انواع ارز دیجیتال و هر آنچه که باید در این باره بدانید!

ارز دیجیتال یا پول دیجیتال یکی از مفاهیم و عباراتی است که این روزها بسیار به آن‌ها برمی‌خوریم. هر کسی که عبارت ارز دیجیتال را شنیده باشد، احتمالاً این سوال برایش پیش آمده است که انواع ارز دیجیتال چیست، چه کاربردی دارد و چرا به وجود آمده است.

در واقع ارز دیجیتال مفهوم گسترده و وسیعی است که شامل موارد مختلفی می‌شود و کاربردهای متنوعی دارند. در ادامه به طور مفصل درباره انواع ارز دیجیتال توضیح خواهیم داد.

پول دیجیتالی یا ارز دیجیتال چیست؟

ارز دیجیتال وسیله پرداختی است که به شکل کاملاً الکترونیکی وجود دارد. ارزهای دیجیتال از نظر فیزیکی مثل اسکناس و سکه قابل لمس نیستند و با سیستم‌های آنلاین محاسبه و جابه‌جا می‌شوند.

یکی از معروف‌ترین ارزهای دیجیتال، کریپتوکارنسی بیت‌کوین است.

پول دیجیتال از نظر مفهومی به نقطه مقابل خود، یعنی پول نقد شباهت دارد. پول دیجیتال هم مثل پول نقد، واحد سنجش و شمارش و واسطه انجام مبادلات و تراکنش‌های روزانه است. اما پول دیجیتال نباید با مصداق‌های پول نقد اشتباه گرفته شود.

به عنوان مثال، مبلغی که در حساب جاری بانکی خود به عنوان سپرده نگهداری می‌کنید، ارز دیجیتال محسوب نمی‌شود؛ زیرا وقتی به دستگاه‌های خودپرداز مراجعه می‌کنید، می‌توانید آن را به پول نقد تبدیل کنید.

استفاده از رمزنگاری یا کریپتوگرافی در بعضی اشکال پول دیجیتال باعث شده است که تراکنش‌های انجام‌شده با این نوع پول، غیرقابل دست‌کاری و مقاوم به سانسور باشد؛ یعنی این نوع ارز نمی‌تواند توسط دولت‌ها یا موسسات خصوصی کنترل شود.

انواع ارز دیجیتال

به لطف فناوری به‌کاررفته به عنوان بنیان انواع ارز دیجیتال، این نوع ارزها می‌توانند برای اهداف مختلفی استفاده شده و در اشکال و انواع گوناگونی ظاهر شوند.

سه نوع ارز دیجیتالی که اخیراً ظهور یافته‌اند، عبارت‌اند از:

ارز دیجیتال بانک مرکزی

ارز دیجیتال بانک مرکزی (central bank digital currencies) یا CBDC، ارزهایی هستند که توسط بانک مرکزی کشورهای مختلف منتشر شده باشند. ارز دیجیتال بانک مرکزی با ارزهای فیات تفاوت دارد. پشتوانه ارزهای فیات هم قدرت و اعتبار بانک مرکزی است و در واقع از دیگر تعهدات بانک مرکزی هستند.

ارز دیجیتال بانک مرکزی ارتباط مستقیمی بین دولت و شهروند معمولی برقرار می‌کند و با حذف واسطه‌ها از سیاست پولی، باعث می‌شود که اجرای آن تسهیل شود. در این فرآیند به بانک‌ها و موسسات مالی که مسئولیت توزیع ارز ملی را دارند نیازی نیست.

بسته به استفاده و نوع به‌کارگیری در اقتصاد، دو نوع ارز دیجیتال بانک مرکزی می‌تواند وجود داشته باشد. ارز دیجیتال خرده‌فروشی بانک مرکزی (retail CBDC) با این هدف طراحی شده‌اند که تا حدود زیادی، مثل ارزهای فیات در تراکنش‌های روزانه استفاده شوند.

ارز دیجیتال عمده‌فروشی بانک مرکزی (wholesale CBDC) که کاربرد محدودتری از این نوع ارز دیجیتال است، برای تراکنش‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرد که بین بانک‌ها و موسسات مالی انجام می‌شوند.

کریپتوکارنسی

مهم‌ترین موردی که برای آشنایی با انواع ارز دیجیتال باید به آن بپردازیم، کریپتوکارنسی یا رمزارزها هستند.

کریپتوکارنسی‌ها، ارزهای دیجیتالی هستند که با استفاده از رمزنگاری طراحی شده‌اند. استفاده از رمزنگاری در طراحی این نوع از ارزهای دیجیتال باعث می‌شود که این گروه از ارزها، دارای امنیت بالاتری بوده و تراکنش‌های آن‌ها، غیر قابل نفوذ و دست‌کاری باشند.

معروف‌ترین و محبوب‌ترین کریپتوکارنسی‌ها، بیت‌کوین (Bitcoin) و اتریوم (Ethereum) هستند. از سال 2017، محبوبیت کریپتوکارنسی‌ها به عنوان یک گزینه سرمایه‌گذاری باعث افزایش چشمگیر ارزش آن‌ها و اندازه بازارهای کریپتو به طور کلی شد. تا ماه ژوئیه سال 2021، اندازه بازار کریپتوکارنسی‌ها از 2 تریلیون دلار هم بیشتر شده بود.

استیبل‌کوین

ارزهای دیجیتال ثابت یا استیبل‌کوین‌ها (stablecoin)، نوعی از کریپتوکارنسی‌ها هستند که برای مقابله با نوسان قیمت کریپتوکارنسی‌های معمول ایجاد شدند و توسعه یافتند.

می‌توان استیبل‌کوین‌ها را نوعی از پول خصوصی دانست که قیمت آن‌ها به یک ارز فیات یا سبدی از کالاها وصل شده است تا از ثبات قیمت‌شان اطمینان حاصل شود. استیبل‌کوین می‌تواند نماینده و جایگزین ارزهای فیات باشد؛ با این تفاوت که این نوع ارز از پشتوانه قدرت دولت برخوردار نیست. تا سال 2022، حدود 200 استیبل‌کوین منتشر شده‌اند یا در حال توسعه هستند.

ارز مجازی متمرکز

نوع دیگری از ارزهای دیجیتال، ارزهای مجازی متمرکز هستند که در بستر خاصی توسعه داده شده‌اند و به صورت داخلی مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای مثال فرض کنید وارد شهربازی می‌شوید و با پول خود مقداری ژتون تهیه می‌کنید که در واقع واحد پول رسمی و رایج در آن شهربازی محسوب می‌شود.

ارز مجازی متمرکز هم دقیقاً به همین صورت است. یعنی مثلاً در سایت‌ها، پلتفرم‌ها و بازی‌های مختلف، کاربران پول خود را به نوعی ارز مجازی که در آن محیط استفاده می‌شود تبدیل کرده و سپس آن را برای هدف مورد نظر خرج می‌کنند. این ارزها فقط در همان محیط اصلی و بومی خود دارای ارزش‌اند و جای دیگری قابل استفاده نیستند.

انواع ارز دیجیتال: تفاوت کوین و توکن

دو عبارت کوین (coin) و توکن (token) در زمینه کریپتوکارنسی‌ها بسیار استفاده می‌شوند و برای دانستن انواع ارزهای دیجیتال، لازم است که فرق این دو را بدانیم. ممکن است به نظر برسد که کوین و توکن در واقع هر دو یک چیز هستند اما این‌طور نیست.

وقتی شما بخواهید بگویید که چقدر از یک ارز فیات در جیب خود دارید، مثلاً می‌گویید که 100 هزار تومان یا 15 یورو دارید. وقتی بخواهید بگویید که چقدر کریپتوکارنسی دارید، می‌گویید 10 اتر یا 0.01 بیت‌کوین دارید. وقتی می‌خواهید به واحد کریپتوکارنسی اشاره کنید، در واقع کوین و توکن هر دو یک چیز هستند و تفاوتی بین آن‌ها نیست.

فرق بین کوین و توکن یک مسئله فنی است. کوین‌ها در واقع کریپتوکارنسی بومی بلاک‌چینی هستند که بر بستر آن کار می‌کنند. بیت‌کوین یک کوین محسوب می‌شود؛ چون بر بستر بلاک‌چین بیت‌کوین کار می‌کند. اتر (Ether) هم یک کوین است؛ زیرا روی بلاک‌چین اتریوم کار می‌کند.

در مقابل، مثلاً تتر (Tether) یک توکن است. سازنده این توکن، آن را طوری ساخته و ایجاد کرده است که روی بستر بلاک‌چین اتریوم کار کند و این ارز روی بلاک‌چین مخصوص خودش توسعه داده نشده است.

کاردانو (Cardano) هم یک کوین است چون روی بلاک‌چین خودش کار می‌کند اما یونی‌سواپ (Uniswap) توکنی است که بر بستر اتریوم قرار دارد.

کوین‌ها روی بلاک‌چین خودشان ایجاد می‌شوند و تا حد زیادی مثل پول سنتی عمل می‌کنند. می‌توان از کوین‌ها با هدف ذخیره ارزش و وسیله مبادله بین دو طرف استفاده کرد.

در مقابل، توکن‌ها صرفاً پول دیجیتال نیستند و کاربردهای خیلی بیشتری دارند. همان‌طور که گفته شد، توکن‌ها روی بستر یک بلاک‌چین موجود ایجاد می‌شوند و می‌توانند به عنوان بخشی از یک نرم‌افزار استفاده شوند. برای مثال توکن‌ها می‌توانند برای دسترسی به یک اپلیکیشن، برای احراز هویت یا رهگیری محصولات در طی زنجیره تامین به کار روند.

کوین‌ها

• بر بستر بلاک‌چین خودشان ایجاد می‌شوند و بومی هستند
• برای ساخت آن‌ها به منابع و مهارت قابل توجهی نیاز داریم
• اغلب از طریق ماینینگ توزیع می‌شوند
• برای ذخیره یا جابه‌جایی پول استفاده می‌شوند
• برای هر معامله‌گری که از آن ارز استفاده کند معتبرند

توکن‌ها

• بر بستر یک بلاک‌چین که از قبل وجود دارد ایجاد و ساخته می‌شوند
• ایجاد آن‌ها نسبتاً آسان است
• اغلب از طریق عرضه اولیه ارز دیجیتال یا ICO توزیع می‌شوند
• برای یک معامله‌گر معتبرند
• کاربردهای زیادی از قبیل امنیت، استفاده به عنوان دارایی و….. دارند

سه نسل کریپتوکارنسی و بلاک‌چین

در این قسمت به سه نسل کریپتوکارنسی و تغییرات و پیشرفت‌هایی که در طی زمان برای این ارزهای دیجیتال اتفاق افتاده‌اند می‌پردازیم.

نسل اول: بیت‌کوین، لایت‌کوین و دوج‌کوین

این موارد با محوریت بیت‌کوین به عنوان اولین و مهم‌ترین رمزارز جهان، اولین کریپتوکارنسی‌هایی بودند که همراه آن‌ها مفهوم بلاک‌چین و بسیاری از کارکردهای اصلی موجود در ارزهای دیجیتال زاده شد.

دلیل به وجود آمدن نسل اول بلاک‌چین، مخصوصاً بیت‌کوین، این بود که سیستم‌های پولی موجود به طور ریشه‌ای اصلاح شوند و بهبود یابند. این فناوری به مردم اجازه داد که با یکدیگر به صورت همتا به همتا تراکنش داشته باشند و برای انجام این کار، نیازی به اعتماد و تکیه بر نهادهای متمرکز مانند بانک‌ها نباشد.

هدف اصلی این فناوری، کاربرد مالی بود. با این فناوری می‌توان با امنیت بالا و به صورت ناشناس پول جابه‌جا کرد. برای انجام تراکنش‌ها، طرفین به جای یک نهاد متمرکز به الگوریتم اعتماد می‌کنند.

نسل دوم: اتریوم کلاسیک

بیت‌کوین نوآوری‌های زیادی را به کاربران عرضه کرد اما اگر مردم می‌خواستند شرایط خاصی را وارد تراکنش‌های خود کنند باید چه می‌کردند؟ اینجا بود که اتریوم وارد ماجرا شد. اتریوم دو چیز بسیار ارزشمند را به این حوزه آورد:

• مفهوم درخشان و نوآورانه قرارداد هوشمند؛ قراردادهای هوشمند، قراردادهایی بین دو طرف هستند که به طور خودکار اجرا می‌شوند. در این قراردادها شرایطی تعیین می‌شود و وقتی آن شرایط برآورده شوند، قرارداد به صورت خودکار اجرا خواهد شد.
• فراهم کردن امکان نوشتن و ایجاد آسان کریپتوکارنسی جدید بر بستر بلاک‌چین اتریوم؛ حالا توسعه‌دهندگان می‌توانستند پروژه‌های کریپتوکارنسی یا اپلیکیشن‌های خود را ایجاد و اجرا کنند.

نسل سوم: کاردانو، پولکادات و اتریوم 2.0

نسل سوم ارزهای دیجیتال روی رفع دو مشکل مهم تمرکز کردند. مسئله اول مقیاس‌پذیری (scalability) بود. مشکل این بود که تعداد کاربرانی که در حال انجام تراکنش بودند بیشتر می‌شد و در عین حال فضای بسیار کمی در بلاک‌چین وجود داشت. پروژه‌های نسل سوم بلاک‌چین با در نظر داشتن این نکته طراحی شده بودند و فناوری به‌کاررفته در این پروژه‌ها، مشکل مقیاس‌پذیری را در صورت وقوع به طور خودکار برطرف می‌کند.

بیشتر بخوانید: ZK-Rollup؛ راهکاری برای بهبود مقیاس‌پذیری اتریوم!

مشکل دومی که پروژه‌های بلاک‌چین نسل سوم حل می‌کنند، قابلیت تعامل بین بلاک‌چین‌های مختلف (interoperability) است. پروژه‌های اولیه قابلیت تعامل با یکدیگر را نداشتند؛ در حالی که دنیا بر پایه همکاری و تعامل کار می‌کند و این مسئله از اهمیت زیادی برخوردار است.

بیشتر بخوانید: تعامل‌پذیری بلاک‌چین و اهمیت آن برای توسعه Dappها

پروژه‌هایی مثل کاردانو و پولکادات، قابلیت تعامل بین بلاک‌چین‌های مختلف را فراهم کردند و توانستند این مشکل را رفع کنند.

بیت‌کوین و آلت‌کوین‌ها

همان‌طور که گفته شد، بیت‌کوین اولین و مهم‌ترین کریپتوکارنسی محسوب می‌شود و از کل بازار کریپتو، بیشترین سهم را دارد. در واقع به تمام ارزهای دیجیتال به جز بیت‌کوین، آلت‌کوین (altcoin) گفته می‌شود.

از زمان ایجاد و معرفی بیت‌کوین تا کنون، هزاران ارز دیجیتال جدید که همگی در دسته آلت‌کوین‌ها قرار می‌گیرند، ساخته و ایجاد شده‌اند. اتریوم محبوب‌ترین آلت‌کوین است.

این موارد را می‌توان به عنوان تفاوت‌های بین بیت‌کوین و آلت‌کوین‌ها نام برد:

• بیت‌کوین قدیمی‌تر است. بیت‌کوین در سال 2009 ایجاد شد؛ در حالی که اولین آلت‌کوین‌ها در سال 2011 ساخته شدند و به طور مرتب آلت‌کوین‌های جدیدتری هم معرفی می‌شوند.
• به استثنای استیبل‌کوین‌ها، سرمایه‌گذاری در آلت‌کوین‌ها معمولاً دارای ریسک و ریوارد بالاتری است. با این که بیت‌کوین نوسان زیادی دارد، در بازار پیشرو بوده و ارزش ذاتی کسب کرده است. آلت‌کوین‌ها فضای بیشتری برای رشد دارند اما در عین حال، امکان شکست آن‌ها هم بیشتر است.
• آلت‌کوین‌ها پیشرفته‌ترند. با توجه به این که آلت‌کوین‌ها پس از بیت‌کوین ایجاد شده‌اند، از فناوری پیشرفته‌تری برخوردارند. از نظر سرعت و هزینه انجام تراکنش، بسیاری از آلت‌کوین‌ها به‌مراتب بهتر از بیت‌کوین هستند.

انواع ارز دیجیتال بر اساس سازوکار

در این بخش به انواع ارزهای دیجیتال بر اساس نحوه سازوکار و مکانیزم مورد استفاده می‌پردازیم:

1. ماینینگ محور

در این نوع از ارزهای دیجیتال، برای تایید تراکنش‌ها و عرضه کوین و ارز جدید از فرایندی به نام ماینینگ (mining) استفاده می‌شود. در این روش ماینرها سعی می‌کنند مسائل ریاضی را حل کنند و اولین ماینری که موفق به یافتن پاسخ مسئله شود، می‌تواند یک بلاک از تراکنش‌ها را تایید کند. ماینر در ازای این کار، مقداری از آن ارز دیجیتال را به عنوان پاداش دریافت می‌کنند.

به این دلیل که بیت‌کوین یک ارز دیجیتال ماینینگ‌محور است، ماینینگ اولین روشی بود که برای پردازش تراکنش‌های کریپتو مورد استفاده قرار گرفت. یکی از معایب ماینینگ این است که این روش به انرژی بسیار زیادی نیاز دارد.

بیشتر بخوانید: آموزش کسب درآمد با استخراج ارز دیجیتال (با کامپیوتر و لپ‌تاپ شخصی)

2. استیکینگ محور

در این دسته از ارزهای دیجیتال، برای تایید تراکنش‌ها و اضافه کردن کوین‌های جدید به چرخه عرضه از فرایندی به نام استیکینگ (Staking) استفاده می‌شود.

دارندگان ارزهای دیجیتال استیکینگ محور می‌توانند کوین‌های خود را استیک کنند؛ یعنی کوین‌های خود را برای پردازش تراکنش‌ها گرو می‌گذارند. پروتکل بلاک‌چین آن ارز دیجیتال، یکی از شرکت‌کنندگان را انتخاب می‌کند تا آن بلاک از تراکنش‌ها را تایید کند. در ازای این کار، شرکت‌کنندگان مقداری کریپتو به عنوان پاداش دریافت می‌کنند.

یکی از اولین آلت‌کوین‌ها به نام Peercoin (با نماد PPC)، اولین ارز دیجیتالی بود که مفهوم استیکینگ را معرفی کرد. با این که این کریپتو نامی آشنا در این حوزه به حساب نمی‌آید، فرایند استیکینگ به دلیل استفاده بهینه‌تر از انرژی محبوب شده است.

3. استیبل‌کوین

در قسمت‌های قبلی درباره این دسته از ارزهای دیجیتال توضیح داده شد. استیبل‌کوین‌ها ارزهای دیجیتالی هستند که با هدف دنبال کردن قیمت دارایی دیگری طراحی می‌شوند.

بیشتر استیبل‌کوین‌های بزرگ دنیا به قیمت دلار آمریکا وصل شده‌اند و ارزش و قیمت آن را دنبال می‌کنند. اگر قیمت نوسان کند، منتشرکننده ارز اقدامات لازم برای اصلاح آن را انجام می‌دهد.

تفاوت اثبات کار و پیش‌استخراج در انواع ارز دیجیتال

کوین‌های اثبات کار (proof or work) آن‌هایی هستند که با حل مسائل دشوار ریاضی ایجاد می‌شوند. برای مثال، لایت‌کوین (Litecoin) و زی‌کش (Zcash) از این دسته‌اند.

کوین‌های پیش‌استخراج (pre-mined) برخلاف ارزهای ماینینگ‌محور، توسط یک نهاد یا شرکت متمرکز منتشر می‌شود. ایجاد این ارزها با استخراج در چهارچوب الگوریتم مشخصی اتفاق نمی‌افتد.

در واقع عبارت پیش‌استخراج به این معناست که بخشی از آن کوین، پیش از زمان آغاز به کار رسمی، استخراج و توزیع شده است. ممکن است که ارزی پیش‌استخراج شده باشد و در ادامه، باقی عرضه آن از طریق ماینینگ انجام شود. ریپل (XRP) نمونه‌ای از ارزهای پیش‌استخراج است.

انواع ارز دیجیتال بر اساس کارکرد

انواع ارز دیجیتال دارای کارکردها و کاربردهای مختلف و متنوعی هستند. در این قسمت دسته‌های اصلی و مشهور را معرفی می‌کنیم:

توکن‌های اوراق بهادار

توکن‌های اوراق بهادار (security tokens) معمولاً برای سرمایه‌گذاران منتشر می‌شوند. این توکن‌ها به دارندگان خود سود تقسیمی مانند سود سهام می‌دهند. این نوع از مالکیت سرمایه‌گذاران را به سرمایه‌گذاری پول خود جذب می‌کند.

توکن اوراق بهادار تا حد زیادی مانند یک ورقه بهادار مالی معمولی عمل می‌کند. توکن اوراق بهادار یک قرارداد نقدشونده دیجیتال است که با ارزش خود، قسمتی از یک دارایی واقعی مثل املاک یا یک کسب‌وکار را نمایندگی می‌کند. با توجه به تغییرناپذیری اطلاعات ثبت‌شده روی بلاک‌چین، توکن‌های اوراق بهادار راهی برای ثبت ادعای مالکیت بر چیزی هستند.

توکن‌های خدماتی

توکن‌های خدماتی (utility tokens) از انواع ارز دیجیتال هستند که برای خرید خدمات یا دریافت پاداش استفاده می‌شوند.

برخلاف توکن‌‌های اوراق بهادار، دارنده توکن‌های خدماتی هیچ‌گونه مالکیتی بر چیزی ندارند. خدماتی که با انواع ارز دیجیتال فراهم می‌شوند طیف بسیار گسترده‌ای از فعالیت‌ها، به‌خصوص خدمات مالی را شامل می‌شوند؛ از قبیل بیمه، صرافی‌ها، خدمات پرداخت، جذب سرمایه، قرض و وام و سرمایه‌گذاری.

البته این خدمات محدود به مسائل مالی نمی‌شود و دسته‌های وسیع و مختلف دیگری را هم در بر می‌گیرد؛ مثلاً فایل‌ کوین (Filecoin) ارز دیجیتالی است که برای خرید فضای ذخیره‌سازی روی شبکه استفاده می‌شود.

توکن حاکمیتی

توکن‌های حاکمیتی (governance tokens) در واقع از انواع توکن‌های خدماتی‌اند که با آن‌ها می‌توان حق رای دادن در مسائل مشخصی را به دست آورد. همان‌طور که از اسم این نوع ارز دیجیتال پیداست، کاربران با وجود توکن حاکمیتی می‌توانند درباره تصمیماتی که روی جامعه و فضای بلاک‌چین تاثیرگذارند رای دهند.

میم‌کوین‌ها

اسم میم‌کوین‌ها (Memecoins) از روی جوک‌ها و شوخی‌های شبکه‌های اجتماعی که به میم معروف‌اند گرفته شده است. در واقع میم کوین‌ها بر اساس همین میم‌ها ساخته می‌شوند. تقریباً هیچ یک از میم‌کوین‌ها دارای ارزش بنیادی و ذاتی یا کاربرد خاصی نیست. با این حال، میم‌کوین‌ها به ارزش بازاری چندین میلیارد دلاری رسیده‌اند و سلبریتی‌های زیادی، خرید میم‌کوین‌های خاصی را به مردم توصیه و تبلیغ می‌کنند.

سرمایه‌گذاران حوزه کریپتو اغلب میم‌کوین‌ها را به دلیل ارزش سرگرمی آن می‌خرند یا این کار را می‌کنند تا بخشی از یک جامعه باشند. تنها کاربرد میم‌کوین‌ها سفته‌بازی و کسب سود از تغییر قیمت آن‌هاست. دوج‌کوین (Dogecoin) معروف‌ترین و مهم‌ترین میم‌کوین است که در سال 2013 ساخته شد.

فورک‌ها

وقتی برنامه‌نویسان تغییری اساسی در پروتکل یک بلاک‌چین ایجاد می‌کنند که نحوه ثبت، معامله و دریافت کریپتو را دگرگون می‌کند، فورک (fork) اتفاق می‌افتد. فورک دارای دو نوع سافت (soft fork یا فورک نرم) و هارد (hard fork یا فورک سخت) است.

فورک می‌تواند باعث تغییرات جزئی روی آن ارز شود و شاخه و نوع جدیدی از آن را ایجاد کند یا سیستم بلاک‌چین را به حدی ارتقا و تغییر دهد که شکل سابق تراکنش‌ها را نامعتبر کند. فورک می‌تواند روی هر بلاک‌چینی انجام شود و ممکن است لازم باشد که برای ادامه به کار آن، تمام سیستم‌های کامپیوتری یا نودهای شبکه ارتقا یابند.

بیشتر بخوانید: مفهوم فورک در ارزهای دیجیتال چیست؟

بیت‌کوین‌کش (Bitcoin Cash) مثالی از فورک است که روی بیت‌کوین انجام شده است. تعداد بسیار زیادی از دارندگان ارز دیجیتال بیت‌کوین به دنبال ساخت نسخه متفاوتی از بیت‌کوین بودند که برای پرداخت‌های روزانه مناسب‌تر باشد و در نتیجه، بیت‌کوین‌کش ساخته شد.

با این که این هدف کاملاً شکست خورد (بیت‌کوین‌کش هم مثل بیت‌کوین بسیار نوسانی‌تر از آن است که بتوان از آن برای چنین پرداخت‌هایی استفاده کرد)، به ارزش بازار قابل ملاحظه‌ای رسید.

توکن غیرمثلی

توکن‌های غیرمثلی (non-fungible tokens) یا NFT، از انواع ارز دیجیتال هستند که در مدت اخیر به شهرت و محبوبیت بسیار زیادی دست یافته‌اند.

دارایی‌هایی مثل ارزهای فیات یا ارزهای دیجیتال وجود دارند که مثلی محسوب می‌شوند؛ یعنی برای مثال اگر کسی یک دلار داشته باشد، یک دلاری او با دیگران هیچ تفاوتی ندارد. اگر کسی 100 دلار داشته باشد، می‌تواند آن را با 5 اسکناس 20 دلاری عوض کند و ارزش یکسانی به دست آورد. در مقابل، یک قطعه موسیقی را در نظر بگیرید. چنین اثری کاملاً منحصربه‌فرد است و نمی‌توان آن را با سایر آثار موسیقی یکسان در نظر گرفت. توکن غیرمثلی دقیقاً به همین شکل کار می‌کند.

NFTها دارایی‌های رمزنگاری‌شده‌ای روی بلاک‌چین هستند که هویت منحصربه‌فردی دارند و می‌توان آن‌ها را از موارد دیگر تشخیص داد. نمی‌توان NFTها را با هم معامله کرده یا مثل کریپتوها مقداری از آن را با مقدار معادل‌اش عوض کرد.

توکن غیرمثلی، یک دارایی دیجیتال است که می‌تواند به شکل اثر هنری، موسیقی، آیتم‌های داخل بازی، ویدیو و چیزهای دیگر باشد. NFTها به صورت آنلاین و معمولاً با کریپتو خرید و فروش می‌شوند.

کوین‌های امن

کوین‌های امن یا کوین‌های حریم خصوصی (privacy coins) نوع پرطرفداری از ارزهای دیجیتال هستند که توجه دغدغه‌مندان حریم خصوصی را به خود جلب کرده‌اند.

از منظرهای مختلف، کوین‌های امن دقیقاً مثل بقیه انواع کریپتو هستند. کوین‌ها امن هم از یک شبکه بلاک‌چین عمومی برای ثبت و تایید تراکنش‌ها استفاده می‌کنند و مالکان ارزهای دیجیتال می‌توانند این نوع کوین‌ها را در انواع مختلف کیف پول‌های کریپتو ذخیره کنند.

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره پرایوسی کوین (Privacy Coin) + معرفی 6 مورد از آن‌ها

اما با این حال، کوین‌های امن این اعمال ساده را در لایه‌های امنیت اضافی می‌پیچند تا تراکنش‌ها یا مشخصات صاحب هر کیف پول را ناشناس کنند. به‌راحتی می‌توان جابه‌جایی کریپتوهای معمولی مثل بیت‌کوین یا اتریوم از یک کیف پول دیجیتال به دیگری را دنبال کرد و مقدار ارز منتقل‌شده به این کیف پول‌ها را فهمید.

در مقابل، کوین‌های امن از ترفندهای مختلفی استفاده می‌کنند تا این اطلاعات را پنهان نمایند. مونرو (Monero) با نماد XMR، زی‌کش با نماد ZEC و پولکادات (Polkadot) با نماد DOT، امن‌ترین کریپتوهایی هستند که می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید.

چرا انواع مختلفی ارز دیجیتال وجود دارد؟!

فناوری بلاک‌چین متن‌باز (open source) است؛ یعنی این امکان برای هر توسعه‌دهنده نرم‌افزاری وجود دارد که از سورس‌کد اصلی استفاده کند و با آن، چیز جدیدی بسازد. توسعه‌دهنده‌ها هم دقیقاً همین کار را انجام داده‌اند.

طبق سایت CoinMarketCap، تا زمان نوشتن این مطلب، بیش از 21 هزار ارز دیجیتال در گردش وجود دارد و این میزان به طور مداوم افزایش می‌یابد.

بخشی از دلیل این افزایش، این است که ارزهای دیجیتال جدید می‌توانند نسبتاً آسان‌تر ساخته و ایجاد شوند. می‌توان از سورس‌کد یکی از آن‌ها برای ساخت دیگری استفاده کرد. برای مثال می‌توانید از شبکه اتریوم استفاده کنید تا کوین دیجیتال شخصی خودتان را بسازید. گاهی به دلیل فورک (fork) کد نرم‌افزاری، ارز دیجیتال جدیدی ایجاد می‌شود.

افزایش قیمت ارزهای دیجیتال باعث شد که توسعه‌دهندگان بسیاری وارد این حوزه شوند. فناوری بلاک‌چین فوایدی دارد که فراتر از صرفاً ارز دیجیتال است. بنابراین با این وجود که بعضی از کریپتوها حباب‌اند و بالاخره خواهند ترکید، ماهیت غیرمتمرکز این فناوری و گستره وسیع کاربردهای آن در حوزه نرم‌افزار، دو دلیل فراوانی ارزهای دیجیتال از نظر تعداد هستند.

آیا روش‌های معامله انواع ارز دیجیتال متفاوت است؟

سرمایه‌گذاری در حوزه ارزهای دیجیتال کمی با سرمایه‌گذاری در سهام یک شرکت تفاوت دارد. خرید سهام به معنای مالکیت کسب‌وکار است و باعث می‌شود که سهامدار بتواند سود کسب‌شده توسط شرکت را دریافت کند. اما در مقابل، خرید کریپتو همراه با شرط‌بندی روی تغییر قیمت آن ارز دیجیتال است. در عین حال می‌دانیم که قیمت ارزهای دیجیتال به‌شدت نوسانی است و صرفاً وابسته به قانون عرضه و تقاضاست.

بیشتر بخوانید: چرا بازار ارزهای دیجیتال، نوسانات زیادی دارد؟

با استفاده از یک کیف پول دیجیتال یا اپلیکیشن مخصوص ترید، می‌توان کریپتو را به سایر ارزهای دیجیتال یا ارزهای فیات مثل دلار آمریکا تبدیل کرد.

اما به جز ترید، راه‌های دیگری هم برای کسب درآمد از ارزهای دیجیتال وجود دارد. بعضی از کریپتوها را می‌توان استیک (stake) کرده و با این کار پاداش دریافت نمود. وقتی که یک سرمایه‌گذار، کریپتویی را می‌خرد، می‌تواند آن را در حساب خود نگه دارد تا با استفاده از آن، تراکنش‌هایی را که روی شبکه بلاک‌چین انجام می‌شوند تایید کند.

به این روش اداره شبکه بلاک‌چین، اثبات سهام (proof of stake) گفته می‌شود. در این روش، دارنده کریپتو می‌تواند با استیک ارز دیجیتال خود، نوعی سود مانند سود سهام (dividend) کسب کند که معمولاً به شکل کوین‌ها یا توکن‌های اضافی پرداخت می‌شود.

علاوه بر معامله ارزهای دیجیتال، می‌توان قراردادهای مشتقه بر پایه آن‌ها را هم معامله کرد. مشتقه‌هایی مثل فیوچرز و آپشن در درجه اول با هدف پوشش ریسک نوسانات قیمتی دارایی پایه استفاده می‌شوند.

بیشتر بخوانید: بررسی تفاوت‌های موجود در معاملات آپشن و فیوچرز!

سوالات متداول

جمع‌بندی

ارزهای دیجیتال دارای انواع مختلفی هستند که هر یک کاربرد خاص خود را دارند و از فناوری‌های مختلفی ایجاد شده‌اند. با این حال وقتی به طور عام درباره ارزهای دیجیتال صحبت می‌کنیم، معمولاً در حال اشاره به ارزهای دیجیتال رمزنگاری‌شده یا رمزارزها هستیم که در چند سال اخیر به محبوبیت بسیار زیادی دست یافته‌اند.

انواع ارز دیجیتال را می‌توان بر اساس معیارهای مختلفی از جمله سازوکار و کارکرد مشخص کرد. امروزه با ظهور مفاهیم جدیدی مثل وب 3، NFT، خدمات مالی غیرمتمرکز (DeFi) و متاورس، دنیای ارزهای دیجیتال پیشرفته‌تر می‌شود و انواع جدیدی از ارزهای دیجیتال معرفی و ایجاد می‌شوند.