علاقه روز‌افزون به توکن‌های تعویض ناپذیر (NFT) باعث رونق مجموعه‌های کلکسیونی ارز دیجیتال و هنر NFT شده است که از برجسته‌ترین کاربردها در اکوسیستم امور مالی غیرمتمرکز (دیفای) به شمار می‌روند، اما کاربردها فقط محدود به این دو حوزه نمی‌شود.
از ویژگی‌های خاص این توکن‌ها، همچون کمیاب بودن و منحصربه‌فرد بودن، می‌توان در زمینه‌هایی مانند مالکیت دارایی‌های جهان واقعی، انتقال کالا و خدمات و همچنین حق امتیاز آثار هنری استفاده کرد. با بلوغ NFTها، انتظار می‌رود شاهد کاربردهای بیشتر و پذیرش گسترده‌تر این توکن‌های غیرقابل‌تعویض باشیم.
توکن‌های تعویض‌ناپذیر و تغییر جهان دیجیتال
پیش از توکن‌های تعویض‌ناپذیر، یافتن ویژگی کمیاب‌بودن در دنیای دیجیتال بسیار دشوار بود. با وجود قوانین اعمال‌شده در خصوص محافظت از حق نشر، احتمال نسخه‌برداری یا دزدی از آثار هنری دیجیتال برای هر کاربری وجود دارد.
عناوین مطلب:
توسعه توکن‌های غیرقابل‌تعویض باعث افزایش ایمنی و توسعه هنر ارزهای دیجیتال و مجموعه‌های کلکسیونی شده است، اما کاربرد این توکن‌ها به همین بخش ختم نمی‌شود. از املاک و مستغلات گرفته تا انتقال کالا و خدمات، حوزه‌های بسیاری می‌توانند برای اثبات اصالت بسیاری از کالاهای منحصربه‌فرد و کلکسیونی از توکن‌های NFT استفاده کنند.
اگرچه اکوسیستم توکن‌های غیرقابل‌تعویض هنوز در مراحل ابتدایی توسعه قرار دارد، پروژه‌های جالب بسیاری را می‌توان در این حوزه یافت که ارزش فراوانی برای سازندگان و مصرف‌کنندگان به همراه دارند.
توکن‌های تعویض ناپذیر هنری
توکن‌های تعویض‌ناپذیر به حل مشکل قدیمی کمیاب‌بودن در دنیای هنر دیجیتال کمک شایانی کرده‌اند. اکنون که نسخه‌برداری دیجیتالی تا این اندازه راحت در اختیار همه قرار دارد، چگونه می‌توان نادربودن آثار هنری مجازی را حفظ کرد؟ درحالی‌که ما می‌توانیم در دنیای واقعی آثار هنری جعلی را از آثار هنری اصلی تمییز دهیم.
بخش زیادی از ارزش آثار هنری در دنیای ارزهای دیجیتال مربوط به تأیید اصالت و مالکیت آنهاست. اگرچه هرکدام از ما می‌توانیم به پروژه کریپتوپانک (CryptoPunk) در بلاک‌چین اتریوم نگاه کنیم و تصاویر را بارگیری یا ذخیره کنیم، هیچ‌کدام نمی‌توانیم ادعا کنیم که مالک نسخه اصلی اثر هنری هستیم.
به‌عنوان مثال، هنرمند دیجیتالی با نام مستعار پک (Pak) مجموعه‌ای از توکن‌های غیرقابل‌تعویض ایجاد کرده است که هرکدام با نام‌های ویژه‌ای همچون «ارزان» (The Cheap)، «گران» (The Expensive) و «فروخته‌نشده» (The Unsold) از سایر آثار متمایز می‌شوند و هرکدام ارزش خود را از ویژگی به‌خصوصی می‌گیرند که پک به آنها داده است. این مجموعه ما را وادار می‌کند به عامل کلیدی ارزش‌گذاری یک اثر هنری بیشتر بیندیشیم.
وقتی صحبت از توکن‌های غیرقابل‌تعویض می‌شود، ارزش لزوماً وابسته به خود اثر هنری نیست. بعضی اوقات، اثبات مالکیت یک دارایی خاص ارزش اثر هنری را تعیین می‌کند. این نکته همان چیزی است که هنر ارزهای دیجیتال را به یکی از محبوب‌ترین کاربردهای توکن‌های NFT تبدیل کرده است.
توکن‌های تعویض ناپذیر کلکسیونی
خواه خرگوشی کارتونی در پلتفرم پنکیک سواپ (PancakeSwap) باشد یا توکن غیرقابل‌تعویضی مربوط به سالگرد تأسیس بایننس، تقاضای بسیاری برای مجموعه‌های کلکسیونی NFT وجود دارد. به‌کمک شهرت کارت‌های قابل‌معامله از لیگ بسکتبال ان‌بی‌ای (NBA Top Shot)، این کاربرد به پذیرش گسترده و عمومی رسیده است.
علاوه بر هنر دیجیتال NFT، بخش قابل‌توجهی از فروش توکن‌های تعویض ناپذیر در بازارهایی همچون اپن سی (Opensea)، بیکری سواپ (BakerySwap) و ترژرلند (Treasureland) انجام می‌شود. این کاربرد توکن‌های غیرقابل‌تعویض تشابهات بسیاری با هنر دیجیتال دارند و درواقع، در بسیاری از موارد توکن تعویض‌ناپذیر ممکن است هم کلکسیونی و هم هنری باشد. در حال حاضر، این دو کاربرد پیشرفته‌ترین موارد استفاده از توکن‌های تعویض‌ناپذیر به شمار می‌روند.
اولین توییت جک دورسی (Jack Dorsey)، بنیان‌گذار توییتر، را می‌توان نمونه‌ای عالی از مجموعه‌های کلکسیونی NFT دانست. یک کریپتوپانک هم کلکسیونی است و هم از نظر بصری هنری محسوب می‌شود؛ در مقابل، توکن NFT دورسی صرفاً یک توکن کلکسیونی است. تصویر زیر، اولین توییت جک دورسی و اولین توییتی که در شبکه توییتر نوشته شد و اکنون توکن تعویض ناپذیر آن به فروش رفته است.
دورسی توکن غیرقابل‌تعویض خود را با استفاده از پلتفرم ولیوئبلز (Valuables) فروخت، پلتفرمی که مختص توکنیزه‌کردن توییت‌ها است. در این پلتفرم، شما می‌توانید از هر توییت یک توکن NFT بسازید. هر فردی می‌تواند با یک پیشنهاد توییت وارد بازار شود و از شما سبقت بگیرد.
پذیرش یا عدم پذیرش این پیشنهاد به نویسنده آن بستگی دارد. اگر نویسنده توییت توکنیزه‌کردن آن را بپذیرد، توییت وی در بلاک‌چین ثبت و توکن غیرقابل‌تعویضی مابه‌ازای آن با امضای نویسنده ایجاد می‌شود.
هر توکن تعویض‌ناپذیر توسط نویسنده آن تأیید می‌شود، به این معنی که فقط نویسنده اصلی می‌تواند توییت‌های خود را به‌صورت NFT ایجاد کند. این فرایند توکن کلکسیونی دیجیتالی و نادری را برای معامله یا نگهداری ایجاد می‌کند.
درک مفهوم فروش یک توییت ممکن است اندکی مشکل باشد، اما توییت توکنیزه‌شده را می‌توان نمونه‌ای عالی از چگونگی ایجاد توکن‌های غیرقابل‌تعویض کلکسیونی دانست. درواقع، این توکن را می‌توان نسخه‌ای دیجیتالی از امضای نویسنده توییت دانست.
توکن‌های تعویض ناپذیر در دنیای اقتصاد
با وجود آنچه ذکر شد، تمام توکن‌های تعویض‌ناپذیر ارزش خود را از یک قطعه موسیقی، تصویر یا مورد کلکسیونی نمی‌گیرند. در دنیای امور مالی غیرمتمرکز، توکن‌های تعویض‌ناپذیر مزایای مالی بی‌نظیری نیز به همراه دارند. برخی از این توکن‌ها ممکن است اثر هنری باشند، اما ارزش خود را وام‌دار کاربردشان هستند.
به‌عنوان مثال، پلتفرم جاست لیکوئیدیتی (JustLiquidity) مدلی برای سهام‌گذاری NFT ارائه می‌دهد که در آن، کاربر می‌تواند برای مدت‌زمانی مقداری توکن در یک استخر سهام‌گذاری کند و توکن ویژه NFT برای دسترسی به استخر بعدی دریافت کند.
این توکن تعویض‌ناپذیر مشابه با یک بلیت ورودی عمل می‌کند و هنگامی‌که کاربر مشارکت خود را در استخر جدید شروع می‌کند، این بلیت باطل می‌شود. براساس میزان دست‌یابی که این توکن‌ها ایجاد می‌کنند، بازاری ثانویه برای آنها تشکیل می‌شود.
مثال دیگر توکن‌های NFT در پلتفرم بیکری سواپ است که به‌صورت وعده‌های غذایی هستند و به دارندگان پاداش سهام‌گذاری مضاعف ارائه می‌کنند. با تأمین توکن BAKE، می‌توانید توکن ویژه NFT دریافت کنید که قدرت سهام‌گذاری شما را افزایش می‌دهد.
کاربران این توکن‌ها را در بازارهای ثانویه مورد معامله قرار می‌دهند و از آنها برای سهام‌گذاری استفاده می‌کنند. ترکیب توکن‌های غیرقابل‌تعویض با صنعت بازی و امور مالی غیرمتمرکز کاربردهای جالبی برای توکن‌های غیرقابل‌تعویض ایجاد کرده است.
توکن‌های تعویض ناپذیر در صنعت بازی‌های رایانه‌ای
در صنعت بازی‌های رایانه‌ای و گیمینگ، برای اقلام منحصربه‌فرد قابل‌معامله و قابل‌خرید تقاضای فراوانی وجود دارد. کمیاب‌بودن آنها به‌طور مستقیم بر قیمت‌شان تأثیرگذار است و گیمرها از قبل با مفهوم اقلام دیجیتالی و ارزشمند آشنا هستند.
تراکنش‌های خُرد و خریدهای درون‌بازی صنعت میلیارد دلاری گیمینگ می‌تواند از فناوری بلاک‌چین و توکن‌های غیرقابل‌تعویض بهره ببرد.
علاوه بر این، با توجه به ویژگی‌های NFT، این توکن‌ها می‌توانند بر هیجان این حوزه بیفزایند. توکن‌هایی که برای بازی‌های ویدئویی تعبیه می‌شوند جوانب مختلفی از هنر، کلکسیونی‌بودن و کاربرد در بازی را ترکیب می‌کنند. با این حال، ورود توکن‌های غیرقابل‌تعویض به بازی‌های ویدیویی بزرگ با بودجه کلان اندکی دشوارتر است.
در این بین، پروژه‌های دیگری نیز به‌طور فعال از فناوری بلاک‌چین در بازی‌های خود استفاده کرده‌اند. اکسی اینفینیتی (Axie Infinity) و بَتِل پِتس (Battle Pets) هر دو بازی‌هایی به سبک پوکمون (Pokémon) هستند که حیوانات بامزه و مواردی قابل‌معامله عرضه می‌کنند. علاوه بر این، می‌توانید این توکن‌ها را در بازارهای ثانویه به‌شکل همتابه‌همتا خرید و فروش کنید.
برخی توکن‌های غیرقابل‌تعویض نمایشی هستند و برخی دیگر کاربردی. هر توکن حیوانات بامزۀ بازی اکسی دارای مجموعه‌ای از توانایی‌های جنگیدن است. این توانایی‌ها بر ارزش توکن به‌هنگام معامله تأثیرگذار هستند.
هر گربه در بازی کریپتوکیتیز نیز می‌تواند به‌علت برخی ویژگی‌های مطلوب نژادی بسیار ارزشمند باشد. تعیین ارزش هر کدام از این شخصیت‌های بازی به ترکیبی از ویژگی‌های نادر ظاهری و کاربردها بستگی دارد.
در مثال زیر، این دو شخصیت از بازی اکسی ویژگی‌های مختلف مطلوبی دارند که قیمت آنها را افزایش می‌دهد.
توکن‌های تعویض‌ناپذیر در صنعت موسیقی
مانند یک فایل تصویری یا ویدئویی، می‌توانید یک فایل شنیداری را نیز به توکن NFT خود متصل کنید تا یک قطعه موسیقی کلکسیونی یا به عبارت دیگر، «اولین نسخه» ضبط‌شده از یک قطعه موسیقی ایجاد شود.
پیونددادن یک قطعه موسیقی به یک توکن غیرقابل‌تعویض شبیه به مثالی است که در مورد توکن‌های تعویض ناپذیر هنری خواندیم؛ با این حال، توکن‌های غیرقابل‌تعویض در صنعت موسیقی قابلیت‌های دیگری نیز بروز می‌دهند.
یکی از مشکلات بزرگ موسیقی‌دانان اخذ حق امتیازی عادلانه برای آثار هنری‌شان است. صنعت ارزهای دیجیتال از طریق پلتفرم‌های پخش موسیقی مبتنی بر بلاک‌چین و رهگیری حق امتیاز مبتنی بر بلاک‌چین می‌تواند به آنها کمک کند.
با این حال، پروژه‌های کوچک مبتنی بر بلاک‌چین دشوار می‌توانند با پلتفرم‌هایی همچون آمازون میوزیک (Amazon Music) یا یوتیوب برای ارائه خدمات پخش موسیقی رقابت کنند؛ حتی وقتی شرکت بزرگی همچون اسپاتیفای پلتفرم ارائه حق امتیاز مبتنی بر بلاک‌چین میدیاچِین (MediaChain) را در سال ۲۰۱۷ خریداری کرد، در عمل هیچ منفعتی نصیب هنرمندان نشد.
در این میان، پروژه‌های کوچکتر عمدتاً با هنرمندان مستقل کار می‌کنند. پروژه راکی (Rocki) در زنجیره هوشمند بایننس (Binance Smart Chain) به هنرمندان مستقل اجازه می‌دهد تا حق امتیاز آثار خود و فروش آنها را در کنترل داشته باشند. اولین رویداد فروش توکن غیرقابل‌تعویض برای حق امتیاز در این پلتفرم در ازای ۴۰ اتر ارزش‌گذاری شد.
تداوم محبوبیت این مدل به حمایت سرویس‌های بزرگ‌تر پخش موسیقی بستگی دارد. ترکیب موسیقی با توکن‌های NFT ایده‌ای فوق‌العاده است، اما بدون حمایت و سرمایه‌گذاری از سوی نام‌های بزرگ در صنعت موسیقی با دشواری‌های بسیاری روبرو خواهد شد.
تأثیر توکن‌های تعویض ناپذیر در مالکیت دارایی‌های واقعی
پیوند دارایی‌ها در دنیای واقعی با توکن‌های NFT می‌تواند نحوه اثبات مالکیت را دیجیتالی کند. به‌عنوان مثال، در حوزه املاک و مستغلات، ما اغلب با اسناد مالکیت فیزیکی سر و کار داریم. ایجاد دارایی‌های دیجیتالی توکنیزه از این اسناد فیزیکی می‌تواند اموالی را که خاصیت نقدشوندگی چندانی ندارند (همچون خانه یا زمین) به بلاک‌چین منتقل کند.
در حال حاضر، قانون‌گذاران هنوز پشتیبانی چندانی از این کاربرد توکن‌های تعویض ناپذیر نکرده‌اند، با این حال پیوند توکن‌های تعویض‌ناپذیر و مالکیت زمین هنوز در مرحله توسعه است و نگاه ما باید رو به آینده باشد.
در آوریل ۲۰۲۱ (فروردین ۱۴۰۰)، شِین دالگراف (Shane Dulgeroff) یک توکن NFT به‌نمایندگی از ملکی برای فروش در کالیفرنیا ایجاد کرد که یک قطعه هنری نیز به آن پیوند خورده است. هر فردی که بتواند برنده حراج بشود مالک خانه خواهد بود و توکن NFT را نیز دریافت خواهد کرد. با این حال، شرایط دقیق حقوقی فروش و حقوق خریدار یا فروشنده هنوز مشخص نشده است.
در مورد کالاهای کوچکتر، مانند جواهرات، توکن غیرقابل‌تعویض می‌تواند در اثبات مالکیت قانونی به‌هنگام فروش مجدد به شما کمک کند. به‌عنوان مثال، الماس‌های اصیل اغلب دارای گواهی اصالت هستند. این گواهی روشی برای اثبات حقوق مالکیت شماست. هر فردی که بخواهد این کالا را بدون گواهی به شما بفروشد، نمی‌تواند اصالت آن را تأیید کند و احتمالاً در متقاعدکردن خریداران در مورد اصالت کالا دچار مشکل می‌شود.
همین مفهوم در مورد توکن‌های غیرقابل‌تعویض نیز امکان‌پذیر است. داشتن NFT از یک کالا، می‌تواند به اندازه خود دارایی مهم شود. حتی ممکن است بتوانید به‌وسیله یک کیف پول سرد ذخیره آفلاین به‌صورت فیزیکی توکن NFT را داخل کالا جای‌گذاری کنید.
همراه با توسعه اینترنت اشیاء، به‌احتمال زیاد شاهد استفاده بیشتر از NFTها برای نمایش دارایی‌ها در دنیای واقعی خواهیم بود.
توکن‌های غیرقابل تعویض در حمل‌ونقل
تغییرناپذیری و شفافیت ماهیت بلاک‌چین می‌تواند به بهبود صنعت حمل‌ونقل کمک کند. این ویژگی‌ها اعتبار و قابل‌اعتماد‌بودن داده‌های زنجیره تأمین را تضمین می‌کنند. به‌عنوان مثال، در حمل‌ونقل کالاهایی همچون غذا، دارو و سایر کالاهای فسادپذیر دانستن اینکه آنها چه‌مدت کجا بوده‌اند، گاهی بسیار مهم است.
یک توکن NFT می‌تواند نمایان‌گر کالاهای منحصربه‌فرد باشد. ما می‌توانیم از توکن‌های غیرقابل تعویض برای ردیابی محصولات در مبدأ، طول سفر و مکان انبار استفاده کنیم. به‌عنوان مثال:
- فرض کنید که یک جفت کفش لوکس در یک کارخانه در ایتالیا ساخته و به آن یک توکن NFT اختصاص داده شود.
- در این صورت، هرگاه این جفت کفش به دست شما برسد، به‌راحتی می‌توانید با اسکن‌کردن بسته‌بندی آن به فراداده‌ای زمان‌مند در خصوص اصالت کفش و مکان و زمان ساخت آن دسترسی پیدا کنید.
- همراه با قرارگرفتن محصول در مراحل مختلف زنجیره تأمین، توکن NFT نیز اسکن می‌شود و داده‌های زمان‌مند جدیدی به فرادادۀ آن اضافه می‌شوند. این داده‌ها شامل مکان و زمان ورود یا خروج محصول هستند.
- هنگامی‌که کفش‌ها به مقصد نهایی برسند، فروشگاه می‌تواند پس از اسکن، به اطلاعات آنها مُهر «دریافت‌شده» اضافه کند. در این حالت، مشتری با تاریخچه‌ای همراه با جزئیات در خصوص اصالت و روند حمل‌ونقل محصول روبرو خواهد بود.
روش‌های فرضی زیادی برای به‌کارگیری NFTها در زنجیره تأمین وجود دارد؛ با این حال، هر مرحله از زنجیره حمل‌ونقل باید مطابق با زیرساخت به‌کارگیری این توکن‌ها عمل کند. با توجه به بازیکنان و ذینفعان مختلف در سرتاسر جهان، پیاده‌سازی این سیستم‌ها در زندگی واقعی می‌تواند با چالش‌های متعددی همراه باشد. این مسئله منجر به استفاده حداقلی از پتانسیل موجود NFTها در جهان واقعی شده است.
در حال حاضر، دو نمونه از پروژه‌های بزرگ مبتنی بر بلاک‌چین که در زمینه حمل‌ونقل فعالیت می‌کنند مرسک تریدلنز (MAERSK’s TradeLens) و آی‌بی‌ام فوت تراست (IBM’s Foot Trust) هستند. هر دو پروژه از هایپرلجرفبریک (Hyperledger Fabric) استفاده می‌کنند که بلاک‌چینی ایجادشده توسط شرکت آی‌بی‌ام است و از توکن‌های تعویض‌ناپذیر پشتیبانی می‌کند. با این حال، هنوز مشخص نیست که آیا توکن‌های NFT در عملیات این پروژه‌ها نقشی دارند یا خیر.
سخن پایانی
با افزایش محبوبیت NFTها، احتمال دارد در آینده شاهد ایده‌ها و موارد استفاده بیشتری باشیم. در حال حاضر، هنوز هیچ برنامه ویژه‌ای در خصوص توکن‌های تعویض ناپذیر نتوانسته است فراتر از یک ایده یا یک پروژه کوچک عمل کند. همچنین، برخی از این ایده‌ها ممکن است عملی یا مطلوب به نظر نرسند.
در هر صورت، برای مسائل اساسی و ساده‌ای همچون نادربودن آثار هنری و کلکسیونی، توکن‌های تعویض ناپذیر عملکرد قابل‌قبولی نشان داده‌اند و به احتمال زیاد ماندگار خواهند بود.
قصد خرید یا فروش ارز دیجیتال در ایران را دارید؟ در این سایت می‌توانید با اطمینان و با چند کلیک خرید کنید: