ضرر واگرایی (به انگلیسی Divergence loss) که به آن ضرر دائمی نیز گفته می‌شود، وقتی رخ می‌دهد که قیمت توکن شما در مقایسه با زمانی که آن را در استخر سپرده‌گذاری کرده‌اید تغییر کند. هرچه تغییرات بیشتر باشد ضرر هم بیشتر است.
عناوین مطلب:
اما چرا این ضرر واگرا و ناپایدار است؟ این به ویژگی ذاتی بازار به نام بازارسازی خودکار برمی‌گردد.
تأمین نقدینگی یک استخر نقدینگی می‌تواند سرمایه‌گذاری سودآوری باشد اما باید مسئله ضرر واگرایی یا ضرر دائمی را هم در ذهن داشته باشید. در ادامه بررسی می کنیم که ضرر واگرایی چیست، چطور محاسبه می‌شود و چگونه از آن در امان باشیم.
مفهوم ییلد فارمینگ و بازارساز خودکار (AMM)
ییلد فارمینگ یک متد سرمایه‌گذاری در دنیای DeFi است. شاید در نگاه اول پیچیده به نظر برسد اما اصول آن در دو جمله می‌گنجد:
- ییلد یک عبارت مالی است که به بازگشت سرمایه اشاره دارد.
- فارمینگ عبارتی است که برای نمایش رشد نمایی احتمالی سرمایه به کار می‌رود.
چند روش برای یلدفارمینگ وجود دارد اما اصلی‌ترین ایده آن، تأمین نقدینگی برای استخرهای نقدینگی در صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) است که موجب سودآوری می‌شود.
استخرهای نقدینگی، مبتنی بر قراردادهای هوشمند هستند. به‌عبارت‌دیگر، کاربران به دنبال بهترین مکان برای سرمایه‌گذاری و به حداکثر رساندن بازده خود هستند.
به خاطر داشته باشید یلدفارمینگ با سپرده‌گذاری فرق دارد. سپرده‌گذاری به معنی قفل کردن دارایی در پروتکل‌های بلاک‌چین برای مشارکت در شبکه و تایید تراکنش‌هاست.
لازم است با مفهوم AMM ها آشنا باشیم. AMM یک پروتکل الگوریتمی است که هر زمان کاربر بخواهد معامله‌ای انجام دهد، قیمت بین دو دارایی را نشان می‌دهد.
بازارسازهای خودکار به‌عنوان راهکاری برای مسئله نقدینگی در صرافی‌های غیرمتمرکز ایجاد شدند. آنها بر تأمین‌کنندگان نقدینگی متکی هستند که توکن‌های خود را در استخر نقدینگی سپرده‌گذاری می‌کنند تا به‌این‌ترتیب بتوانند قیمت دو دارایی را نسبت به هم منعکس کنند.
AMM ها از فرمول‌های ریاضیاتی مختلفی برای نقل قیمت استفاده می‌کنند. یونی‌سواپ که بزرگ‌ترین DEX دنیاست از فرمول ثابت x*y = k استفاده می‌کند که در آن x ارزش یک توکن و y ارزش توکن دیگر و k مقدار ثابت است. این یعنی نقدینگی استخر باید ثابت بماند.
بیشتر بخوانید: منظور از AMM در کوینکس چیست؟
ضرر واگرایی چیست؟
پروتکل‌های دیفای نظیر یونی‌سواپ، سوشی‌سواپ و پنکیک‌سواپ شاهد انفجار حجم نقدینگی بوده‌اند.
این پروتکل‌های نقدینگی به همه با هر مقدار سرمایه‌ای امکان تبدیل شدن به یک بازارساز و کسب کارمزد را می‌دهند. دموکراتیزه کردن بازارسازی، بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی این‌چنینی را در فضای کریپتو ممکن کرده است.
هرقدر این تغییرات بیشتر باشد میزان ضررواگرایی هم بیشتر است. در این حالت ضرر به معنی کاهش ارزش دلاری آن دارایی در زمان برداشت نسبت به زمان سپرده‌گذاری است.
استخرهایی که دارایی‌هایی دارند که در طیف قیمتی نسبتا کمی می‌مانند کمتر در معرض ضررواگرایی هستند. استیبل‌کوین‌ها یکی از این موارد هستند که در طیف قیمتی نسبتا ثابتی باقی می‌مانند. در این حالت خطر کمتری در انتظار تأمین‌کنندگان نقدینگی (LP) است.
اما چرا تأمین‌کنندگان نقدینگی با اینکه در معرض ضرر هستند باز هم این کار را انجام می‌دهند؟ ضرر دائمی می‌تواند با کارمزدهای بالایی که کاربر می‌گیرد از بین برود. درواقع حتی استخرهای یونی‌سواپ که کاملاً در معرض ضررواگرایی هستند به خاطر پرداخت کارمزد معاملاتی به سپرده‌گذاران، سوددهی دارند.
یونی‌سواپ از هر معامله 3 درصد کارمزد می‌گیرد که مستقیما به تأمین‌کنندگان نقدینگی داده می‌شود. اگر حجم معاملات استخرها بالا باشد حتی درصورتی‌که سرمایه‌گذاران با ضرر واگرایی سنگینی مواجه شوند بازهم سود می‌کنند. بااین‌حال این مسئله به پروتکل، استخر، دارایی سپرده‌گذاری‌شده و حتی شرایط کلی بازار بستگی دارد.
ضرر واگرایی چطور رخ می دهد؟
بیایید ببینیم ضرر واگرایی برای یک تأمین‌کننده نقدینگی چطور می‌تواند باشد.
فرض کنید علی 10 اتریوم و 1000 دای (DAI) در یک استخر نقدینگی سپرده‌گذاری کرده است. در این بازارساز خودکار (AMM) جفت توکن‌های سپرده‌گذاری شده باید مقدار مشخصی باشند.
این یعنی قیمت اتریوم در زمان سپرده‌گذاری برابر با 100 دای بوده است. (دای یک استیبل‌کوین با ارزش یک دلار است پس قیمت اتریوم را هزار دلار فرض کرده‌ایم). همچنین ارزش دلاری سپرده‌گذاری علی 20،000 دلار بود.
فرض کنید ارزش دارایی این استخر 100،000 دلار است که برابر با 50 اتر و 50،000 دای می‌شود. به‌این‌ترتیب علی 20،000 از 100،000 دلار استخر را وارد کرده است که برابر با 20 درصد آن است.
طبق فرمول یونی‌سواپ X اتر و y دای است که 50 ضربدر 50،000 برابر با 2،500،000 دلار می‌شود که برابر با میزان نقدینگی است که این استخر باید آن را حفظ کند.
حالا فرض کنید قیمت اتریوم بالا می‌رود و دو برابر یعنی 2000 دلار می‌شود. الگوریتم AMM تعادل استخر را با فرمولی که ارائه کردیم مجددا حفظ می‌کند. برای حفظ نسبت 50/50 استخر (نیمی اتر و نیمی دای) اکنون 35 اتر و 70710 دای داریم که اگر آن را ضرب کنیم برابر با 2،500،000 می‌شود.
علی تصمیم می‌گیرد دارایی خود را از استخر بردارد. از قبل میدانیم که او 20 درصد استخر را داشته است. در نتیجه می‌تواند 20 درصد از 35 اتر یعنی 7 اتر و 20 درصد از 70710 دای یعنی 14142 دای بردارد که روی هم 28142 دلار قیمت دارند.
به نظر می‌رسد او سود کرده چون زمانی که سپرده‌گذاری را شروع کرد ارزش آنها 20،000 دلار بود. اما چه می‌شود اگر او 10 اتر و 10،000 دای خود را هولد می‌کرد و سپرده‌گذاری نمی‌کرد؟
مجموع ارزش دلاری این ذخایر آن 2000 ضربدر 10 یعنی 20،000 دلار برای اتریوم و 10000 دلار برای دای یعنی مجموعا حدود 30،000 دلار بود. این تفاوت 1858 دلاری همان ضرر واگرایی است.
در این حالت ضرر علی چندان قابل توجه نبود چون سپرده اولیه کم بود. اما ضرر دائمی می‌تواند منجر به زیان بزرگ و از دست دادن بخش قابل توجهی از سرمایه شود.
در این مثال ما کارمزدی که علی از تأمین نقدینگی استخر به دست آورده را نادیده گرفتیم. اما در بسیاری از موارد کارمزد به‌دست‌آمده زیان را جبران می‌کند و باعث سودآوری سپرده‌گذاری می‌شود.
مقدار کارمزد یونی‌سواپ که از فرمول آن در بالا استفاده کردیم 3 درصد است که بین سپرده‌گذاران تقسیم می‌شود. بااین‌حال شناخت مفهوم ضررواگرایی قبل از اقدام به سپرده‌گذاری در پروتکل‌های دیفای اهمیت زیادی دارد.
اندازه گیری ضرر واگرایی
ضرر واگرایی زمانی رخ می‌دهد که قیمت دارایی درون استخر تغییر کند. اما این ضرر دقیقا چقدر است؟
می‌توانیم میزان این ضرر را به این ترتیب کنیم. اما در این حالت میزان کارمزدی که کاربر دریافت کرده را در نظر نمی‌گیریم.
- تغییر قیمت 1.25 برابری = 0.6 درصد ضرر
- تغییر قیمت 1.5 برابری = 2 درصد ضرر
- تغییر قیمت 1.75 برابری = 3.8 درصد ضرر
- تغییر قیمت 2 برابری = 5.7 درصد ضرر
- تغییر قیمت 3 برابری = 13.4 درصد ضرر
- تغییر قیمت 4 برابری = 20 درصد ضرر
- تغییر قیمت 5 برابری = 25.5 درصد ضرر
نکته مهمی که وجود دارد این است که ضرر دائمی بدون توجه به جهت حرکت قیمت اتفاق می‌افتاد یعنی مهم نیست قیمت دارایی کم شود یا زیاد. فقط نسبت تغییر قیمت اهمیت دارد.
ریسک‌های تأمین نقدینگی یک AMM
ضرر واگرایی را زمانی متوجه می‌شوید که بخواهید سرمایه خود را از استخر خارج کنید. اما ممکن است سودی که از استخر به دست آورده‌اید این ضررها را جبران کند بنابراین نام ضرر واگرایی یا ضرر دائمی نام‌های کاملاً مناسبی نیستند.
- هنگام سپرده‌گذاری در یک AMM خیلی مراقب باشید. همان‌طور که گفتیم، برخی استخرهای نقدینگی بیشتر از بقیه در معرض ضررواگرایی هستند. به‌عنوان یک قانون ساده، هرقدر میزان نوسان دارایی درون استخر بیشتر باشد احتمال ضررواگرایی هم بیشتر است.
- استخرهایی که دارایی‌های کمتری را می‌پذیرند مستعد ضرر دائمی بیشتری هستند.
- بهتر است با سپرده‌گذاری کم شروع کنید. به‌این‌ترتیب می‌توانید تخمینی از میزان بازدهی مورد انتظارتان داشته باشید.
- کارمزد استخر را در نظر بگیرید و بررسی کنید که آیا این میزان کارمزد می‌تواند ضررواگرایی را جبران کند یا خیر.
- می‌توانید در استخرهایی که جفت‌های استیبل‌کوین نگه می‌دارند سرمایه‌گذاری کنید تا کمتر در معرض ضرر باشید.
- به دنبال AMM های معتبر و آزمایش شده باشیم. دیفای ساخت AMM جدید را راحت کرده است. با اینحال نباید به هر بازارسازی اعتماد کرد. اگر استخری هست که بازده بالا و غیرمعمولی دارد احتمالاً می‌تواند کلاه‌برداری باشد و ریسک سپرده‌گذاری در آن بالاست.
- زمان عقب‌نشینی را بشناسید. بازار کریپتو همیشه در معرض نوسانات شدید است بنابراین قبل از اینکه بازار دچار رکود بزرگی شود سپرده‌های خود را خارج کنید.
جمع‌بندی
یلدفارمینگ با اینکه بسیار سودآور است اما می‌تواند خطراتی نیز به همراه داشته باشد. ضرر واگرایی (Divergence Loss) یا ضرر دائمی یکی از مفاهیمی است که هرکس قبل از سپرده‌گذاری در AMM ها باید با آن آشنا باشد.
مختصرا، با تغییر قیمت دارایی سپرده‌گذاری شده، سپرده‌گذار در معرض ضرر است. فرمول‌های پیچیده‌تری برای محاسبه ضررواگرایی با در نظر گرفتن مقدار کارمزد نیز وجود دارد که می‌توانید استفاده کنید.
شما در بورس، علاوه بر خرید و فروش سهام:
- می‌توانید در دارایی‌هایی مانند طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنید
- در صندوق‌های سرمایه گذاری بدون ریسک، سود ثابت بگیرید
برای شروع سرمایه‌گذاری، افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:
برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود: