ظهور بیت کوین پایه و اساس یک صنعت نوین بود که حول فناوری زیربنایی پروتکل بلاک چین شکل گرفت. نوآوران مشتاق اکنون پتانسیل این فناوری را کشف کرده‌اند و در حال بررسی کاربردهای مختلف آن در صنایع مختلف هستند. به منظور استفاده هرچه‌بهتر از این فناوری کارآمد، انواع مختلفی از بلاک چین با سازوکارهای متفاوت گسترش یافته‌اند. در ادامه این مطلب، به بررسی سه نوع اصلی بلاک چین، تفاوت‌ها، شباهت‌ها و موارد استفاده مختلف این سه نوع می‌پردازیم.
بلاک چین اساس ابداع خارق‌العاده‌ای به نام بیت کوین است. بیت کوین یک ارز دیجیتال است، نوعی پول نقد دیجیتال که توسط هیچ نهادی کنترل نمی‌شود. در عوض، این پول دیجیتالی از ترکیبی از فناوری پایگاه داده توزیع‌شده، مشوق‌های مالی و تکنیک‌های رمزنگاری استفاده می‌کند تا به اکوسیستم گسترده‌ای اجازه بدهد بدون رهبر یا مدیر، هماهنگ شوند.
بلاک چین، ساختار داده‌های مورداستفاده توسط شبکه بیت کوین است که طی بیش از ۱۰ سال عمر این ارز دیجیتال، جذابیت بسیاری ایجاد کرده است. اکنون، فناوری بلاک چین در بخش‌های مختلفی به کار گرفته می‌شود، از زنجیره تأمین و امور مالی گرفته تا سیستم‌های حقوقی و دولتی.
بلاک چین چیست؟
به‌عبارت ساده، بلاک چین ساختار داده ساده‌ای است که اجازه ویرایش ورودی‌های پیشین را به کاربران نمی‌دهد و همواره در حال گسترش‌یافتن است. برای درک بهتر می‌توانید صفحه‌ای از نرم‌افزار اِکسل را در نظر بگیرید که هر خانه به خانۀ پیشین خود مربوط است و بنابراین، هر تلاشی برای تغییر در خانه‌ها روی بقیه اطلاعات نیز تأثیر می‌گذارد و قابل‌تشخیص است. به‌طور کلی، بلاک چین‌ها اطلاعات مربوط به تراکنش‌های مالی را ذخیره می‌کنند، اما امکان ذخیره و استفاده از سایر داده‌های دیجیتالی نیز روی بلاک چین وجود دارد.
در ادامه، به مثال صفحه اِکسل بازمی‌گردیم. همانطور که می‌دانید سند ایجادشده در این نرم‌افزار قابل استفاده توسط اشخاص مختلف است. این افراد باید نرم‌افزار تخصصی استفاده از این صفحه را روی دستگاه خود داشته باشند و آن را به سایر دستگاه‌های دارای نرم‌افزار متصل کنند؛ در این حالت، تمامی شرکت‌کنندگان، یک پایگاه داده به‌روزرسانی‌شده خواهند داشت.
شرکت‌کنندگان این اطلاعات را از هیچ منبع مرکزی دریافت نمی‌کنند؛ درواقع، این شبکه «توزیع‌شده» است. اگرچه این مسئله به‌معنی کُندبودن انتشار اطلاعات است، اما شبکه را از نظر امنیت و افزونگی قدرتمندتر می‌کند.
در ادامه سه نوع اصلی بلاک چین، یعنی بلاک چین عمومی (public blockchain)، بلاک چین خصوصی (private blockchain) و بلاک چین کنسرسیوم (consortium blockchain) را مورد بررسی قرار می‌دهیم. پیش از بررسی هر کدام از این مدل‌ها، بهتر است ابتدا به ویژگی‌های مشترک آنها نگاهی بیندازیم.
- یک دفترکل با قابلیت ضمیمه‌شدن: برای اینکه سیستمی بتواند به‌عنوان بلاک چین عمل کند، باید بتواند زنجیره ساختار بلاک‌ها را به‌شکلی دنبال کند که در آن هر بلاک به بلاک پیش از خود حتماً متصل باشد.
- یک شبکه از همتایان: هر شرکت‌کننده در شبکه، یک نسخه از بلاک چین را در اختیار دارد؛ به هرکدام از این شرکت‌کنندگان یک نود (node) گفته می‌شود. نودهای بلاک چین به‌شکلی همتابه‌همتا با یکدیگر در تعامل هستند.
- یک سازوکار اجماع: نودها باید سازوکاری برای توافق در مورد صحت تراکنش‌های توزیع‌شده در سرتاسر شبکه داشته باشند تا اطمینان حاصل شود که هیچ داده تقلبی در این زنجیره بلاک‌ها رمزنگاری نشده است.
جدول زیر برخی از تفاوت‌های عمده بلاک چین‌ها را خلاصه می‌کند:
|
بلاک چین عمومی |
بلاک چین خصوصی |
بلاک چین کنسرسیوم |
بدون نیاز به مجوز؟ |
بله |
خیر |
خیر |
چه‌کسی به داده‌ها دسترسی دارد؟ |
تمام افراد |
تنها شرکت‌کنندگان تأییدشده |
تنها شرکت‌کنندگان تأییدشده |
مالکیت؟ |
هیچ‌کس |
نهادی یگانه |
چندین نهاد مختلف |
مشخص‌بودن هویت شرکت‌کنندگان؟ |
خیر |
بله |
بله |
سرعت تراکنش؟ |
آهسته |
سریع |
سریع |
بلاک چین عمومی
اگر اخیراً از ارزهای دیجیتال استفاده کرده باشید، احتمالاً با بلاک چینی عمومی سروکار داشته‌اید. در حال حاضر، اکثر دفترکل‌های توزیع‌شده بلاک چین عمومی هستند. در بلاک چین عمومی هر فردی می‌تواند با دانلود ساده نرم‌افزار ضروری بلاک چین، تراکنش‌های انجام‌شده در شبکه را مشاهده کند.
همچنین، اغلب از اصطلاح «بدون نیاز به مجوز» (permissionless) در کنار عمومی استفاده می‌شود، زیرا هیچ مانعی برای شرکت در بلاک چین عمومی وجود ندارد و هر فردی می‌تواند با سازوکار اجماع بلاک چین (به‌عنوان مثال، استخراج یا سهام‌گذاری) همراه شود. از آنجا که هرفردی می‌تواند آزادانه در بلاک چین مشارکت کند و برای نقشی که در آن ایفا می‌کند پاداش دریافت کند، اغلب طیف وسیعی از کاربران به بلاک چین‌های عمومی جذب می‌شوند.
در همین راستا، انتظار می‌رود که بلاک چین‌های عمومی نسبت به بلاک چین‌های خصوصی (یا نیمه خصوصی) در برابر سانسور مقاوم‌تر باشند. همچنین، از آنجا که هر فردی می‌تواند به شبکه بلاک چین عمومی بپیوندد، پروتکل بلاک چین عمومی باید سازوکارهای خاصی را اجرا کند تا جلوی دسترسی افراد خرابکار به داده‌ها گرفته شود.
با این حال، رویکرد امنیت‌محور در بلاک چین‌های عمومی با مشکلات و نقاط ضعفی نیز همراه است. بسیاری از بلاک چین‌های عمومی با مانع مقیاس‌پذیری و توان عملیاتی ضعیف روبرو می‌شوند. علاوه بر این، افزایش فشار روی یک شبکه بلاک چین بدون آماده‌کردن زیرساخت‌ها و جلب توافق کاربران، می‌تواند چالش بزرگی ایجاد کند.
بلاک چین خصوصی
در مقابل ماهیت بلاک چین‌های عمومی که به مجوز نیازی ندارند، بلاک چین‌های خصوصی در محیطی نیازمند مجوز، در مورد میزان و نحوه دسترسی کاربران به داده‌ها قوانینی تعیین می‌کنند.
بلاک چین‌های عمومی سیستم‌های غیرمتمرکز نیستند؛ زیرا در این سیستم‌ها کنترل سلسله‌مراتبی مشخص و روشنی وجود دارد. درواقع، ویژگی برجسته و مشترک این بلاک چین‌ها با سایر انواع بلاک چین، «توزیع‌شده» بودن آنها است، به این معنی که هنوز بسیاری از نودها نسخه‌ای از زنجیره بلاک چین را روی دستگاه‌های خود نگهداری می‌کنند.
بلاک چین‌های خصوصی برای استفاده در نهادها و سازمان‌های خصوصی ایده‌آل هستند و به اعضای این سازمان‌ها اجازه می‌دهند تا بدون خطر دسترسی عمومی و خارجی به داده‌های محرمانه سازمان، از ویژگی‌های بلاک چین بهره‌مند شوند.
سازوکار اثبات کار (Proof of Work) موجب اتلاف انرژی می‌شود؛ با این حال، برای تضمین امنیت شبکه در محیطی باز و عمومی، پیاده‌سازی این سازوکار ضروری است. اما، در بلاک چین خصوصی، مشکلات مربوط به سازوکار اثبات کار چندان تهدیدکننده به نظر نمی‌رسد. در این بلاک چین‌ها، هویت شرکت‌کنندگان معین و حاکمیت به دست افراد مشخصی است.
در این مورد، یک الگوریتم کارآمدتر می‌تواند الگوریتمی با اعتبارسنج‌های انتخاب‌شده باشد؛ این اعتبارسنج‌ها نودهایی هستند که برای انجام وظایفی خاص به‌منظور اعتبارسنجی تراکنش انتخاب شده‌اند. به‌طور کلی، این فرآیند شامل مجموعه‌ای از نودها است که باید داده‌های هر بلاک را اعتبارسنجی کنند. اگر نودها رفتار خرابکارانه‌ای نشان دهند، شبکه می‌تواند به‌سرعت آنها را شناسایی کرده و از فهرست کاربران حذف کند. از آنجا که بلاک چین‌های خصوصی تحت کنترل بیشتری هستند، توافق نودها برای بازگشت تراکنش‌های غیرمعتبر راحت‌تر امکان می‌پذیرد.
بلاک چین کنسرسیوم
بلاک چین کنسرسیوم ترکیبی از بلاک چین خصوصی و بلاک چین عمومی است که ویژگی‌هایی از هر دو نوع بلاک چین را با هم ترکیب می‌کند. کنسرسیوم در لغت به‌معنای ائتلافی از چند شرکت است که با یکدیگر همکاری می‌کنند.
تفاوت چشمگیر هر کدام از سیستم‌های بلاک چین در نوع سازوکار اجماع مشخص می‌شود. به‌جای اینکه سیستمی باز باشد به‌صورتی‌که هر فردی بتواند بلاک‌ها را اعتبارسنجی کند (مانند بلاک چین عمومی) یا سیستمی بسته باشد به‌صورتی‌که فقط یک نهاد واحد بر فرآیند تأیید بلاک نظارت کند (مانند بلاک چین خصوصی)، بلاک چین کنسرسیوم متشکل از چندین نهاد با قدرتی برابر است که به کار اعتبارسنجی داده‌ها می‌پردازند.
از آنجا که قوانین این سیستم انعطاف‌پذیر هستند، می‌توان تنها به گروه خاصی از اعتبارسنج‌ها یا افراد ویژه یا تمامی اعضا اجازه دسترسی به داده‌ها داد. درصورتی‌که اعتبارسنج‌ها به اجماع برسند، تغییرات به‌راحتی قابل‌اجرا هستند. در مورد عملکرد بلاک چین، اگر تعداد خاصی از نهادهای اعتبارسنج رفتار صادقانه‌ای داشته باشند، سیستم با مشکل خاصی مواجه نخواهد شد.
در شرایطی که چندین سازمان در صنعتی مشابه با یکدیگر همکاری می‌کنند و در این راستا، به زمینه‌ای مشترک برای انجام تراکنش‌ها یا انتقال اطلاعات نیاز باشد، بلاک چین کنسرسیوم می‌تواند نقشی بسیار مفید در شبکه‌سازی داده‌ها ایفا کند. پیوستن به کنسرسیوم یا ائتلافی از این نوع می‌تواند برای هر سازمانی مفید باشد، زیرا به آنها امکان می‌دهد دیدگاه‌های صنعت خود را با سایر نهادهای برجسته به اشتراک بگذارند.
کدام بلاک چین بهتر است؟
اساساً بلاک چین‌های عمومی، خصوصی و کنسرسیوم با هم در تضاد نیستند، بلکه از فناوری‌های مختلفی بهره می‌برند.
بلاک چین‌های عمومی که به‌خوبی طراحی شده باشند، در مقابل سانسور مقاوم هستند و هزینه‌ای که در مقابل می‌پردازند، کاهش سرعت پردازش تراکنش‌ها و کاهش توان عملیاتی است. بلاک چین‌های عمومی اغلب برای تضمین امنیت در انجام تراکنش‌ها (یا قراردادهای هوشمند) کارآمد هستند.
بلاک چین‌های خصوصی می‌توانند بدون نگرانی در مورد تهدیدهایی که اغلب برای بلاک چین‌های عمومی مطرح هستند، افزایش سرعت سیستم پردازش اطلاعات خود را در اولویت قرار دهند؛ بنابراین، ایده‌آل‌ترین شرایط برای استفاده از یک بلاک چین خصوصی در نهادها و سازمان‌های یگانه‌ای است که باید سطح دسترسی افراد به داده‌ها را کنترل کنند.
از سویی دیگر، بلاک چین‌های کنسرسیوم برخی از خطرات مربوط به طرف مقابل در یک بلاک چین خصوصی را از طریق حذف کنترل متمرکز کاهش می‌دهند؛ همچنین، از آنجا که در مقایسه با بلاک چین‌های عمومی، تعداد نود کمتری دارند، می‌توانند عملکرد بسیار کارآمدتری داشته باشند. بلاک چین‌های کنسرسیوم احتمالاً مورد توجه سازمان‌هایی هستند که قصد دارند ارتباطات و تعاملات خود را بین یکدیگر تسهیل کنند.
سخن پایانی
انواع مختلفی از بلاک‌چین‌ها برای افراد، سازمان‌ها و کسب‌وکارهای مختلف وجود دارند. اگرچه بلاک چین‌ها به سه دسته کلی بلاک چین عمومی ، بلاک چین خصوصی و بلاک چین کنسرسیوم تقسیم می‌شوند، این سه گروه از بلاک چین نیز هرکدام می‌توانند پیچیدگی‌های ویژه‌ای با تجربه کاربری متفاوت داشته باشند. اینکه افراد و نهادهای مختلف چه نوع بلاک چینی را انتخاب می‌کنند، به نوع هدف و کاربرد مطلوب هر کاربر بستگی دارد.
قصد خرید یا فروش ارز دیجیتال در ایران را دارید؟ در این سایت می‌توانید با اطمینان و با چند کلیک خرید کنید: