بلاک‌چین عمومی ، بلاک‌چین خصوصی و بلاک‌چین کنسرسیوم
ظهور بیت‌کوین پایه و اساس یک صنعت نوین بود که حول فناوری زیربنایی پروتکل بلاک‌چین شکل گرفت. نوآوران مشتاق اکنون پتانسیل این فناوری را کشف کرده‌اند و در حال بررسی کاربردهای مختلف آن در صنایع مختلف هستند. به منظور استفاده هرچه‌بهتر از این فناوری کارآمد، انواع مختلفی از بلاک‌چین با سازوکارهای متفاوت گسترش یافته‌اند. در ادامه این مطلب، به بررسی سه نوع اصلی بلاک‌چین، تفاوت‌ها، شباهت‌ها و موارد استفاده مختلف این سه نوع می‌پردازیم.
بلاک‌چین اساس ابداع خارق‌العاده‌ای به نام بیت‌کوین است. بیت‌کوین یک ارز دیجیتال است، نوعی پول نقد دیجیتال که توسط هیچ نهادی کنترل نمی‌شود. در عوض، این پول دیجیتالی از ترکیبی از فناوری پایگاه داده توزیع‌شده، مشوق‌های مالی و تکنیک‌های رمزنگاری استفاده می‌کند تا به اکوسیستم گسترده‌ای اجازه بدهد بدون رهبر یا مدیر، هماهنگ شوند.
بلاک‌چین، ساختار داده‌های مورداستفاده توسط شبکه بیت‌کوین است که طی بیش از ۱۰ سال عمر این ارز دیجیتال، جذابیت بسیاری ایجاد کرده است. اکنون، فناوری بلاک‌چین در بخش‌های مختلفی به کار گرفته می‌شود، از زنجیره تأمین و امور مالی گرفته تا سیستم‌های حقوقی و دولتی.
بلاک‌چین چیست؟
به‌عبارت ساده، بلاک‌چین ساختار داده ساده‌ای است که اجازه ویرایش ورودی‌های پیشین را به کاربران نمی‌دهد و همواره در حال گسترش‌یافتن است. برای درک بهتر می‌توانید صفحه‌ای از نرم‌افزار اِکسل را در نظر بگیرید که هر خانه به خانۀ پیشین خود مربوط است و بنابراین، هر تلاشی برای تغییر در خانه‌ها روی بقیه اطلاعات نیز تأثیر می‌گذارد و قابل‌تشخیص است. به‌طور کلی، بلاک‌چین‌ها اطلاعات مربوط به تراکنش‌های مالی را ذخیره می‌کنند، اما امکان ذخیره و استفاده از سایر داده‌های دیجیتالی نیز روی بلاک‌چین وجود دارد.
در ادامه، به مثال صفحه اِکسل بازمی‌گردیم. همانطور که می‌دانید سند ایجادشده در این نرم‌افزار قابل استفاده توسط اشخاص مختلف است. این افراد باید نرم‌افزار تخصصی استفاده از این صفحه را روی دستگاه خود داشته باشند و آن را به سایر دستگاه‌های دارای نرم‌افزار متصل کنند؛ در این حالت، تمامی شرکت‌کنندگان، یک پایگاه داده به‌روزرسانی‌شده خواهند داشت.
شرکت‌کنندگان این اطلاعات را از هیچ منبع مرکزی دریافت نمی‌کنند؛ درواقع، این شبکه «توزیع‌شده» است. اگرچه این مسئله به‌معنی کُندبودن انتشار اطلاعات است، اما شبکه را از نظر امنیت و افزونگی قدرتمندتر می‌کند.
در ادامه سه نوع اصلی بلاک‌چین، یعنی بلاک‌چین عمومی (public blockchain)، بلاک‌چین خصوصی (private blockchain) و بلاک‌چین کنسرسیوم (consortium blockchain) را مورد بررسی قرار می‌دهیم. پیش از بررسی هر کدام از این مدل‌ها، بهتر است ابتدا به ویژگی‌های مشترک آنها نگاهی بیندازیم.
- یک دفترکل با قابلیت ضمیمه‌شدن: برای اینکه سیستمی بتواند به‌عنوان بلاک‌چین عمل کند، باید بتواند زنجیره ساختار بلاک‌ها را به‌شکلی دنبال کند که در آن هر بلاک به بلاک پیش از خود حتماً متصل باشد.
- یک شبکه از همتایان: هر شرکت‌کننده در شبکه، یک نسخه از بلاک‌چین را در اختیار دارد؛ به هرکدام از این شرکت‌کنندگان یک نود (node) گفته می‌شود. نودهای بلاک‌چین به‌شکلی همتابه‌همتا با یکدیگر در تعامل هستند.
- یک سازوکار اجماع: نودها باید سازوکاری برای توافق در مورد صحت تراکنش‌های توزیع‌شده در سرتاسر شبکه داشته باشند تا اطمینان حاصل شود که هیچ داده تقلبی در این زنجیره بلاک‌ها رمزنگاری نشده است.
جدول زیر برخی از تفاوت‌های عمده بلاک‌چین‌ها را خلاصه می‌کند:
|
بلاک‌چین عمومی |
بلاک‌چین خصوصی |
بلاک‌چین کنسرسیوم |
بدون نیاز به مجوز؟ |
بله |
خیر |
خیر |
چه‌کسی به داده‌ها دسترسی دارد؟ |
تمام افراد |
تنها شرکت‌کنندگان تأییدشده |
تنها شرکت‌کنندگان تأییدشده |
مالکیت؟ |
هیچ‌کس |
نهادی یگانه |
چندین نهاد مختلف |
مشخص‌بودن هویت شرکت‌کنندگان؟ |
خیر |
بله |
بله |
سرعت تراکنش؟ |
آهسته |
سریع |
سریع |
بلاک‌چین عمومی
اگر اخیراً از ارزهای دیجیتال استفاده کرده باشید، احتمالاً با بلاک‌چینی عمومی سروکار داشته‌اید. در حال حاضر، اکثر دفترکل‌های توزیع‌شده بلاک‌چین عمومی هستند. در بلاک‌چین عمومی هر فردی می‌تواند با دانلود ساده نرم‌افزار ضروری بلاک‌چین، تراکنش‌های انجام‌شده در شبکه را مشاهده کند.
همچنین، اغلب از اصطلاح «بدون نیاز به مجوز» (permissionless) در کنار عمومی استفاده می‌شود، زیرا هیچ مانعی برای شرکت در بلاک‌چین عمومی وجود ندارد و هر فردی می‌تواند با سازوکار اجماع بلاک‌چین (به‌عنوان مثال، استخراج یا سهام‌گذاری) همراه شود. از آنجا که هرفردی می‌تواند آزادانه در بلاک‌چین مشارکت کند و برای نقشی که در آن ایفا می‌کند پاداش دریافت کند، اغلب طیف وسیعی از کاربران به بلاک‌چین‌های عمومی جذب می‌شوند.
در همین راستا، انتظار می‌رود که بلاک‌چین‌های عمومی نسبت به بلاک‌چین‌های خصوصی (یا نیمه خصوصی) در برابر سانسور مقاوم‌تر باشند. همچنین، از آنجا که هر فردی می‌تواند به شبکه بلاک‌چین عمومی بپیوندد، پروتکل بلاک‌چین عمومی باید سازوکارهای خاصی را اجرا کند تا جلوی دسترسی افراد خرابکار به داده‌ها گرفته شود.
با این حال، رویکرد امنیت‌محور در بلاک‌چین‌های عمومی با مشکلات و نقاط ضعفی نیز همراه است. بسیاری از بلاک‌چین‌های عمومی با مانع مقیاس‌پذیری و توان عملیاتی ضعیف روبرو می‌شوند. علاوه بر این، افزایش فشار روی یک شبکه بلاک‌چین بدون آماده‌کردن زیرساخت‌ها و جلب توافق کاربران، می‌تواند چالش بزرگی ایجاد کند.
بلاک‌چین خصوصی
در مقابل ماهیت بلاک‌چین‌های عمومی که به مجوز نیازی ندارند، بلاک‌چین‌های خصوصی در محیطی نیازمند مجوز، در مورد میزان و نحوه دسترسی کاربران به داده‌ها قوانینی تعیین می‌کنند.
بلاک‌چین‌های عمومی سیستم‌های غیرمتمرکز نیستند؛ زیرا در این سیستم‌ها کنترل سلسله‌مراتبی مشخص و روشنی وجود دارد. درواقع، ویژگی برجسته و مشترک این بلاک‌چین‌ها با سایر انواع بلاک‌چین، «توزیع‌شده» بودن آنها است، به این معنی که هنوز بسیاری از نودها نسخه‌ای از زنجیره بلاک‌چین را روی دستگاه‌های خود نگهداری می‌کنند.
بلاک‌چین‌های خصوصی برای استفاده در نهادها و سازمان‌های خصوصی ایده‌آل هستند و به اعضای این سازمان‌ها اجازه می‌دهند تا بدون خطر دسترسی عمومی و خارجی به داده‌های محرمانه سازمان، از ویژگی‌های بلاک‌چین بهره‌مند شوند.
سازوکار اثبات کار (Proof of Work) موجب اتلاف انرژی می‌شود؛ با این حال، برای تضمین امنیت شبکه در محیطی باز و عمومی، پیاده‌سازی این سازوکار ضروری است. اما، در بلاک‌چین خصوصی، مشکلات مربوط به سازوکار اثبات کار چندان تهدیدکننده به نظر نمی‌رسد. در این بلاک‌چین‌ها، هویت شرکت‌کنندگان معین و حاکمیت به دست افراد مشخصی است.
در این مورد، یک الگوریتم کارآمدتر می‌تواند الگوریتمی با اعتبارسنج‌های انتخاب‌شده باشد؛ این اعتبارسنج‌ها نودهایی هستند که برای انجام وظایفی خاص به‌منظور اعتبارسنجی تراکنش انتخاب شده‌اند. به‌طور کلی، این فرآیند شامل مجموعه‌ای از نودها است که باید داده‌های هر بلاک را اعتبارسنجی کنند. اگر نودها رفتار خرابکارانه‌ای نشان دهند، شبکه می‌تواند به‌سرعت آنها را شناسایی کرده و از فهرست کاربران حذف کند. از آنجا که بلاک‌چین‌های خصوصی تحت کنترل بیشتری هستند، توافق نودها برای بازگشت تراکنش‌های غیرمعتبر راحت‌تر امکان می‌پذیرد.
بلاک‌چین کنسرسیوم
بلاک‌چین کنسرسیوم ترکیبی از بلاک‌چین خصوصی و بلاک‌چین عمومی است که ویژگی‌هایی از هر دو نوع بلاک‌چین را با هم ترکیب می‌کند. کنسرسیوم در لغت به‌معنای ائتلافی از چند شرکت است که با یکدیگر همکاری می‌کنند.
تفاوت چشمگیر هر کدام از سیستم‌های بلاک‌چین در نوع سازوکار اجماع مشخص می‌شود. به‌جای اینکه سیستمی باز باشد به‌صورتی‌که هر فردی بتواند بلاک‌ها را اعتبارسنجی کند (مانند بلاک‌چین عمومی) یا سیستمی بسته باشد به‌صورتی‌که فقط یک نهاد واحد بر فرآیند تأیید بلاک نظارت کند (مانند بلاک‌چین خصوصی)، بلاک‌چین کنسرسیوم متشکل از چندین نهاد با قدرتی برابر است که به کار اعتبارسنجی داده‌ها می‌پردازند.
از آنجا که قوانین این سیستم انعطاف‌پذیر هستند، می‌توان تنها به گروه خاصی از اعتبارسنج‌ها یا افراد ویژه یا تمامی اعضا اجازه دسترسی به داده‌ها داد. درصورتی‌که اعتبارسنج‌ها به اجماع برسند، تغییرات به‌راحتی قابل‌اجرا هستند. در مورد عملکرد بلاک‌چین، اگر تعداد خاصی از نهادهای اعتبارسنج رفتار صادقانه‌ای داشته باشند، سیستم با مشکل خاصی مواجه نخواهد شد.
در شرایطی که چندین سازمان در صنعتی مشابه با یکدیگر همکاری می‌کنند و در این راستا، به زمینه‌ای مشترک برای انجام تراکنش‌ها یا انتقال اطلاعات نیاز باشد، بلاک‌چین کنسرسیوم می‌تواند نقشی بسیار مفید در شبکه‌سازی داده‌ها ایفا کند. پیوستن به کنسرسیوم یا ائتلافی از این نوع می‌تواند برای هر سازمانی مفید باشد، زیرا به آنها امکان می‌دهد دیدگاه‌های صنعت خود را با سایر نهادهای برجسته به اشتراک بگذارند.
کدام بلاک‌چین بهتر است؟
اساساً بلاک‌چین‌های عمومی، خصوصی و کنسرسیوم با هم در تضاد نیستند، بلکه از فناوری‌های مختلفی بهره می‌برند.
بلاک‌چین‌های عمومی که به‌خوبی طراحی شده باشند، در مقابل سانسور مقاوم هستند و هزینه‌ای که در مقابل می‌پردازند، کاهش سرعت پردازش تراکنش‌ها و کاهش توان عملیاتی است. بلاک‌چین‌های عمومی اغلب برای تضمین امنیت در انجام تراکنش‌ها (یا قراردادهای هوشمند) کارآمد هستند.
بلاک‌چین‌های خصوصی می‌توانند بدون نگرانی در مورد تهدیدهایی که اغلب برای بلاک‌چین‌های عمومی مطرح هستند، افزایش سرعت سیستم پردازش اطلاعات خود را در اولویت قرار دهند؛ بنابراین، ایده‌آل‌ترین شرایط برای استفاده از یک بلاک‌چین خصوصی در نهادها و سازمان‌های یگانه‌ای است که باید سطح دسترسی افراد به داده‌ها را کنترل کنند.
از سویی دیگر، بلاک‌چین‌های کنسرسیوم برخی از خطرات مربوط به طرف مقابل در یک بلاک‌چین خصوصی را از طریق حذف کنترل متمرکز کاهش می‌دهند؛ همچنین، از آنجا که در مقایسه با بلاک‌چین‌های عمومی، تعداد نود کمتری دارند، می‌توانند عملکرد بسیار کارآمدتری داشته باشند. بلاک‌چین‌های کنسرسیوم احتمالاً مورد توجه سازمان‌هایی هستند که قصد دارند ارتباطات و تعاملات خود را بین یکدیگر تسهیل کنند.
سخن پایانی
انواع مختلفی از بلاک‌چین‌ها برای افراد، سازمان‌ها و کسب‌وکارهای مختلف وجود دارند. اگرچه بلاک‌چین‌ها به سه دسته کلی بلاک‌چین عمومی ، بلاک‌چین خصوصی و بلاک‌چین کنسرسیوم تقسیم می‌شوند، این سه گروه از بلاک‌چین نیز هرکدام می‌توانند پیچیدگی‌های ویژه‌ای با تجربه کاربری متفاوت داشته باشند. اینکه افراد و نهادهای مختلف چه نوع بلاک‌چینی را انتخاب می‌کنند، به نوع هدف و کاربرد مطلوب هر کاربر بستگی دارد.
شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:
- می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
- در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید
برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود: