یکی از ابزارهایی که سازمان بورس و اوراق بهادار برای کنترل بازار سرمایه به کار میگیرد «حجم مبنا» است. اما حجم مبنا چیست و چه کاربردی دارد؟
از حجم مبنا معمولاً زمانی استفاده میشود که سازمان بورس می‌خواهد از دخالت افراد سودجو در دستکاری قیمت‌ها جلوگیری کند. هدف سازمان بورس از اعمال حجم مبنا در بورس فراهم کردن بستری سالم برای قیمت‌گذاری سهام شرکت‌ها است.
بیشتر بخوانید: آموزش جامع سرمایه گذاری در بورس
تاریخچه و اصول حجم مبنا
در سال 1382 سازمان بورس و اوراق بهادار زیر نظر حسین عبده تبریزی مفهوم حجم مبنا در بازار بورس را به منظور برقراری ثبات و آرامش در معاملات سهام معرفی کرد. با وجود حجم مبنا، امکان ایجاد نوسان‌های کاذب و غیرمنطقی در قیمت سهام بورسی از بین می‌رفت.
حجم مبنا توسط سامانه معاملات محاسبه میشود و مقدار آن برای هر نماد را می‌توان با مراجعه به سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران مشاهده کرد. میزان حجم مبنا در ابتدا معادل 15 درصد از کل سهام یک شرکت و در طول یک سال تعیین شد.
اگر تعداد روزهای کاری یک سال را 250 روز در نظر بگیریم، حجم مبنای هر سهم برابر با 0.0006 (شش ده هزارم) تعداد کل سهام آن شرکت در هر روز میشود. یعنی حداقل سهم‌های یک شرکت که باید در یک روز معامله شود تا امکان اعمال حداکثر نوسان در قیمت سهم فراهم شود باید شش ده هزارم کل تعداد سهام شرکت باشد.
از سال 1393 به بعد این رقم تغییر کرده و برابر با 10 درصد کل سهام برای یک سال و 0.0004 (چهار ده هزارم) کل سهام شرکت‌ها برای یک روز در نظر گرفته شده است. همچنین، حداکثر حجم مبنا برای شرکت‌هایی با سرمایه 20 هزار میلیارد و بیشتر، معادل 120 میلیارد ریال و برای شرکت‌هایی با سرمایه کمتر از 20 هزار میلیارد ریال، حداکثر حجم مبنا 100 میلیارد ریال در نظر گرفته شده است.
نحوه مشاهده حجم مبنا
برای مشاهده حجم مبنای نمادهای بورسی مختلف باید به سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران به نشانی tsetmc.com مراجعه کنید. تصاویر زیر نحوه مشاهده حجم مبنای نماد «وتجارت» را نشان می‌دهد.
کاربرد اصلی حجم مبنا در محاسبه قیمت پایانی سهام شرکت‌های فعال بورسی است. اما قیمت پایانی دقیقاً به چه معناست؟
قیمت پایانی سهام
به بیان ساده، قیمت میانگین قیمتی است که براساس میانگین وزنی معاملات روزانه هر نماد به دست می‌آید. اما وجه تمایز قیمت پایانی نمادهای بورسی از سهام معامله شده در بازار فرابورس در میزان حجم مبنایی است که در هر بازار تعیین میشود.
از این رو قیمت پایانی نمادهای فرابورسی با میانگین موزون مجموع معاملات انجام شده در طول روز برابر است. این در حالی است که در بازار بورس برای به دست آوردن قیمت پایانی باید عدد حاصل از میانگین وزنی را متناسب با حجم مبنای تعیین شده برای هر نماد تعدیل کرد.
شایان ذکر است که حجم مبنای شرکت‌های بورسی از تاریخ 12 اسفند 1398 تغییر کرده و در بازار فرابورس نیز از حجم مبنا برای محاسبه قیمت پایانی استفاده میشود و این عدد دیگر برای تمام نمادها «یک» نیست.
بیشتر بخوانید: میانگین حجم ماهانه چیست و چه کاربردی در بورس دارد؟
حجم مبنا در بورس چیست؟
در وب سایت شرکت بورس اوراق بهادار تهران در تعریف حجم مبنا چنین آمده است:
«آن تعداد از یک نوع اوراق بهادار که باید در هر روز مورد معامله قرار بگیرد تا حداکثر درصد نوسان مجاز آن روز در تعیین قیمت روز بعد نماد لحاظ شود.»
با وجود حجم مبنا، معامله‌گران مطمئن خواهند بود که نوسان‌های قیمت یک نماد در نتیجه معاملات واقعی ایجاد شده و حداقل تعداد مشخصی از سهام شرکت توسط معامله‌گران بازار خرید و فروش شده است. حجم معاملات مانع از رسیدن سهم به قیمت‌های کاذب میشود.
نحوه محاسبه حجم مبنا
نحوه اعمال حجم مبنا در قیمت پایانی سهام را با یک مثال عینی توضیح می‌دهیم.
فرض کنید حجم مبنای تعیین شده برای یک نماد بورسی 2 میلیون سهم است. همچنین، فرض کنید قیمت پایانی این سهم در روز گذشته 120 تومان بوده و تعداد یک میلیون از این سهم (معادل 50 درصد حجم مبنا) در طول روز داد و ستد شده است.
در چنین شرایطی برای محاسبه قیمت پایانی روز جاری ابتدا باید میانگین وزنی معاملات آن روز را محاسبه کنیم. در مرحله بعد اختلاف میانگین به دست آمده با قیمت پایانی نماد در روز گذشته را در نسبت تعداد سهام معامله شده به حجم مبنا ضرب کرده و آن را به قیمت پایانی روز گذشته اضافه می‌کنیم تا قیمت پایانی روز جاری را به دست آوریم.
اگر میانگین وزنی معاملات روز جاری را 130 در نظر بگیریم، آن وقت قیمت پایانی روز جاری 125 تومان خواهد بود. نحوه به دست آوردن قیمت پایانی تحت تاثیر حجم مبنا را به صورت خلاصه در زیر مشاهده میکنید:
- میانگین وزنی معاملات امروز: 130
- قیمت پایانی روز گذشته: 120 تومان
- حجم مبنا: 2 میلیون سهم
- حجم معاملات روز جاری: 1 میلیون سهم
- اختلاف میانگین وزنی معاملات روز جاری با قیمت پایانی روز گذشته: 10 = 120-130
- تعدیل با حجم مبنا: 5 = 0.5×10
- قیمت پایانی روز امروز: 125 = 5+120
مزایا و معایب حجم مبنا چیست؟
از جمله ویژگی‌های مثبت حجم مبنا می‌توان به پیشگیری از به وجود آمدن نوسان‌های شدید و رسیدن سهم به قیمت‌های کاذب اشاره کرد. از سوی دیگر، حجم مبنا موجب شکل‌گیری صف‌های معاملاتی خرید و فروش میشود که در نتیجه آن بخش بزرگی از سرمایه موجود در بازار (نقدینگی) که می‌توانست وارد سهام دیگر شود بلوکه و قفل میشود.
بیشتر بخوانید: حجم مشکوک در بورس چیست؟ + نحوه تشخیص آن
وجود حجم مبنا به ویژه در سهامی که حجم مبنای بالایی دارند مانع نوسان زیاد قیمت میشود، از این رو معامله‌گران نوسان‌گیر برای فعالیت خود به نمادهای با حجم مبنای کم روی می‌آورند.
در نهایت باید گفت که حجم مبنا تنها مختص بازار بورس ایران است و در بورس‌های کشورهای دیگر چنین عاملی وجود ندارد.
حجم مبنای 1 در بورس
قبل از اینکه قانون جدید حجم مبنا در بورس تصویب و اجرا شود، شرکت‌های دارای مجوز فعالیت در بازار فرابورس، حجم مبنا نداشتند؛ در نتیجه عدد یک به عنوان حجم مبنای آن شرکت در نظر گرفته می‌شد.
در این شرایط، برای گرفتن نوسان قیمت نیز باید با هر قیمتی که مواجه می‌شدید، خرید و فروش می‌کردید.
به بیان دیگر، حجم مبنای یک بدین معناست که هر تغییری در قیمت آخرین معامله، باعث تغییر در قیمت پایانی آن خواهد شد.
رابطه بین حجم مبنا، حجم معاملات و قیمت پایانی
همان طور که اشاره شد، در بازار بورس، شرکت‌های بورسی دارای حجم مبنا هستند که این حجم روی قیمت پایانی سهام اثرگذار است.
سامانه معاملاتی بازار بورس، میانگین قیمت سهم در طول روز را به شکل لحظه‌ای و اتوماتیک حساب کرده و مقایسه حجم مبنا و حجم معاملات را انجام می‌دهد.
اگر حجم معاملات سهام از حجم مبنا کمتر باشد یا پر نشود، به همان نسبت، از مقدار کاهش یا افزایش (درصد نوسان قیمت آن سهم) قیمت پایانی سهم کم خواهد شد. این قیمت در تابلوی معاملات ثبت خواهد شد.
اگر حجم معاملات سهم به اندازه کمترین مقدار حجم مبنا باشد، مقدار میانگینی که محاسبه میشود همان قیمت پایانی سهم در تابلوی معاملات است.
در واقع می‌توان گفت، تعداد سهام معامله شده در طی یک روز، بر میزان قیمت پایانی تأثیر خواهد داشت.
سوالات متداول
حجم مبنا چیست؟
حجم مبنا یکی از قوانینی است که سازمان بورس برای کنترل نوسان‌های شدید قیمت سهام وضع کرده است. حجم مبنای یک نماد تعداد سهمی است که باید در طول یک جلسه معاملاتی خرید و فروش شود.
حجم مبنای شرکت‌های بورسی چقدر است؟
براساس مصوبه سازمان بورس، حجم مبنای کلیه شرکت‌های بورسی چهار در ده هزارم (0.0004) تعداد سهام شرکت است.
حداقل و حداکثر ارزش مبنا در شرکت‌های بورسی چقدر است؟
حداقل ارزش مبنا برای تمام شرکت‌های بورسی 50 میلیارد ریال و حداکثر آن برای شرکت‌های با سرمایه 20 هزار میلیارد ریال و بیشتر، 120 میلیارد ریال است. این رقم برای شرکت‌های با سرمایه کمتر از 20 هزار میلیارد ریال، 100 میلیارد ریال در نظر گرفته شده است که تعداد آن بر اساس قیمت پایانی سهم در آخرین روز معاملاتی هر هفته محاسبه و از اولین روز معاملاتی هفته بعد اعمال میشود.
سخن پایانی
حجم مبنا در بورس یکی از عوامل کنترل کننده دامنه نوسان قیمت است که به زبان ساده به معنای تعداد مشخصی از سهام یک شرکت است که باید در طول روز مورد معامله قرار بگیرد تا حداکثر درصد نوسان قانونی در قیمت آن سهم اعمال شود.
مفهوم حجم مبنا در کنار مزایایی که دارد می‌تواند موجب قفل شدن معاملات سهام و شکل‌گیری صف‌های خرید و فروش و در نتیجه بلوکه شدن سرمایه فعالان بازار شود.
در این مقاله سعی کردیم تا پاسخ جامعی به سوال «حجم مبنا چیست» ارائه کنیم. حجم مبنای تمام نمادهای بورسی را می‌توان در سامانه شرکت مدیریت فناوری بورس تهران به نشانی tsetmc.com مشاهده کرد.
شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:
- می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
- در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید
برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه میشود:
46 نظر
سلام
خواستم بپرسم عدد حجم مبنا دقیقا از کجا میاد
مثلا حجم مبنای یک شرکت ۱/۰۰۰/۰۰۰
خرید حقیقی ۳۰۰/۰۰۰
خرید حقوقی ۱۰۰/۰۰۰
فروش حقیقی ۱۰۰/۰۰۰
فروش حقوقی۵۰۰/۰۰۰
حجم مبنا؟
ممنون
سلام خداقوت میخواستم بدونم چه زمانی بهتر ی سهم بفروشیم اگر ویدویی هس که بهتر ساده توضیح‌میده براکیتدی ها لطفا راهنمایی کنید
سلام.سهمی که ۷۰ درصد منفی خورده. آیا امیدی به بازگشت هست یا به ۱۰۰ منفی میخوره و تموم. لطفا توضیح دهید در این رابطه چاره چیست؟
سلام
ممنون میشم یخورده بیشتر در مورد حجم مبنای ۱ توضیح بدید که خوب هست یا به مشکل دچار میشویم و از این قبایل توضیحات
بسیار ممنون میشم
سلام وقت بخیر
به مشکل خاصی برخورد نمیکنید، نمادهایی که حجم مبنای 1 دارند نیاز نیست حجم معاملات‌شون بالا باشه تا قیمت پایانی اونها نوسانات زیاد رو تجربه کنه
اصطلاح حجم مبنا به انگلیسی چی میشه؟ آیا اصلا همچین چیزی توی بازار بورس بقیه کشور ها هست؟ یا فقط مربوط به ایرانه؟
تا جایی که میدونم چنین مفهومی در بازارهای مالی معتبر وجود نداره
شاید هم من اشتباه میکنم
سلام جناب جهاندیده صبخ بخیر
من و داداشم سال 85 تا 87 در 3 نوبت از یه شرکت سخواف سهم کاغذی خریدیم امسال هم با کد بورسیم یه مقدار سهم خریدم که سهام قبلی اظافه بشه اما نشد کارگزار ناظرش را هم درخواست دادم اولا خواستم بپرسم چکار کنم بیاد رو سهمی که امسال خریدم. دوما ایا تو این 14 سال سود سالیانه بهش تعلق گرفته یا همش همین ناچیز افزایش سهم بوده؟
ممنون از راهنمایتون
سلام وقت بخیر
باید درخواست تغییر کارگزار ناظر رو بزنید تا اضافه بشه
اگر نشد در مورد اضافه نشدن سهم، از کارگزارتون راهنمایی بگیرید
برای پیگیری مطالباتی که از شرکت موردنظر داشتید به امور سهامش زنگ بزنید
سلام اقای جهاندیده وقت بخیر.تنها راهی که بنظرم رسید برای تشکر از شما و هکاران محترمتون همین بود.واقعا خوندن مطالب شما باعث شد راه صد ساله برام خیلی کوتاه بشه منم بتونم با مبل ناچیزی که برام تو زندگی مونده دوباره حرکتم و شروع کنم.واقعا ممنون از شما.
سلام وقت بخیر
ممنون از همراهی شما
سلامت و موفق باشید
با سلام و احترام – می خواستم بدانم اگر حجم معاملات یک سهم بیشتر از حجم مبنای آن باشد.( به عنوان مثال حجم معاملات 14 میلیون باشد در صورتی که حجم مبنای آن 5 میلیون است ) این سهم چطور سهمی است؟ ممنون میشم اگه راهنمایی بفرمائید. با تشکر
ممنون اززحمتی که میکشیدمطالبتان خیلی اموزنده است .
سلام خسته نباشید اقای جهاندیده.
در حال حاضر ایا حجم مبنا (هشت دهزارم) کل سهام شرکت است؟؟
و همه شرکت ها بایید 20درصد از کل سهام شرکت خود را برای فروش بگذارند؟؟
ممنون میشم اگه پاسخ بدید.
سلام خسته نباشید
منظور از سهم هایی که بیشتر از حجم مبنا و سهم هایی که کمتر از حجم مبنا معامله می شوند را توضیح دهید؟
ممنون
با سلام و سپاس از زحمات کامل و دقیق آیا معرفی عضو جدید به کارگزاری امتیازی دارد ؟و تو آسا تریدر تفاوت در مبالغ سود و زیان مابین سبد سهام و عملکرد سبد سهام در چیست ؟ ممنون از پاسخگویی
سلام وقت بخیر
در خصوص باشگاه مشتریان کارگزاری آگاه این مطلب رو بخونید
“عملکرد سبد سهام” هم مربوط به سهامی هست که قبلا داشتید و فروختید و هم سهامی که الان دارید
ولی در بخش “سبد سهام” فقط سود/زیان سهامی که همین الان مالکش هستید رو نمایش میده
اقای جهاندیده بزرگواری کنید کتاب خوب برای تحلیل بنیادی بازارسرمایه و یک کتاب خوب برای تحلیل نمودارهای شمعی معرفی کنید
این دو کتابهای خوبی هستن
کتاب تحلیل بنیادی در بازار سرمایه – سیدمحمد علی شهدایی
الگوهای شمعی ژاپنی – استیو نیسون
سلام وقت بخیر
میانگین موزون همون میانگین عادی قیمت های معامله شده اون روز هست؟
مثلا مجموع قیمت ها تقسیم بر تعداد حجمم معامله شده؟
سلام
در مجمع فوق العاده رنیک اعلام شده که ثبت افزایش سرمایه بعد از تشکیل مجمع عادی شرکت صورت میگیرد وبه حق تقدم ها سودی تعلق نمیگیرد ،دراینصورت با پرداخت مبلغ اسمی به شرکت ،حق تقدم چه زمانی به سهم تبدیل میشود ؟ یعنی قبل از مجمع عادی اجازه فروش حق تقدم را داریم؟
سلام، حق تقدم ها معمولا پس از مجمع افزایش سرمایه، یه فرصت 40-50 روزه برای معامله دارند و در این مدت میشه فروختشون.
زمان تبدیل حق تقدم به سهم رو باید از امور سهام اون شرکت بپرسید
سلام. خيلي مختصر و مفيد. متشکرم
سلام و خسته نباشید
ببخشید اگه چند برابر حجم مبنا پر بشه قیمت میانگین هم وند برابر میشه ؟؟
درست برعکس مثالتون
سلام خواهش میکنم یکم واضح تر توضیح بدین لطفا من گیج شدم
توضیحات ناقص بود، بیشتر گیج کننده است.
بسیار بد و نامفهوم توضیح دادید
سلام
باتشکر از جناب جهاندیده بنظرم همه چیز روشن و واضح بود .
لطفا اگر کتاب آموزشی مناسب سراغ دارید معرفی بفرمایید .
سلام، خواهش میکنم
برخی کتابها در این صفحه معرفی شدند
سلام خسته نباشید،لطفا برا من هم یه سایت اموزشی معرفی کنید خیلی ممنون
محاسبه حجم مبنا برای شرکت های موجود در بازار بورس تغییر کرده؟ من چندتا شرکت را دیدم جور در نمیاد. مثلا نماد وبملت، وتجارت و …
ایشون مصوبه رفتار داینامیک جدید برای حجم مبنا از تاریخ 10/12/99 رو توضیح ندادن..طبق جدول مصوبه ،حجم مبنا بر اساس اینه ک شرکت در کدام بازار قرار داره و ارزش ریالی حجم مبنای پایه رو بدست میاریم از فرمول =
تعداد سهام شرکت*0.00004(ضریب حجم مبنا)*قیمت پایانی آخرین روز معاملاتی هفته پیش(مثلاچهارشنبه)=ارزش ریالی مبنای پایه
حال طبق طبقه بندی بازار اگ کمتر باشه طبق جد.ل اون ارزش ریالی ثابت جدول رو تقسیم بر قیت پایانی اخرین روز معاملاتی هفته پیش کنی میشه حجم مبنا….
درکل بیشتر شرکت های بازار اول و دوم عدد 5 میلیارد رو تقسیم بر قیمت پایانی مثلا چهارشنبه هفته پیش کنی میشه حجم مبنا….
ali.ebrahimi4991@gmail.com
خیلی ممنون واقعا عالی بود
توضختون روشن نبود
ببخشید من متوجه حجم مبنا نشدم؟
بااین حساب حجم مبنای شرکت های فرابورسی مانند شرکت های بورسی نیست درسته؟ ثابت بودن حجم مبنا همان عدد یک درواقع میشه گفت فرمول حجم مبنا درمورد فرابورس اعمال نمیشه درسته؟
درسته، در فرابورس فرمول حجم مبنا اعمال نمیشه.
من که یزره گیج شدم
یه عدد دیگه هم باید باشه که ضرب وتقسیم درست در بیاد
میشه مثالتو بیشتر توضیح بدی
محاسبه اش زیاد مهم نیست
همین که بدونید مفهومش چیه کفایت میکنه
سلام وقت بخیر
از چه زمانی در بورس حجم مبنا چهار ده هزارم شد ؟ و افزایش و کاهش ان چه تاثیری در شاخص و بازار خواهد داشت
سلام جناب جهاندیده ؛ من نیازمند کمک اطلاعاتی شما هستم ؛ در صورت امکان کمکم کنید.
من با اشتباهات شخصی و اعتماد به افراد ناوارد بدون یادگیری اصول اساسی بورس ؛ بیش از دو سوم پولمو از دست دادم؛ میدونم شما وضیفتون ؛ کاهش اضطراب و دادن امبد به افراد بازنده ای ؛ مثل من در آینده و روزهای خوب بورس نیست .
لطفا تا قبل از اینکه با راهنمائی های شما که در چه کلاسهای آموزشی شرکت کنم؛ من تهران زندگی نمیکنم( چالوس هستم)؛احتمالا باید از دی-وی-دی های ارسالی استفاده کنم؛ لطفا بفرمائید کوتاه ترین راه برام چیه و چه باید بکنم و آیا سایتی رو برام معرفی میکنید تا از سیگنالهاش استفاده کنم؟
سلام دوست عزیز
در بورس هم زیان هست و هم سود
برای آموزش دیدن میتونید در این سایت بسته های آموزشی رو بررسی کنید
سلام.
چرا و چطور یک بودن حجم مبنا فقط محدود به روز بعد بازگشایی نیست و همچنان یک میماند؟
در فرابورس حجم مبنا همیشه 1 است.
پس چرا فرابورس الان حجم مبنا 1 نیست؟
این قانون برای گذشته بود و الان قوانین عوض شده