باشد. از این رو، افزایش درآمد‌ها یا بودجه کار آسانی نیست بنابراین دولت‌ها از نظر سیاسی مصلحت را در انتخاب راه آسان یعنی چاپ پول بیشتر می‌بینند.
بیشتر بخوانید: «اقتصاد دستوری» چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟
در دنیای امروز، چیز‌هایی مانند صورت حساب‌های بانکی و تاثیرات پاندمی کرونا باعث شده تا دولت‌های جهان اقدام به چاپ مقدار قابل توجهی پول فیات نمایند. با این که دولت‌ها این فرآیند را نظاره می‌کنند اما چاپ پول بیشتر در یک دوره کوتاه یا بلند مدت به کاهش ارزش پول فعلی منجر می‌شود.
ما این کاهش ارزش پول را با نام تورم می‌شناسیم. تورم باعث می‌شود تا پولی که بابت خرید کالا‌ها و اجناس مورد نیاز پرداخت می‌کنیم سال به سال افزایش پیدا کند.
بیشتر بخوانید: آیا بیت‌کوین می‌تواند سپری در برابر تورم باشد؟
توکن چیست؟
قبل از ورود به مبحث اصلی توکنومیک باید با مفاهیم پایه آن آشنایی بیشتری پیدا کنیم. در ظاهر همه ما می‌دانیم یک توکن چیست اما توکن‌های کریپتو کارنسی و چرخه اقتصاد آنها را کمتر کسی می‌شناسد.
توکن‌هایی که فقط به مبحث حاکمیت می‌پردازند را توکن حاکمیتی می‌گوییم و همینطور برای توکن‌های کاربری و امنیتی نیز این مسئله صدق می‌کند.
کریپتو کارنسی و توکن‌های دیجیتالی که روی بلاک‌چین ایجاد می‌شوند، از الگوریتم‌های از پیش تعیین شده برای ضرب توکن و کوین استفاده می‌کنند. این بدان معناست که ما می‌توانیم با دقت زیادی میزان توکن‌های ضرب شده را با تاریخ و زمان دقیق آن مشخص کنیم.
همچنین امکان پیش‌بینی تعداد کوین‌هایی که در آینده توسط الگوریتم ضرب می‌شود نیز وجود دارد. با این که این روش ضرب توکن (Mint) برای اغلب دارایی‌های کریپتویی قابل استفاده است اما معمولا پیاده سازی آن نیازمند موافقت افراد زیادی است از این رو، اجرای آن برای همه کوین‌ها و توکن‌های کریپتو کارنسی چندان آسان نیست.
استفاده از الگوریتم در بلاک‌چین، برای صاحبان دارایی‌های دیجیتال آرامش و امنیت را به همراه دارد. چرا که آنها می‌دانند سیستم توکنومیک یک ارز چگونه کار می‌کند و در چه شرایطی الگوریتم اقدام به تولید و ضرب توکن‌های جدید خواهد کرد. از این رو، پیش‌بینی آن بسیار آسان‌تر از پیش‌بینی چاپ پول توسط دولت‌ها است.
عرضه بیت‌کوین چیست؟
همان‌طور که می‌دانید، در کل 21 میلیون واحد بیت‌کوین وجود دارد که برآورد می‌شود نزدیک به سال 2140، همه بیت‌کوین‌ها استخراج و در دسترس قرار گیرند.
بیشتر بخوانید: وقتی آخرین بیت‌کوین استخراج شد چه اتفاقی می‌افتد؟
تا آن زمان، در هر چهار سال یک بار، تعداد توکن‌های قابل استخراج نصف می‌شود. این فرآیند با نام هاوینگ (Halving) بیت‌کوین شناخته می‌شود که با هدف چیزی با نام کمیابی طراحی شده است. این مسئله یکی از عوامل اصلی ایجاد فشار در افزایش قیمت بیت‌کوین است.
با این که عدد 21 میلیون واحد بیت‌کوین عدد بزرگی به نظر می‌رسد اما وقتی آن را با جمعیت فعلی کره زمین یعنی 8 میلیارد نفر مقایسه کنید، مسلما عدد کوچکی است.
اما پروژه‌های دیگر مانند Litecoin از زیرساخت یکسان با بیت‌کوین استفاده می‌کند ولی تعداد کل کوین‌های آن 84 میلیون در نظر گرفته شده است.
دوج‌کوین (Doge coin) و گرین (Grin)
در مقابل بیت‌کوین و سایر پروژه‌هایی که به صورت الگوریتمی تعداد کل کوین‌های قابل استخراج آنها محدود شده است، پروژه‌هایی مانند دوج‌کوین (Doge) و گرین وجود دارند که از سیستم کاملا متفاوتی تبعیت می‌کنند.
بدون وجود هیچ مکانیزمی برای جلوگیری از استخراج آن و قابلیت استخراج تعداد نامحدود دوج‌کوین، می‌توان گفت برخلاف بیت‌کوین که از فرآیند ضد تورمی بهره می‌گیرد، این ارز دارای عرضه تورمی است.
طرفداران دوج کوین که بسیاری از آنها نیز هولد‌های سنگینی از این ارز در دستان خود دارند، معتقد هستند که توکنومیک این ارز باعث می‌شود تا بتوان از آن به عنوان یک ارز رایج استفاده نمود.
البته مشاهده نتیجه چنین سیستم‌هایی نیاز به گذر سال‌های زیادی خواهد داشت که بسیاری از آنها در جریان افت و خیز‌های بازار محو می‌شوند.
بیشتر بخوانید: چرا بازار ارزهای دیجیتال، نوسانات زیادی دارد؟
در بین این دو مدل توکنومیک، ارزهای زیادی وجود دارد که بسیاری از آنها روی پلتفرم اتریوم شکل گرفته‌اند. برخی از آنها حداکثر تعداد عرضه ثابتی دارند اما تعداد آن بسیار زیاد در نظر گرفته شده است.
برای مثال، ارز ترون (Tron)، تعداد کل آن 100 میلیارد واحد تعیین شده که همه آن از قبل استخراج شده است.
موقعیت‌هایی وجود دارند که تعداد کوین‌ها و یا توکن‌ها کاهش پیدا می‌کند. در برخی پروژه‌ها، قوانینی وجود دارد که تعداد مشخصی کوین سوزانده (Burn) می‌شود. در عملِ سوزاندن، آنها تعدادی کوین یا توکن را به یک ولت غیرقابل بازیابی منتقل می‌کنند. دوره انتقال کوین‌ها به این آدرس معمولا به صورت منظم با فاصله زمانی یا یکباره تعیین می‌شود.
بیشتر بخوانید: توکن سوزی یا سوزاندن توکن (Token Burning) چیست؟
اغلب عمل سوزاندن کوین با کارمزد‌های عملیاتی شبکه ارتباط مستقیمی دارد. مثلا هر چه از آن دارایی بیشتر استفاده شود، سرعت سوختن توکن‌های آن نیز افزایش پیدا می‌کند.
چرا باید هنگام سرمایه‌گذاری به توکنومیک ارز دقت کنیم؟
آقای Seth Klarman کتابی با عنوان Margin of Safety دارد که در آن در مورد سرمایه‌گذاری و نکات مهم آن توضیح داده است. او در این کتاب می‌گوید “در کوتاه مدت، عرضه و تقاضا نقش اصلی را در قیمت بازار ایفا می‌کنند.”
اگر ما به این جمله باور داشته باشیم و آن را در بازار ارزهای دیجیتال و تکنولوژی بلاک‌چین اعمال کنیم، در این صورت درک عواملی که می‌توانند در عرضه و تقاضا موثر باشند حیاتی به نظر می‌رسد.
شاید مهم‌ترین سوالی که باید به آن پاسخ دهید این است که ارز دیجیتال مورد نظر در کجا به کار می‌رود؟ آیا ارتباط دقیقی بین کاربرد پلتفرم یا خدمات عنوان شده با دارایی وجود دارد؟
اگر پاسخ مثبت است، آیا خدمات ارائه شده شانسی برای افزایش کاربری و استفاده توکن در جهت افزایش قیمت آن را فراهم می‌کند؟ اگر این طور نیست پس توکن یا ارز مورد نظر برای چه هدفی استفاده می‌شود؟
سوالات دیگری که باید در زمان بررسی توکنومیک یک پروژه به آنها پاسخ دهید به شرح زیر هستند:
- چند توکن یا کوین از آن وجود دارد؟
- چند واحد از آن ممکن است در آینده وجود داشته باشد یا ضرب شود؟
- چه کسی صاحب کوین‌ها است؟ آیا برای اعضای توسعه دهنده پروژه، سهمی در نظر گرفته شده است که در آینده ممکن است آزاد شود؟
- آیا اطلاعاتی در مورد سوزاندن، از دست رفتن یا حذف توکن‌ها مبنی بر عدم امکان استفاده از بخش بزرگی از دارایی‌ها وجود دارد؟
استفاده از توکنومیک برای تعیین ارزش ارزهای دیجیتال
توکنومیک را می‌توان به عنوان یک راهنما برای درک ارزش فعلی و آینده آن مورد بررسی قرار داد.
برای مثال، بسیاری از کسانی که به تازگی به بازار کریپتو وارد می‌شوند، این‌گونه فکر می‌کنند که اگر این پروژه روزی بتواند به اندازه بیت‌کوین ارزشمند شود بنابراین من می‌توانم مثلا یک ماشین گران قیمت خریداری کنم. چنین ایده‌هایی در واقعیت چندان ممکن نیستند!
برای درک بهتر وضعیت، به دو پروژه‌ای که قبلا عنوان کرده‌ایم باز می‌گردیم: بیت‌کوین کش و ترون.
بیت‌کوین کش به اندازه بیت‌کوین موجودی دارد که قابل تغییر هم نیست. بنابراین فکر کردن به آن، به عنوان پروژه‌ای که می‌تواند در آینده به اندازه قیمت فعلی بیت‌کوین ارزشمند شود دور از ذهن نخواهد بود.
چنین تفکری می‌تواند پشتوانه منطقی داشته باشد اما در پروژه ترون با وجود 100 میلیارد کوین از آن که هر یک از آن بتواند چند ده هزار دلار ارزش پیدا کند، نیازمند این است که این پروژه، به ارزشمند‌ترین کسب و کار تاریخ جهان بدل شود. به نظر شما کدام نزدیک‌تر و منطقی‌تر است؟
تحلیل توکنومیک دو پروژه
در ادامه این مقاله به تحلیل کاربردی دو ارز دیجیتال موجود و پرطرفدار می‌پردازیم که اولین پروژه از توکنومیک مناسب بهره می‌برد و در دومین پروژه، توکنومیک چندان مناسبی پیاده نشده و سرمایه‌گذاران خود را ناامید کرده است.
تحلیل توکنومیک اتریوم (ETH)
این پروژه از مدل توکنومیک ساده و کاربردی بهره می‌برد. همان‌طور که احتمالا آگاه هستید، این پروژه از دو نوع مشارکت کننده کلی در شبکه خود تاثیر می‌پذیرد که آنها را با نام کاربر و نود اعتبار سنج (Validator) می‌شناسیم.
کاربر کسی است که قصد ارسال توکن‌های خود در شبکه و به سمت دیگران یا اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز را دارد.
اما نود‌های Validator کسانی هستند که با دستگاه استخراج (miner) اقدام به تایید و اضافه کردن تراکنش‌ها به شبکه می‌نمایند. این دسته از کاربران، با انجام وظایف خود از کارمزد‌های شبکه، پاداش دریافت می‌کنند.
در توکنومیک این پروژه، چیزی که باعث تمایز اتریوم از سایر پروژه‌ها می‌شود پیشگام بودن این پروژه در ارائه دیفای و قرارداد‌های هوشمند به توسعه دهندگان است که توانسته مفهوم جدید را به بلاک‌چین عرضه کند. امروز همه توکن‌ها و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز ایجاد شده در بستر اتریوم می‌توانند با یکدیگر تعامل داشته باشند.
با این که اتریوم هیچ سقف تعیین شده‌ای برای تعداد کل آن ندارد و از یک مدل تورمی استفاده می‌کند اما اکوسیستم آن تا به حال به خوبی عمل کرده است.
بیشتر بخوانید: اتریوم 2.0 چیست؟ تغییرات آینده اتریوم را بخوانید
تحلیل توکنومیک دوج‌کوین (Dogecoin)
دوج‌کوین در طرف دیگر به عنوام یک میم‌کوین توانسته در شبکه‌های اجتماعی به خوبی شناخته شود اما کاربرد آن در دنیای واقعی چیزی نیست که محبوبیت آن را تایید کند.
این پروژه یک فورک از بلاک‌چین بیت‌کوین است که همه ویژگی‌های اصلی این بلاک‌چین را به ارث برده است.
اولین مسئله‌ای که در توکنومیک این ارز با آن مواجه هستیم، کاربری توکن است. دوج‌کوین فقط یک کپی از بیت‌کوین با اعمال برخی تغییرات جزئی است. بنابراین از نظر لایه 1، دقیقا مشابه بیت‌کوین است بنابراین کاربری آن نیز مانند ارزهای فورک بیت‌کوین محدود است.
برخلاف اتریوم یا توکن‌هایی که در شبکه آن ایجاد می‌شوند، توسعه دهندگان بلاک‌چین، در این ارز نمی‌توانند قرارداد‌های هوشمند یا اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز ایجاد کنند. تنها فعالیت امکان پذیر توسط کاربران در این بلاک‌چین، انتقال کوین‌های دوج است.
دومین نکته، تعداد نامحدود آن است. برخلاف بیت‌کوین، دوج تعداد محدودی ندارد، بنابراین از نظر اقتصادی قابل تورم است. با وجود استخراج حدود 5.26 میلیارد کوین در هر سال برای پاداش نود‌های validator، توزیع گسترده آن باعث سقوط تدریجی قیمت آن خواهد شد که دلیل اصلی آن افزایش عرضه و عدم تغییر کاربری توکن است.
و آخرین مسئله‌ای که در مواجه با این میم‌کوین باید مد نظر قرار دهید، وجه تمایز آن است. توسعه دهندگان این پروژه، سالیان زیادی است که آن را رها کرده‌اند. این پروژه در سال 2013 شکل گرفته است، با این حال، تا به امروز هیچ تغییر و ارتقائی را در آن نمی‌بینیم.
نتیجه گیری
با این که در بررسی توکنومیک و ابهامات آن، پرسش سوالات مطرح شده نیازمند پاسخ‌های پیچیده و طولانی هستند. اما به کسانی که به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های توکن و کوین‌های جدید علاقه دارند، انجام تحقیقات کافی و یافتن پاسخ آنها ضروری است.
با بررسی توکنومیک و پاسخ سوالاتی که تا اینجا به آن اشاره شد، می‌توانید تا ارزش حدودی آن را در آینده بررسی کنید.
شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:
- می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
- در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید
برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود: